Ա­մա­նո­րի սո­վո­րոյթ­նե­րում մեծ տեղ կը գրա­ւեն ծի­սա­կան ու­­տեստ­նե­­րը, ո­րոնց «թա­­գա­ւո­­րը» կրնանք հա­­մա­րիլ ­Տա­­րի հա­­ցը կամ ­Տա­­րե­հա­­ցը, ո­մանք այն կա­­­նո­ւա­­­նէին Կր­կե­­­նի (­Սի­­­սիա­նում), Դով­­­լաթ կրկե­­­նի (­Վա­­­րան­­­դա­­­­­­­յում), Կ­լոճ, ­Փուռ­նիկ ե­ւայլն։

Ընդ­հան­­­րա­­­­­­­պէս, 19րդ ­դա­­­րու վերջ 20րդ ­դա­­­րու սկիզբը հա­­­յոց բո­­­լոր ազ­­­գա­­­­­­­գա­ւառ­­­նե­­­­­­­րում չէ, որ Յու­­­նո­ւա­րի 1ին կը նշէին ­Նոր ­Տա­­­րին։ «­Սի­­­սիա­նում ­Նոր Տա­­­րին շատ ան­­­շուք է անց­նում, ո­րով­­­հե­­­­­­­տեւ սրանք տօ­­­նում են հայ­­­կա­­­­­­­կան նոր տա­­­րին, ­Նա­­­ւա­սար­­­դի մէ­­­կը, որ գա­­­լիս է Օ­գոս­­­տո­­­­­­­սին։ Ոչ մի շնոր­­­հա­­­­­­­ւո­րու­­­թիւն չէ լի­­­նում», «­Վա­­­րան­­­դա­­­­­­­յի գիւ­­­ղե­­­­­­­րում Նոր Տա­­­րին գրե­­­թէ բո­­­լո­րո­­­վին չի տօն­­­ւում»։ Ա­հա նման դէպ­­­քե­­­­­­­րում «­Տա­­­րի»ն ­կը պատ­­­րաս­տէին ­Սուրբ Ծնն­դեան օ­րը տօ­­­նե­լիս։

Պէտք է նշենք, որ Ա­մա­­­նո­րին ան­­­չափ շատ կը թրխո­ւէին զա­­­նա­զան տե­­­սա­կի խմո­­­րե­ղէն­­­ներ ու հա­­­ցեր, ո­րոնք մե­­­ծա­մա­­­սամբ ծի­­­սա­կան գու­­­շա­­­­­­­կու­­­թիւն­նե­­­րու եւ բա­­­րե­մաղ­­­թանք­նե­­­րու հա­­­մար էին։ Եւ ե­թէ ան­­­գամ բա­­­ւա­կան հաց ու­­­նե­­­­­­­նա­յին, միեւ­­­նոյն է՝ ­Նոր ­Տա­­­րին հարկ էր նոր հա­­­ցով սկսիլ։

Եւ ու­­­րեմն մինչ ­Տա­­­րե­հաց թխե­­­լը, նախ պի­­­տի նո­­­րո­գէին թթխմո­­­րը։ 8-10 տա­­­րե­կան ան­­­մեղ աղջ­նակ մը Ա­մա­­­նո­րի հա­­­մար պատ­­­րաս­տո­ւող հա­­­ցի ա­լիւ­­­րէն քա­­­նի մը բուռ վերց­նե­­­լով կը շա­­­ղէր այն՝ ա­ռանց թթխմոր խառ­­­նե­­­­­­­լու, որ­­­պէս­զի այն ին­­­քու­րոյն թթո­ւէր, որ­­­մէ յե­­­տոյ միայն կ’անց­նէին ծի­­­սա­կան հա­­­ցեր ու թխո­ւածք­ներ պատ­­­րաս­տե­­­լուն։

Տա­­­րե­հա­­­ցի բա­­­ղադ­­­րու­թիւ­­­նը շատ պարզ կ­՚ըլ­­­լար։ սո­­­վո­րա­­­բար այն գա­­­թայ էր՝ ա­ռանց կա­­­թի, իւ­­­ղի, մա­­­ծու­­­նի, կա­­­րա­գի, զի այդ օ­րը պաս էր։ ­Խո­­­րի­զը՝ մի­­­ջու­­­կը, մեղ­­­րով ու ըն­­­կոյ­զով կը շա­­­ղա­խէին։ ­Սա­­­սու­­­նում ­Տա­­­րե­հա­­­ցի՝ ­Փուռ­նի­­­կի խո­­­րի­զը կա­­­նե­փի բո­­­հո­ւած հա­­­տիկ­­­ներ էր՝ շա­­­ղա­խո­ւած ըն­­­կոյ­զով եւ քաղցր պաս­­­տեղով։ Այլ վայ­­­րե­­­­­­­րում, զո­­­ր օ­րի­­­նակ Ա­լաշ­­­կեր­տում, ամ­­­բողջ խմո­­­րը կը շա­­­ղա­խէին ըն­­­կոյ­զով, կա­­­նե­փով ու չա­­­մի­չով։

Տա­­­րե­հա­­­ցը կրնայ գա­­­թայ ըլ­­­լայ կամ բա­­­ղարջ, լի­­­նի կլո­­­րակ, ե­ռան­­­կիւ­նի կամ քա­­­ռան­­­կիւ­նի, խա­­­չա­ձեւ կամ ձո­ւա­ձեւ։ Սա ճա­­­շա­կի հարց էր։ Ե­րե­­­սին վրայ կը նկա­­­րո­ւէին զա­­­նա­զան կեն­­­դա­­­­­­­նի­նե­­­րու կամ տա­­­ճար­­­նե­­­­­­­րու պատ­­­կեր­ներ, յա­­­ճախ ա­րե­­­ւի կամ յա­­­ւեր­­­ժու­թեան խորհր­դան­­­շան­ներ…
Բայց ա­մէ­­­նէն կա­­­րե­ւո­­­րը ­Տա­­­րե­հա­­­ցի մէջ դրո­ւող մե­­­տա­ղադ­­­րամն էր կամ սի­­­սե­ռը, ո­րը մեծ բախ­­­տա­­­­­­­ւո­րու­­­թիւն կը խոս­­­տա­­­­­­­նար ստա­­­ցո­ղին։ ­Մեր օ­րե­­­րում դրա­­­մէն զատ խմո­­­րի մէջ կը դնեն նաեւ բազ­­­մա­­­­­­­թիւ բա­­­րե­մաղ­­­թանք­ներ ու գու­­­շա­­­­­­­կու­­­թիւն­ներ։

Ո­րոշ վայ­­­րե­­­­­­­րում ­Տա­­­րե­հա­­­ցը կը բա­­­ժա­նէին ըստ տան ան­­­դամ­նե­­­րու թո­ւին, այլ գիւ­­­ղե­­­­­­­րում դրան կ­՚ա­ւե­­­լա­նար օ­ճա­­­խի բա­­­ժի­նը, ար­­­տի, հան­­­դի, ա­նա­­­սուն­նե­­­րու, ­Վա­­­րան­­­դա­­­­­­­յում՝ ան­­­գամ օ­տա­­­րի բա­­­ժի­նը։ Եր­­­բեմն ­Տա­­­րին կը բա­­­ժա­նէին 12 մա­­­սի՝ ըստ ա­միս­­­նե­­­­­­­րու թո­ւի եւ որ ամ­­­սո­ւան բա­­­ժին հաս­­­նէր մե­­­տա­ղադ­­­րա­­­­­­­մը, այդ ա­միս պի­­­տի ըլ­­­լար ա­մե­­­նա­բա­­­րե­բե­­­րը տան հա­­­մար։

Հա­­­մակ ու­­­շադ­րու­­­թեամբ կ­՚ու­­­տէին ի­րենց բա­­­ժի­նը՝ լա­­­րու­­­մով փնտռե­­­լով մե­­­տա­ղադ­­­րա­­­­­­­մը ում բա­­­ժին ընկ­ներ՝ «տա­­­րին նրանն էր» լի­­­նե­լու։ ­Շատ կ­՚ու­­­րա­­­­­­­խա­նա­­­յին, ե­թէ օ­ճա­­­խին հաս­­­նէր, սա նշա­­­նակ էր որ տան բո­­­լոր ան­­­դամ­նե­­­րուն բախ­­­տը բե­­­րեց։ Իսկ ա­հա օ­տա­­­րի դէպ­­­քում կը տխրէին, զի տան դով­­­լա­­­­­­­թը՝ բախ­­­տը, օ­տա­­­րին կ­՚անց­նէ։ Իսկ ե­թէ կտրե­­­լիս, դա­­­նա­կը դէմ կ­՚առ­­­նէր դրա­­­մին, ու­­­րեմն տա­­­րո­ւայ ա­ռա­­­տու­­­թիւ­նը գու­­­թա­­­­­­­նէն, երկ­րա­­­գոր­­­ծու­թիւ­­­նէն կու գար։

Տար­­­բեր վայ­­­րե­­­­­­­րում տար­­­բեր օ­րե­­­րի կը կտրէին ­Տա­­­րին՝ տա­­­րեմ­­­տի ընթ­րի­­­քին, ­Յու­­­նո­ւա­րի 1ին, 4ին, 6ին։

Ջա­­­ւախ­­­քում ­Նոր Տա­­­րու նա­­­խորդ օ­րը փոքր հար­­­սը սո­­­վո­րա­­­կա­նէն ա­ռա­­­ւել շատ խմոր կը հուն­ցէր ու թո­­­նի­րը կը վա­­­ռէր։ ­Յե­­­տոյ կու գար ապ­­­լան, կ­՚ե­փէր հիմ­­­նա­­­­­­­կան ու­­­տեստ­նե­­­րը, որ­­­մէ ետք նրանք միա­սին կը թխէին հա­­­ցե­րը։

Ապ­­­լան ա­նի­­­սո­նով մի բա­­­ղարջ կը պատ­­­րաս­տէր, յե­­­տոյ մի մեծ գունդ կը վերց­նէր ու կը սկսէր ա­ղօ­­­թել։ «Երկ­նա­­­ւոր ­Թա­­­գա­ւոր, դու բա­­­րով խե­­­րով տա­­­րի է­նես, դու հա­­­լե­ւո­­­րիս ու տղոցս, հարս­նե­­­րուս ու թոռ­­­նե­­­­­­­րուս հետ շատ տա­­­րի­նե­­­րու նա­­­սիպ է­նես, մէ­­­կու ճար աղջկանս ա մէ բա­­­րի ղուռմ բա­­­նաս»։

Յե­­­տոյ դրամ մը կը խրէր խմո­­րի մէ­­ջը, լաւ կը գնտէր, կը բա­­նար, ե­րե­­սը ձեռ­­քով կը նախ­­շէր, քիշ­­մի­­­շով ու ըն­­կոյ­զով կը զար­­դա­­­րէր, ետ­­քը ­Յի­­սուս Ք­րիս­­տոս ը­սե­­լով կը դնէր հա­­ցա­ռի վրայ ու կը խփէր թոն­­րի շուր­ջը։

Ար­շա­լոյ­սը բա­ցո­ւե­լուն պէս, ապ­լան կ­՚արթն­նար, ­Տա­րին կը դնէր սա­լա­նի մէջ, վրան մեղր կը քսէր, ձեռ­քին գա­ւա­զան մը քոթ­քո­թաց­նե­լով կ­՚ել­նէր դուրս, կը դառ­նար դէ­պի ա­րե­ւելք ու ե­րեք ան­գամ կ­՚ը­սէր։ «­Դէօվ­լաթ, սարն էս, ձորն էս, ա­րի տուն» եւ նո­րէն քոթ­քո­թաց­նե­լով ներս կը մտնէր…

ՕՔՍԱՆԱ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ — «Ա­կօս»