Ermenistan anayasa hukukçusu Dr. Tovmasyan, gerekçeli kararla birlikte Bağımsızlık Bildirisi'nin hukuki bağlayıcılık kazandığını bildirdi. Buna göre 1915 olaylarının tartışılması için devlet adına hiçbir Ermeni vatandaşı Ortak Tarih Komisyonu kurulmasına katılamaz. Ancak sivil kişilerin katılımıyla böyle bir komisyon kurulabilir.

Ermenistan Anayasa Mahkemesi'nin gerekçeli kararı sonrası tıkanan Ankara-Erivan normalleşme süreci zor bir dönemden geçiyor. Türkiye, mahkemenin dolaylı yollardan "soykırım"a atıfta bulunmasına tepki göstererek buna karşı Ermeni yönetiminden yazılı garanti istiyor. Ermenistan'ın önde gelen hukukçularından anayasa uzmanı Dr. Hrayr Tovmasyan, Türkiye'nin endişelerini haklı çıkaran değerlendirmelerde bulundu. Tovmasyan, "Anayasa Mahkemesi'nin atıf yapmasıyla artık Bağımsızlık Bildirisi hukuki bağlayıcılık kazanmıştır, onun parçası olmuştur." dedi. Anayasa uzmanı hiçbir Ermeni yetkilinin 1915 olaylarını tartışmak için Ortak Tarih Komisyonu'na katılamayacağını; ancak sivil kişilerin bunu yapmasına bir engel olmadığını söyledi. Tovmasyan, 'soykırım' meselesinin ABD tarafından Türkiye üzerinde baskı aracı olarak kullanıldığı itirafında da bulundu.

Anayasa uzmanı Dr. Tovmasyan, gerekçeli karar sonrası ortaya çıkan sorulara ilişkin Zaman'a değerlendirmeler yaptı. Protokolleri onaylayarak mahkemenin beklenen kararı verdiğini kaydeden Tovmasyan, "Yargıçlar, sürecin Dağlık-Karabağ'da çözüm şartına bağlı olup olmadığına ve 'soykırımın' tartışmaya açılıp açılmadığına baktılar. Metinlerde bununla ilgili bir kısım olmadığı için onayladılar." dedi. Gerekçeli kararda Ermenistan Bağımsızlık Bildirisi'nin 11. maddesine atıf yapılıyor. Bu madde "Ermenistan, Osmanlı Türkiye'sinde ve Batı Ermenistan'da 1915'te yaşanan soykırımın uluslar arasında tanınmasını sağlamak görevini destekler." diyor. Bildiri halen Ermenistan Dışişleri Bakanlığı'nın web sitesinde yer alıyor. Dr. Hrayr Tovmasyan, bu atıf konusunda Erivan yönetiminden oldukça farklı düşünüyor. Tovmasyan, "Mahkemenin atıf yapmasıyla bu bildiri artık hukuki geçerlilik kazanmıştır. Bildiri, anayasanın artık bir parçası haline gelmiştir. Son sözü söyleme konumundaki mahkemenin yorumu bu." şeklinde konuştu. Ermeni hukukçu, Fransa Anayasa Mahkemesi'nin bu yöndeki bir kararını buna örnek gösterdi. Gerekçeli kararın beşinci maddesinde, "Protokoller, Bağımsızlık Bildirisi'nin 11. paragrafındaki gerekliliklerin aleyhine yorumlanamaz ve yasama sürecine tabi tutulamaz." ifadesi yer alıyor.

Ortak Tarih Komisyonu kurulması konusunda ise anayasa hukukçusu Tovmasyan, ayrıntılı bir değerlendirme yaptı: "Bu kurulabilir. Ancak hiçbir devlet yetkilisi buna katılamaz. Çünkü katıldığı an 'soykırımı' tartışmaya açmış demektir. Komisyon, resmi olarak bir çalışma yapamaz. Ancak sivil kişiler buna katılabilir. Bu kişiler hakkında dava açılmaz." İmzalanan protokollerde komisyonun çalışma kurallarının dışişleri bakanları tarafından belirleneceği yazıyor. Dr. Hrayr Tovmasyan'a göre sınırın tanınması konusunda artık hiçbir şüphe kalmadı. Tovmasyan, "Ermenistan, iki ülke arasındaki mevcut sınırı kabul ederek 1921 tarihli Kars Anlaşması'nı kabul etti." ifadesini kullandı.

HÜKÜMET HUKUKİ AÇIKLAMA GETİREMEZ

Ankara, gerekçeli karar sonrası "protokollerin müzakere edildiği ve imzalandığı şekliyle" uygulanacağı konusunda endişeli. Ermeni hükümetinden meseleye hukuki bir açıklık getirmesini bekliyor. Ankara "iç işlerine karışmamak adına" açıktan dile getirmiyor ancak yasa değişikliği ya da yasa yorumu, akla gelen ilk seçenekler. Dr. Hrayr Tovmasyan ise hükümetin hukuki bir mütalaa yapmaya yetkisinin olmadığına dikkat çekerek, "Hukuk yorumu konusunda en üst makam Anayasa Mahkemesi'dir ve bağlayıcıdır. Bağımsızlık Bildirisi ortadayken ve mahkeme buna atıf yapmışken hükümet başka bir yorum getiremez." diye konuştu. Ermeni uzman, muhtemel yasa değişikliği konusunda ise yorum yapmadı; mahkemenin mevcut duruma göre karar verdiğini hatırlattı.

Amerika, 'soykırım'ı kullanıyor

Tovmasyan, açık yürekli önemli değerlendirmelerde de bulundu. 'Soykırım' meselesinin bazı ülkeler tarafından politik baskı aracı olarak kullanıldığına dikkat çeken Ermeni hukukçu, buna en açık örnek olarak Amerikan yönetimini gösterdi. Tovmasyan, "ABD, bazı konularda Türkiye'yi ikna etmek için 'soykırım'ı araç olarak kullanıyor." dedi. Hrayr Tovmasyan, Ermenistan'ın da bu meselede uluslararası güçler tarafından kullanıldığını dile getirdi. Ermeni uzmana göre normalleşme süreci 'soykırım' konusunda Erivan'ın aleyhine işleyecek. Diplomatik ilişki kurulması ve sınırın açılması durumunda bu konu üçüncü ülkelerin gündeminden düşecek.