TuRK TARİH KURUMU ERMENİ ARAsTIRMALARI BAsKANI PROF. KEMAL ÇİÇEK

Osmanlı can derdine dusmus, Ermenileri mecburen tehcir etmis diyen Prof. Dr. Çiçek: Arsivden yeni belgeler çıkıyor, devlet Ermenilere karsı korumacı, Ermeniler de sasıracak

Beyaz bir sayfa açma gayretindeki Turkiye ile Ermenistan arasındaki en sorunlu alanlardan biri 1915’te ne oldugu. İmzalanan protokol soykırım iddiasını ortak tarih komisyonuna havale etti -ki bu, geçmisin yukunu gelecege tasımamak demek. Protokol iki ulkenin meclislerinde onaylandıktan en az uç ay sonra komisyon kurulacak. Komisyona Turk, Ermeni, İsviçreli ve diğer uluslararası tarihçiler katılacak ve belgelere bakarak bir tavsiye kararı verecek. Böylece Turkiye kendi tezini uluslararası kamuoyuna ilk kez detaylıca anlatabilecek. Turkiye’nin hazırlıkları neler, elinde neler var diye sorduğumuz Turk Tarih Kurumu Ermeni Arastırmaları Masası Baskanı Prof. Kemal Çiçek, Ermenilerin Zorunlu Göçu 1915-1917 adlı kitabın da sahibi. Basında bulunduğu bölum harıl harıl komisyon için çalısıyor. Prof. Çiçek’in komisyona katılacak isimlerden biri olacağı ise kesin gibi.

Turkiye ile Ermenistan arasında imzalanan protokol tarihçiler komisyonunu karara bağladı. Turkiye’nin istediği bir seydi bu fakat Ermeniler 1915’le ilgili bir kuskunun varlığını zımnen kabul anlamına geleceği için isteksizdi. Sizce anlamı ne bunun?

Bu adım çok önemli çunku Turkiye 1915 ile ilgili kendi tezlerini anlatacak ortam bulamadı simdiye dek. Birçok ulke Ermeni propagandalarının etkisiyle soykırımı tanımıs, cezai mueyyideye bağlamıs. Bu ulkeler Ermeni meselesini Nazilerin Yahudilere karsı giristikleri holokostla esitlediği için konu özgurce tartısılamıyor, otomatikman size inkarcı sıfatı takılıyordu. Ermenilerin hukuki kararları niye çıkarttığı da ayrıca çok önemli.

• Neden çıkarttılar sizce?

Turkiye 1985’lerden sonra arsiv tasnifine önem verdi. Yeni belgeler ortaya çıktıkça ve Turkiye zar zor da olsa bunları dunyaya anlatmaya basladıkça Ermeniler doğrularının sarsıldığını görduler ve hukuki mueyyideleri, bunun önune geçmek için çıkarttılar.

ERMENİLER DE ÇOK sAsIRACAK

• Turkiye’nin son yıllarda 1915 uzerinde durmasının nedeni, dısarıya açıldıkça soykırım iddiasıyla her platformda karsılasmaya ve sıkısmaya baslaması değil mi?

Tam tersine. 1985’e dek Turkiye çok fakirdi ve muazzam bir arsiv olan Osmanlı arsivinin tasnifi buyuk para gerektiriyordu. Arsivler açıldıkça biz de bilmediğimiz bir olayı öğrenmeye basladık. Yeni belgeler çıktı. Bunları Ermeniler de bilmiyor, belgeler önlerine geldiğinde gerçekten sasıracaklar. Görunce biz de çok sasırmıstık. Devletin Ermenilere karsı bu kadar korumacı olduğunu, hastane, yetimhane kurduğunu, kaynakları yetmediğinde Ermeni yardım kuruluslarının kamplara konvoylara yardım etmesine izin verdiklerini bilmiyorduk eskiden.

• Ama tum bu surede Ermeniler uluslararası kamuoyunu 1915’te soykırım uygulandığına çoktan inandırmayı basardı!

1990’lara dek Ermeniler buyuk nesriyat yaptı. Giragosian, Dadrian gibi arastırmacılar topladıkları belgeleri 1948 soykırım sözlesmesi hukumlerine uydurarak bir senaryo yazdı. Bu, herkesçe öğrenilmis, beğenilmis bir senaryo. Ama bunu yıkacak, Ermenilerde de kusku uyandıracak yeni belgeler var.

• Turkiye bu kadar emin mi belgelerden?

Kesinlikle. Test de ettik. 2005’te Ermeni ve Turk tarihçileri bulustu, 180 belgeyi değistik. Ermenilerin kendilerinden emin olduklarını fakat 1915’i çok bilmediklerini görduk.

• Ermeni arastırmacıların manipulasyon yaptıklarını nereden biliyorsunuz?

Kaynakları kontrol ediyoruz. Ermeniler diyor ki tarihi yeniden yazamazsınız”. Ama efendim, yeni belge çıktıkça tarih yeniden yazılır, ve arsivden yeni veriler çıkıyor.

• Osmanlı arsivindeki konuyla ilgili belgelerin tamamına hâkim misiniz su anda?

Arsivde 150 milyon belge var. Yuz bini tasnif edildi. Bunlara baktıkça göruyoruz ki Osmanlı Ermenilere soykırım yapmamıs.

• Ermeniler 1915’te soykırım yapıldı 1 buçuk milyon Ermeni ölduruldu’ diyor, Turkiye ise tehcirde ölumler oldu ama soykırım olmadı’. 1948 BM soykırım konvansiyonuna göre ölumlerin kasıtlı-planlı ve dini, ırki, etnik nedenli olması gerek. Ne kadar insan, ne nedenle öldu tehcirde?

Osmanlı sayımlarına göre Ermeni nufusu tehcir öncesinde 1 buçuk milyon civarındaydı. 1922 sayımına göre ise Anadolu’da iki yuz bin Ermeni var. Bir milyon 300 bin insan mutlaka sevk sırasında öldu, diye hukmediyorlar. Ama öyle değil. 2005’te biz Osmanlı Ermenilerine ne oldu sorusunun sayısal cevabını aradık. Dunya arsivlerini taradık ve Ermenilerin nereye gittiklerini tespit ettik. Görduk ki 1 milyon 3 yuz bin Ermeni sevkiyat sonrasında hayatta kalmıs. Burada bazı samimi itiraflarda bulunmak istiyorum.

• Buyrun lutfen:

Osmanlı, Ermenileri evlerinden çıkarttıktan sonra konvoyların sayıları su kadar olacak, su yollardan geçecek, geçtikleri yerlerde su tedbirler alınacak diye genelgeler çıkartmıs ama savastaki bir devlet olarak takibini yapmamıs. Bunun için birçok Ermeni çete saldırılarından, hastalıklardan ölmus. Ama aynı takipsizlik nedeniyle bir çok Ermeni konvoylardan firar etmis. Bir kısmı Rusya’ya, bir kısmı Gurcistan’a, İran’a kaçmıs. 350, 400 bin Ermeni Kafkaslara firar etmis.

• Tehcirde ölen Ermeni sayısı kaç?

Hiç azımsanmayacak duzeyde. Minumum iki yuz bin, maksimum uç yuz bin.

• Tum belgeleri gördunuz. Eliniz vicdanınızda söyleyin lutfen: Soykırım yapılmıs mı yapılmamıs mı? 

Kesinlikle yok. Sözel tarihçiler göç edenlerle konusup, bu bir soykırımdır, Ermenileri askerler öldurdu diyor, asker öldurduyse devlet öldurtmustur, diye dusunuyor ama hayır. Askerlerin suistimali var ama gerçekten.

• Ne yapmıs Osmanlı bu suçlu askerlere?

Yargılamıs. Bu iddiayı çurutebiliyoruz. 1700 kisiye yakın Turku, Ermenilere kötu muamele yaptıkları, mallarını gasp, canlarına kast ettikleri, kızların bekâretini bozdukları, cinsel istismarda bulundukları için yargılamıs. 4 askeri mahkeme kurmus 1915-1916 yıllarında. 67’sini idam etmis. Birçok kisiyi surgun, kurek ve hapis cezasına çarpıtmıs. Toplamda 1347 kisi mahkûm olmus.

DEVLET CAN DERDİNE DusMus

• Osmanlı bu topraklarda 850 yıl birlikte yasadığı Ermenileri niye tehcir etti peki?

Tehcir Osmanlının icadı değil, varolan bir uygulama. 1900’de bugun Ermenistan ve Karabağ’ın olduğu bölgede Ermeni nufusu 1 milyon 3 yuz bindi, 1 milyonu Ruslarca zorla göç ettirilmisti. Bizans da Ermenileri 1064’te göç ettirmis. 1 milyon 2 yuz bin Musluman, Kafkaslardan tehcir edilmis, Anadolu’ya gelenlerin sayısı 7 yuz bin. 5 yuz bini yollarda ölmus. Tehciri kimse sevimli gösteremez, o yuzden bu olaya biz trajedi diyoruz. Olmamalıydı fakat devlet guvenliğini o kadar tehlikede görmus. Ermeniler Doğu Anadolu’da kalmaya devam ettikçe bağımsız bir Ermeni devletinin kurulmasının an meselesi olduğunu dusunmus. Devlet can havliyle gövdesini korumaya çalısıyor. Abdulhamit de, Talat Pasa da Ermeni milletvekilleriyle görustuğunde demis ki Romanya’ya Sırbistan’a Bulgaristan’a bakıp da toprak istemeyin. Onlar kol ve bacaklarımızı aldılar ama siz gövdemizi istiyorsunuz. Gövdemizi size bırakamayız”. Butun uyarılara rağmen Ermeniler hedeflerinden vazgeçmedikleri için devlet de tehcir yapmak zorunda kalmıs.

Tehcir baslamadan 1 milyon Ermeni öldu dediler

• Osmanlı, Ermenileri tehcir kararı alıp uygulamaya kalktığında dunyanın, uluslar arası kamuoyunun tepkisi ne oluyor? Bir kınama ya da tavsiyeye maruz kalıyor mu Osmanlı devleti?

Bu hiç sorulmayan bir soru ama çok önemli çunku bir nirengi noktası. Tehcir kararı 27 Mayıs 1915’de alınmıs. İngiltere, Rusya gibi ulkeler o zamanki haber ajansı Havas’ta bir kınama mesajı yayınlıyor Osmanlıları suçlayan ve katliam yapıyorsunuz, sizi yargılayıp mahkum edeceğiz, faturasını ağır ödeyeceksiniz” diye. Tarih 20 Mayıs 1915! Ortada daha ne tehcir, ne ölum var.

• Bunun anlamı ne, neden bu kadar erken bir kınama yayınlanıyor?

Bir örnek daha vereyim: Ermeniler Elimizde konsolos raporları var, soykırımı ispatlıyor” diyorlar ama nasıl? Tehcir Yozgat’ta 23 Temmuzda baslıyor, Harput’ta 3 Temmuz’da. Tehcir daha yeni baslamısken Harput Amerikan konsolosu nasıl oluyor da 24 Temmuz’da Bir milyon Ermeni ölduruldu” diye rapor yazabiliyor? Çunku Amerikan kamuoyunu savasa girmeye ikna için yaratılmıs bir iddia bu, propaganda malzemesi. İtilaf devletlerinin Ermenileri kullanmasının sebebi de Amerika savasa girinceye kadar Osmanlıları doğu Anadolu bölgesinde oyalamaktı. Ermenilere verilen bu misyonla bağlantılı olarak Amerikan muhafazakâr kitlelerini harekete geçirecek raporlara ihtiyaç duyuluyordu. Bugun soykırım delili diye savunulan bu raporlarların buyuk kısmının bu amaçla yazıldığını biliyoruz. Toynbee’nin arsivinden çıkan belgelerin manipulasyon amacıyla Tasnak partisinin Sofya, Bukres burolarınca masa basında yazıldığı ortaya çıktı. Hatta konsoloslarca değil konsolosların Tasnak partisi uyesi Ermeni yardımcılarınca yazıldığını da biliyoruz.

• Madem Ermeniler uzerinden bunca komplike ve kolektif bir çaba var Osmanlıya karsı, Osmanlı niye tedbirini almamıs?

Almıs. Bu suçlamalar oldukça hemen butun valiliklere fermanlar yollayıp telgraflar çekerek deniyor ki Aman sevkiyatı doğru duzgun yapın. Muhafız sayısını çok tutun, yolda saldırı tecavuz olmasın, aman zayiat olmasın”. Yetim çocuklara koruyucu aileler buluyor ve o ailelere bu çocuklara su kadar sure baksınlar iyi baksınlar diye de para veriyor. Bununla ilgili yuzlerce belge var.

Ortak Tarih Komisyonunda isler nasıl yuruyecek?

• Ortak tarih komisyonunda isler nasıl yuruyecek?

Ermeni, Turk, İsviçreli ve diğer bağımsız tarihçilerden minimum 8 kisilik bir komisyon olusur. Taraflar tezlerini destekleyecek belgeleri masaya getirir. Hangilerinin 1915 olaylarında temel alınacağına ortak karar verilir. İki tarafın da bazı belgeleri elenebilir. Sonra da komisyon bu belgelere bakarak 1915 olaylarının soykırım olarak tanımlanıp tanımlanmayacağına dair bir tavsiye kararı verecek. Bazı politikacılar tavsiye kararını elestirse de doğrusu budur. Tarihçiler hukukçu değildir. Soykırım suçtur ve ceza hukukunun alanına girer. O yuzden kesin karar çıkmaz.

• Soykırım olup olmadığına nasıl bakılacak?

Ermenilerin ırki etnik dini kimliğinden dolayı planlı ve kasıtlı öldurulup öldurulmediğine bakılacak. Mesela tehcirde yetim Ermeni çocukları ailelere veriliyor. Ermeniler diyecek ki bu soykırım tanıtıdır çunku ırkı yok etmeye yönelik bir kasıt var”. Biz de diyeceğiz ki su anda da koruyucu aileler var. Bu çocuklar yetim kalmıs, onları Suriye’ye göndermekten daha iyisi koruyucu ailelere vermek. Ayrıca devlet bu ailelere para veriyor geçice sure bakmaları için, evlatlık veriyorum demiyor”. Ermeniler diyecek ki Homojen bir Turk ulusu yaratmak için soykırım yapıldı”. Buna belgeli cevabımız, sevk ve iskân ulke içinde. Mezopotamya çöllerine değil sehir ve kasabalara sevk ediliyorlar. Suriye de ulke içi, Konya da, Kastamonu da. Filistin, Suriye Osmanlı toprağı olmasa, elden çıkacağı bilinse Cemal Pasa Suveys Kanalını savunmak için ne diye canını disine taksın? Turkiye sınırları 1915’te çizilmemis ki! Osmanlı, Ermenileri siyaseten etkisiz hale getirmek için mecburen yer değistirmis ama kesinlikle ulke içinde.

• Ne kadar surer komisyonun çalısması?

On yıllarca surmez ama iki yıldan az da surmez.

Irki nefret kesinlikle yok

• Artık siyasi bir iddiaya dönusmus olsa da tehcir nedeniyle bireysel acılar yasandı, bugun de yası tutuyor. Ne demek istersiniz?

Bireysel hikayelere girdiğinizde gerçekten çok acıklı hikayelerle karsılasırsınız. Ermeni bir teyzede de, Kafkasya’dan surulen Musluman da aynı acıyı anlatır. Ama onların dedikleriyle siyasilestirilmis Ermeni tezleri çok farklı. O Ermeni, aç susuz yuruduk surada amcamın kızı ölduruldu diyor ama soykırım uygulandı demiyor. Fakat bu hikayeyi manipule edenler soykırım yapıldı diyor. Benim bireysel olarak kabul etmediğim bu. Bireysel hikayelere de bakmak lazım, mesela mektuplara. Yazıyor Harput’u terk ederken değerli esyalarımı İsmail ağaya emanet ettim”. Irki veya dini bir nefret olsa neden butun değerli varlıklarını bir Muslumana emanet etsin? Ve neden Halep’e gittikten sonra Sağ salim geldim İsmail ağa, esyalarımı su adrese gönder” desin? Bunların belgesi var. Suriye’ye gitmis Ermenilerin mektuplarının hepsini okudum. Orada bir insanlık dramı var ama soykırım yok. O insanlarda komsularına hatta devletlerine karsı bir nefret yok.

Tasnak ve Kudus arsivi niye kapalı?

• Turkiye’nin arsivleri herkese açık mı, Ermeni arastırmacılar da dahil?

Açık ama her yerde olduğu gibi askeri arsivlere ulasmak zor. Devlet arsivlerine devredilip, töhmetten kurtulmak lazım.

• Turkiye, Ermenilerin elinde ne olduğunu tam olarak biliyor mu?

Kısmen. Ermeniler bugune kadar soykırım ispatı için İngiliz Alman Avusturya ve Amerikan kaynaklarını kullandı. Kendi kaynaklarını kullanmadılar. Geçen yıl Tasnak Enstitusune basvurdum, olumsuz cevap verildi. Öğrendim ki bugune kadar arastırma yapabilen arastırmacı sayısı uçmus. Kudus’e kaçırılan Ermeni Patrikhanesinin arsivini de sadece iki kisi kullanabilmis. Rus arsivlerine ulasabiliyoruz ama bu arsivlerde ne olduğunu bilmiyoruz.

• Tezlerini desteklemek için ellerindeki tum belgeleri kullanmaları gerekmez miydi? Bu arsivlerde ne var acaba?

Ne desek spekulasyon olur ama korktukları bir sey var belki de. Mumkun olsa Tasnak arsivinde Sofya ve Bukres burolarının siyasi faaliyetlerini arastırırım. Kanaatim buralarda masa bası raporlar yazılıp Mavi Kitap’ın yazarlarına ulastırıldığı