Gayrimuslim vakiflarinin mallarina el konulmasi munferit bir olay degildi. Varlik vergisi 6-7 Eylul olaylari Turk mali kullan kampanyalarinin amaci belliydi: Azinliklarin ulkeyi terk etmesi. Onlarin geride biraktigi mallara el konularak yerli sermaye birikimi olusturulmasi amaclanmisti Gayrimuslim vakiflarin tasinmazlarina el konulmasi konusunda dizimizin ilk iki bolumunde anlatilan butun bu hukuk disi uygulamalar incelenirken su temel husus gozden kacirilmamalidir: Gayrimuslim vakiflarin ellerindeki tasinmazlara el konulmasi olayi munferit bir olay degildir. Turkiye deki sermaye birikimi surecinin temel asamalarindan birincisi ve baslicasidir. Turkiye de bu surec su sirayla islemistir: 1) Gayrimuslimlerden Muslumanlara cesitli yontemlerle sermaye transferi; 2) Halkin tasarruflarini banker krizi gibi olaylarla bireylere transfer; 3) Devletin 1930 lardan beri yaptigi sermaye birikimini (fabrikalar sirketler bankalar vb.) arsa fiyatina satmak suretiyle bireylere transfer. Sozu edilen birinci ve en onemli asamanin kilometre taslari soyle siralanabilir: 1) 1915 Ermeni katliamlari. Ermenilerin tehcir edilirken komsularina emanet ettikleri vs. tasinmazlar yagmalanmis ve/veya satilmistir. Bunlar yorenin nufuzlu kisilerinin eline gecmistir. 2) 1923 Turkiye-Yunanistan zorunlu nufus mubadelesi. Mubadeleye tabi Rumlarin mallarinin Yunanistan dan gelecek Muslumanlara verilmesi gerekmektedir. Fakat burada bunlarin bazilarina devlet veya yerel nufuzlu sahislar el koymustur. 3) Turkiye deki gayrimuslimler yapilan baskilar sonucu disariya goc etmek zorunda kalmislar ellerindeki mallari ya yok pahasina satmislar yahut geride birakmislardir. Bu geride birakilan mallar yagmalanmis durumdadir. Bunlarin en tipik ornekleri bugun Istanbul Beyoglu ve Tarlabasi mevkiinde yer alan ve isgal edilmis bulunan metruk apartmanlardir. Turk olmak ya da olmamak Bu baskilara ozetle su ornekler verilebilir: 1920 lerde gayrimuslimlerin Istanbul ili disina cikmalari izne tabi kilinmistir. Cesitli yasalar ve yonetmelikler cikarilarak gayrimuslimlerin is hayatindan uzaklastirilmalari amaclanmistir. Ornegin 16 Mayis 1929 da cikarilan Menkul Kiymetler ve Kambiyo Borsalari Kanunu na gore borsa acentesi kurmak isteyenlerin Turk olmasi gerekmektedir (madde 6 paragraph 1). Menkul Kiymetler ve Kambiyo Borsalari Nizamnamesi madde 8 paragraph 1 de belirtildigi uzere ayni kural borsa acentelerinde calisanlar icin gecerlidir. 4 Haziran 1932 de cikarilan 2007 sayili Turkiye de Turk Vatandaslarina Tahsis Edilen Sanat ve Hizmetler Hakkinda Kanun sonucu Yunan uyruklu Istanbullu Rumlar isten atilmis bunlarla evli olan TC vatandasi Rumlar zarar gormustur. Surekli bir Vatandas Turk Mali Kullan kampanyalari yurutulmus ve gayrimuslim isadamlari huzursuz edilmistir. Sonradan bu kampanyalarin adi Vatandas Yerli Mali Kullan a donusecektir. 1950 lerin ilk yarisinda Kibris sorunu sonucu olarak Turk olmayanlardan alisveris etmeyin kampanyalari baslatilmistir. 1965 e kadar memur olma kosulu Turk olmak tir; ancak 1965 sonrasinda Turk vatandasi olmak a donusmustur. 1940 larin sonuna kadar Avrupa ya ogrenci gitmek baytar okuluna girmek askeri okullara girmenin kosulu: Turk olmak Turk soyundan olmak Turk irkindan olmak dir. 1934 te Trakya da Yahudilerin ev ve isyerlerine yapilan saldirilar sonucu bu insanlar buralari terk edip Istanbul a kacmak zorunda kalmislardir. 1941 de Yirmi Kura Ihtiyatlar diye adlandirilan olayda 20 ila 44 yas arasindaki gayrimuslimler askere alinmis ellerine silah verilmeden Amele Taburu olarak bilinen birliklerde cok zor kosullar altinda askerlik yaptirilmislardir. Farkli dinden olanlara ayrimcilik 1942 yilinda Varlik Vergisi cikarmistir. Bu uygulama Turkiye Cumhuriyetinde kanun zoruyla gayrimuslimlerin parasina ve malina el koyup bunu Musluman vatandaslara aktararak en buyuk sermaye transferini gerceklestirmistir cunku fahis vergileri odeyemeyenlerin mallari harac mezat satilmistir. 6-7 Eylul 1955 te Istanbul ve Izmir de gayrimuslim isyerlerini evlerini ve ibadet yerlerini yakip yikan unlu pogrom (devlet destegiyle azinliga yapilan saldiri) gerceklestirilmistir. Bundan sonra kimi Rumlar Turkiye yi terk etmislerdir. 1964 te Yunanistan uyruklu Istanbul Rumlari sinir disi edilmisler onlarla evli olan TC vatandasi Rumlar da birlikte gitmek zorunda kalmislardir. Istanbul bosalmistir. Sermaye transferinin son noktasi 1960 larin sonlarindan itibaren gayrimuslim mallarina el koymada sira 1936 Beyannamesi ne gelmistir. Bu olay Turkiye de gayrimuslimden Muslumanlara sermaye transferinin son halkasini olusturmustur. Butun bu olaylar bir devletin kendi vatandaslari arasinda farkli dinden olanlarina karsi acik bicimde ayrimcilik yapmasinin ornekleridir. Butun bunlardan unutulmamasi gereken onemli husus sudur: Her ayrimciligin dogal sonucu boluculuktur. Not: Bu dizi Prof. Dr. Baskin Oran in Turkiye de Azinliklar kavramlar teori Lozan ic mevzuat ictihat uygulama adli kitabinin yeniden guncellestirilmekte olan bolumlerinden derlenmistir. Kaynakca 1) Alexis Alexandris The Greek Minority of Istanbul and Greek-Turkish Relations 1918-1974 Athens Center for Asia Minor Studies 1983 s. 140; Rifat Bali Cumhuriyet Yillarinda Turkiye Yahudileri Bir Turklestirme seruveni (1923-1945) 6. B. Istanbul Iletisim Yayinlari 2001 s. 45 125-126; Dilek Guven 6-7 1955 Eylul Olaylari Istanbul Iletisim Yayinlari 2006 s. 111. 2) Samim Akgonul Istanbul Rumlari: Ulus-Devlet cagindan kuresellesme cagina bir azinligin yok olus sureci Istanbul Iletisim Yayinlari 2007 s. 81-84. 3) 1937-38 yillarinda gazetelerde cikan is vs. ilanlarinda Turk olmakla ilgili kosullar fotokopi olarak su yapitin ekinde bulunmaktadir: Ahmet Yildiz Ne Mutlu Turkum Diyebilene Turk Ulusal Kimliginin Etno-Sekuler Sinirlari 1919-1938 2. B. Istanbul Iletisim Yayinlari 2004. 4) Bkz. Bali s. 243-254; Ayhan Aktar Varlik Vergisi ve Turklestirme Politikalari Istanbul Iletisim Yayinlari 2000 s. 71-99; Guven s. 123-128; Yildiz s. 253-257. 5) Bali s. 411-423; Guven s. 133-135. 6) Varlik Vergisi uzerine bkz. Faik Okte Varlik Vergisi Faciasi Istanbul Nebioglu Yayinevi [1951]; Alexandris s. 207-233; Guven s. 123-128; Yildiz s. 253-257; Bali s. 424-483; Aktar s. 135-243. 7) 6-7 Olaylarindan sonraki gocler icin bkz. Alexandris s. 270; Guven s.168-179. 8) Alexandris s. 286; Guven s.183. BITTI