Fener-Balat taki Sveti Stefan baska bir deyisle Demir Kilise de yarin unlu German Brass toplulugu bir konser verecek Fener-Balat ta Murselpasa Caddesi uzerindeki Sveti Stefan Bulgar Kilisesi ya da herkesin bildigi adiyla Demir Kilise yi duymussunuzdur. Halic in kiyisinda bulunan kilisenin en buyuk ozelligi demirden yapilmis olmasi. Bir diger ozelligi de adeta bir yapboz gibi demir parcalarin birbirine birlestirilmesiyle insa edilmesi. Yani isterseniz kiliseyi levhalarindan sokup baska bir yere goturmeniz bile mumkun: Prefabrik veya seyyar kilise diyebilirsiniz. Iste bu mimari ve teknik ozellikler nedeniyle Sveti Stefan in esi benzeri yok. Yarin bu kilisede Istanbul Muzik Festivali kapsaminda unlu Alman uflemeli calgilar toplulugu German Brass bir konser verecek. Kilise konsere simdiden hazir. Koltuklar grubun cikacagi sahne isiklar her sey ayarlanmis. Sadece mikrofon yok. Akustik nedeniyle ihtiyac duyulmuyor. Kilisenin gorevlileri Bogdan Sarioglu ve karisi Antoaneta konserden sonra restorasyona gireceginden kilisenin yedi-sekiz ay kapali kalacagini soyluyorlar. Yani konseri bahane ederek kiliseye mutlaka gitmenizi oneririz. Abdulaziz Kiliseyi bir ay icinde bitirin dedi Ne kadar dogrudur bilinmez ama Demir Kilise nin neden demirden ve prefabrik olarak yapildigi hakkinda anlatilan cok ilginc bir hikaye var. Kiliseyi gezerken bana eslik eden Bulgar cemaatine 53 yil hizmet vermis su an kilisenin koro sefi olan Kiryako Liaje ye o cok bilinen hikayeyi anlatiyorum: Bulgarlar artan milliyetcilik hareketlerine bagli olarak bir kilise insa etmek isterler. Fakat Sultan Abdulaziz Bulgarlarin Fener Patrikhanesi nden bagimsiz bir kilise yapmalarini istemez. Isteklerini dogrudan reddetmek yerine Kilise insaatini bir ay icinde bitirirmek sartiyla izin veririm der. Oysa insaatin bir ayda bitmesi mumkun degil. Bunun uzerine Bulgarlar kiliseyi prefabrik olarak Viyana da insa edip Istanbul da bir ay icinde kurarlar. Kilisenin bittigini goren Sultan Abdulaziz ise verdigi sozu tutmak zorunda kalir. Liaje burada hemen soze girerek Bu konu aramizda cok tartisildi. Bu dilden dile gecen ve ilgi uyandiran bir hikaye. Konuyla ilgili yazili bir belge yok. Bir kiliseyi 30 gun icinde insa etmek mumkun mu? diyor. Gercek hikaye ise farkli. O donemde Ortodoks kiliselerinde Rumca ayin yapildigini anlatan Liaje Bulgarlarin kendi dillerinde ayin yapmalari icin Fener Patrikhanesi nden bagimsiz bir kilise kurmak istenildigini soyluyor. 1849 da Bulgar cemaatinin ileri gelenlerinden ve o donemde milletvekili olan Stefan Vogoridis Babiali den bir kilise yapilmasi icin izin alir. Kilisenin yapimi icin ikisi kagir biri ahsap uc bina ve genis bir avludan olusan 25 odali evini hibe eder. Patrikhane kiliseyi ancak 1945 te tanidi 1850 de ahsap kilise tamamlanir. Kiliseye Sveti (Aziz) Stefan adi konulur. Sonra da Sultan Abdulaziz in fermaniyla bagimsiz kilisenin kurulmasina izin verilir. Patrikhane kendisine ters dusen bu gelismeler sonucu 1872 de Bulgar Kilisesi ni tanimadigini aciklar. Bulgarlar buna karsi daha buyuk bir kilisenin insasi icin proje yarismasi acarlar. Yarismayi Ermeni mimar Hovsep Aznavur ihaleyi de Rudolf Ph. Waagner Sirketi kazanir. Kilise denize cok yakin oldugu icin asinmaya karsi beton yerine tamamen demirden yapilir. Deneme amacli sirketin bahcesinde prefabrik olarak kurulur. Sonra parcalar Tuna Nehri ve Karadeniz uzerinden Istanbul a tasinir. 1898 de de su anki Sveti Stefan Kilisesi acilir. Patrikhane sonuc olarak 1945 te Demir Kilise yi tanimayi kabul eder. En buyuk can 400 kilo Kilise neogotik ve neobarok stilde insa edilmis. Liavje Sadece mihrap kismi agactan yapildi ve altin kaplandi diye belirtirken kilisenin ikonalari icin Moskovali fabrikator Nikolay Alekseevic Ahapkin ile sozlesme imzalandi ressam Lebedev de resmetti. Kilisenin kulesinde buyukten kucuge alti can var. Rusya da dokulen bu canlarin en buyugu 400 kilo civarinda. Kaymasin diye 325 kazik cakildi Liavje Halic in zemini kaygan oldugundan kilise cam agacindan yapilan kaziklar uzerine insa edildi. Kilisenin alti bostu. Boylece deniz suyu oraya girip cikarak bir sarnic gorevi goruyordu basinci onluyordu. Onune yol yapilinca buradaki basinc artti ve kilise denize dogru kaymaya basladi diyor. 2006 da Istanbul Belediyesi tarafindan kilisenin etrafina 325 kazik cakilarak bu durumun engellendigini de sozlerine ekliyor.