Ahiska Turkleri nin anavatana donus meselesi ve Ahiska bolgesinin statusu sorunu son donemde gundemi yogun olarak isgal ediyor. Ozellikle Baku-Tiflis-Ceyhan Boru hattinin faaliyete gecmesi ile birlikte Ermenistan’in Ahiska bolgesine karsi duydugu ilgi katlanarak artmaya basladi. Ermenistan bu konuda bolgede yasayan Ermenileri de Gurcistan’a karsi kiskirtiyor. Bilindigi uzere Ahiska Turklerinin anavatani bugun Gurcistan sinirlari icersinde yer alan ve Cavaheti olarak anilan bolgedir. Ahiska Turklerinin anavatanlarindan 1944 yilinda surulmeleri bu halkin hafizasindan hic silinmedi ve bugune kadar canli bir iz olarak yasamaya devam etti. Ahiskalilar bu tarihi aciyi nesilden nesile aktardilar ve bir gun ana vatanlari olan topraklara donme umuduyla yasamaya devam ettiler. SSCB doneminde yerlerinden edilen topluluklarin onemli bolumunun kendi topraklarina donusu saglanirken Ahiska Turkleri nin Gurcistan da yasadiklari bolgelere donusunde bugune kadar onemli bir gelisme kaydedilemedi. Gurcistan Hukumeti Avrupa Konseyi (AK) ne uyelik surecinde 1999 yilinda Ahiska Turkleri ni 2012 yilina kadar terk ettikleri topraklara yerlestirmeyi taahhut etti. Yonetim Ahiska Turkleri nin kendi topraklarina donusunu saglayacak yasal zeminin olusturulmasi yonunde Avrupa Konseyi ne karsi sorumluluk ustlenmesine ragmen bu konuda halen gerekli siyasi ve hukuki sureci tamamlayabilmis degil. Ayrica ekonomik sorunlari gerekce gostererek bu yondeki calismalari da sonuclandirmasini da mumkun kilmiyor. Gurcistan a geri donus ile ilgili resmi surecin baslatilamamasinin disinda Ahiska Turkleri ayrica yonetimin Ahiskalilara karsi Ahiska Turkleri Muslumanlasmis Gurculerdir! politikasi cercevesinde yuruttugu Gurculestirme faaliyetleri ile Ahiska bolgesinde yasayan Ermeni azinligin bolgenin Ermenilere ait oldugunu belirterek Ahiska Turklerinin donuslerine karsi cikmasi gibi problemlerle de karsi karsiya kaliyor. Ahiska bolgesinde yasayan Ermeniler Stalin tarafindan surgune gonderilen Ahiska Turklerinin yeniden yurtlarina donmesine siddetle karsi cikiyor. Aslinda Ermenilerin Gurcistan’da yerlestikleri bolge Ruslar tarafindan etnik olarak temizlenen Ahiska Turklerine aitti. Ahiskalilar uluslararasi anlasmalarla 180 yil once Kars ve Erzurum bolgelerinden Gurcistan’in guneyine aktarilan topraklarda yasamak istiyorlar. Bugun vatanlarindan uzakta eski SSCB topraklarinda yasamlarini surdurmeye calisan Ahiska Turkleri kendi topraklarina tekrar donmeyi istiyor. Buna karsin Ahiska’daki Ermeniler buyuk Ermenistan’i kurmak hayali cercevesinde Ermenistan ile Federasyona gitmek ve bu amacla Gurcistan’in Ermenistan siniri yakinlarinda Ahiska bolgesinde ozerklik elde etmek icin caba gosteriyorlar. Cavaheti bolgesinde bir Ermeni Otonom Bolgesi yaratma fikrini surekli olarak gundemde tutuyorlar. Bilindigi gibi 1994 yilinda Mesheti ve Cavaheti eyaletleri birlestirilerek Samtshe-Cavaheti eyaleti olusturuldu. Bu birlesme Cavaheti’deki Ermeni nufus yogunlugunu azaltti. Ancak birlesme Cavaheti ile sinirli olan Ermenilerin otonomi isteklerinin sinirini genisletti. Gunumuzde Cavaheti Ermenileri gayri-resmi de olsa kulturel otonomiye sahipler. Hatta eyalette yasayan Gurculer Ermenice konusurken Ermeniler Gurcuce bilmiyor. Ermenilerin ozerklik kazanma calismalari kapsamda Baskanligini Aram Karapetyan in yaptigi Yeni Zaman Partisi nin organizasyonu ile Erivan’da zaman zaman toplanti ve mitingler de duzenleniyor. Toplantilarda Gurcistan Yonetimi nden; Cavaheti Bolgesi nde yasayan Ermenilerin haklarinin ihlal edilmemesi ve Ermenilere dil ve din konularinda ozgurluk taninmasi Ahilkelek de bulunan RF Askeri Ussu nun tahliyesiyle magdur duruma dusecek Ermeniler icin bolgede yeni istihdam olanaklarinin yaratilmasi gibi taleplerde bulunuluyor. Ote yandan Cavaheti’deki okullarda Ermeni tarihi ve biliminin okutulmasini saglamak Ermeni kulturel mirasini ve milli kurumlarini korumak amaciyla kurulan Cavaheti hareketi bolgede sinirli bir ozerklik icin calismalarini surduruyor. Gurcistan/Cavaheti bolgesinde faaliyet gosteren Sivil Toplum Organizasyonlari nin (Cavahki Zari Virk Aydinlar Birligi Cavahki Yazarlar Birligi) katilimiyla faaliyet gosteren Cavaheti Birligi’nce Temmuz 2006’da Ahilkelek’te gerceklestirilen toplantida; bolgede yasayan Ermeni halkin cikarlarinin korunmasi amaciyla yeni ilkelerin belirlenmesi ve sosyal-ekonomik sorunlardan kurtulmak amaciyla ozerklik talep edilmesi ana konulari ele alindi. Kongre sonunda Orgut Gurcistan Yonetimi’ne problemlerin cozumu icin etkin adimlar atmasi Ermeni toplumuna politik esitlik taninmasi insan haklari ve azinlik hukukuna uygun demokratik cozumleri kabul etmesi cagrisinda bulundu. Komite’nin Gurcistan Yonetimi nden; ulkede Gurcuce nin yani sira Ermenice nin de resmi dil olarak kabul edilmesi yonundeki taleplerine karsin Gurcistan Egitim ve Ilim Bakanligi nca bu yonde bir calisma bulunmadigi aciklandi. Ote yandan Cavaheti bolgesindeki yerel yoneticiler ile merkezi hukumet tarafindan atanan burokratlar arasinda devlet dairelerinde Gurcuce’nin kullanilmasi ve her turlu prosedurun Gurcuce yurutulmesi konusunda da buyuk anlasmazliklar yasaniyor. Bu anlamda Temmuz 2006’da Ahilkelek Belediye Baskani ve Javakh Birligi Uyesi Nair Eritsiyan halkin resmi islemlerde yasadigi sorunlarin cozulmesi bakimindan Ermenice’nin bolgede ikinci resmi dil olarak kabul edilmesi gerektigini ayrica Rusca’nin da yasanan surecte yardimci dil olarak kullanilabilecegini ileri surerek merkezi hukumet tarafindan atanan Cavaheti bolgesinin Gurcu soylu Valisi Giga Hacidze ile gorustu. Ancak Hacidze bolgede uyum surecinin cok hizli bir sekilde surdugu ve bolge vatandaslarinin Gurcuce ogrenmesinin bir zorunluluk oldugu diger yandan Rusca’nin resmi islemlerde kullanilmasinin mumkun olmadigi gerekcesiyle Eritsiyan’in taleplerini kabul etmedi. Bolgedeki Ermeniler ayrica Gurcuce egitimde kullanilan kitap ve materyallerin Ermenilerin anlayabilecegi sekilde yeniden duzenlenmesi gerektigini okullarda gorevlendirilen Gurcuce ogretmenlerinin de bolgeye devlet tarafindan iki kati olarak odenen maaslarini almak amaciyla geldiklerini ayrica Ahiska Dogu Ilimleri Fakultesi nde yuksek ogrenim gormek isteyen Ermeni sahislara uygulanan giris sinavlarinda kolaylik taninmasini fakultede Gurcuce nin yani sira Ermeni dilinde de egitim verilmesini gundeme getiriyorlar. Cavaheti Bolgesi ne Ahiska Turkleri nin yerlestirilmesini engellemek amaciyla RF ABD ve AB de yasayan Diaspora Ermenileri tarafindan da bolgedeki gelismeler yakindan izleniyor. Bolgedeki Ermenilerin ayrilmalarini engellemek uzere hazirlanan projeler kapsaminda oncelikli olarak bolgenin ekonomik gelisimini saglamak amaciyla Gurcistan Hukumeti ne AB ve ABD (Millenium Challange) kaynakli finansman saglandi. Ermenistan yonetimi de bolgede yasayan Ermenilere ozerklik verilmesi icin cabalarini surduruyor. Ermenistan Disisleri Bakani Vartan Oskanyan Haziran 2006’da Gurcistan da Hukumet yetkililerinden Gela Bejuashvili ile gerceklestirdigi resmi gorusmede; Cavaheti Bolgesi ndeki Ermenilerin sorunlarini gundeme getirdi. Gorusmelerde Oskanyan bolgede yasayan Ermenilerin nufusun buyuk bir cogunlugunu olusturduklarini ancak Gurcistan in Ermenilere yonelik caydirici politikalar izlemeye basladigini onumuzdeki donemde bolgeye yerlestirilmesi planlanan Ahiskalilar ile Ermenilerin arasinda sorun yasanmamasi icin planli bir gecis surecine ihtiyac duyulmasi gerektigini ayrica RF Baris Gucu askerlerinin bolgeden cekilmesi sonrasi Ahiskalilarin olusturacagi nufuz ile Turk askerlerinin BM Baris Gucu statusunde bolgede gorev yapmasi ihtimalinden endise duyduklarini ifade etti. Ermenistanli politikaci Albert Bazeyan da Erivan da yaptigi aciklamada Ermeni makamlarinin bolgedeki gelismelerle ilgilenmesi gerektigini kaydetti. Bazeyan gazetecilere Biz sorunlu bir komsu istemiyoruz. Sik sik dile getirilen bolgedeki Ermeni nufusunun sosyal meseleleri disinda ulusal kimligini korumasi gibi bir dizi siyasi problemler de mevcut. Kanaatimce bu bolgeye kulturel bir statu verilmesini ele almak gerekiyor.” dedi. Gurcistan Parlamentosu Baskani Nino Burdjanadze de konuya iliskin yaptigi aciklamada Belli bazi gucler bolgede Ermenilerle Gurculer arasindaki iliskileri gerginlestirmeye calisiyorlar. dedi. Diger taraftan gunumuzde Kazakistan Ozbekistan Azerbaycan RF Kirgizistan Turkiye ve Ukrayna da yasayan ve Gurcistan’a tekrar yerlestirilmesi ongorulen Ahiska Turkleri bu olumsuz kosullar nedeniyle geri donus konusunda ciddi asama kaydedememiyor. Gurcistan Hukumeti Ahiska bolgesinde yasayan Ermenilerin faaliyetlerinden rahatsizlik duymakla birlikte Ahiska Turkleri nin bu bolgeye donmesine de sicak bakmiyor ve Turklerin ulkenin diger kesimlerine yerlestirilebilecegini savunuyor. Gurcistan Hukumeti yetkilileri sik sik donenlerin Ahiska bolgesine yerlesmesine verimsiz topraklar nedeniyle sicak bakmadiklarini tarimla mesgul olmayi seven Ahiskalilarin gecimlerini rahatlikla temin edebilmeleri icin daha verimli topraklarin bulundugu baska bolgelere yerlesmelerinin daha uygun olacagini Turklerin Gurcistan daki her bolgeyi kendi vatanlari olarak gormeleri gerektigi hususunu vurguluyor. Ahiska Turkleri nin onde gelenleri ise Ahiska bolgesinde bugun 82 yerlesim biriminin bos durumda oldugunu belirterek doneceklerin oncelikle buralara yerlestirilmesi icin mucadele ediyor. Gurcistan Hukumeti nin bu dusuncesinde; Ahiska Turkleri nin kendi aralarinda birbirlerine bagli bir yapisinin bulunmasi bu cercevede ozerk bolgelerle yeterince sorunu bulunan Gurcistan a uyum saglamalarinin zor oldugunun degerlendirilmesi ve Ahiskalilarin sorunlarinin cozumunde en cok destek bekledikleri ve kendilerine yakin gordukleri Turkiye nin gudumune girebilecekleri hususlarinin onemli yer tuttugu ifade ediliyor. Diger taraftan Gurcistan Parlamentosu’nun yani sira Silahli Kuvvetler ve sanayi/ticaret kesimi icerisinde yer alan asiri milliyetci blok tarafindan geri donus projesi cercevesinde Ahiska Turku adi altinda hic kimsenin Gurcistan a giremeyecegi yonunde propaganda faaliyeti yurutuluyor. Bu meyanda asiri milliyetci Gurcistan/Meshlerin Halil Gozalasvili Adina Uluslararasi Kurtulus Teskilati tarafindan Gurcistan hukumetinin Ahiskali Turklerin ulkeye geri donus projesinde kullanilmak uzere baslatilan kampanyada Ahiska Turklerinin aslinda Mesh oldugu Osmanlinin isgali ile birlikte bir kisim Gurcunun Turklestirildigi Carlik ve Bolsevik Rusya nin ise bu politikayi devam ettirdigi Ahiskalilarin Gurcistan a donus icin Hiristiyan Gurculer ile ayni kan temelinde butunlesme yemini etmesi gerektigi” hususlarina yer veriliyor. Gurcu yonetiminin Ahiska bolgesinde Ermenilerin yasadigini ve bolgede etnik problemler cikacagini ileri surmesine karsin bolgede yapilan incelemelerde surgun edilmis Ahiska Turkleri nin yasadigi kesimlerde Ermeni bulunmadigi ve Gurculerin yasadigi belirlendi ve bolgede yasayan Ermenilerin konuyu saptirdiklari ortaya cikti. Konu ile ilgili olarak Gurcistan Ihtilaflarin Cozumunden Sorumlu Devlet eski Bakani Georgi Haindrava tarafindan gorev esnasindayken yapilan aciklamada Gurcistan a donmek isteyen her Ahiska Turku nun Cavaheti de yasama hakki oldugu AB ile yapilan muzakereler neticesinde 2012 yilinda bir grup Ahiska Turk unun bolgeye yerlesmis olacagi Cavaheti de yasayan Ermenilerin her konuda sorun cikardiklari bu tutumlarindan vazgecmemeleri halinde alinan onlemlerin sertlestirilecegi hususlarina yer verildi. Bolgedeki Ermeni varligi veya Gurcistan hukumetinin Ahiskalilari Turklestirilmis Gurculer” olarak anayurtlarina kabul edecegini ifade etmesi bu tarihi davanin onunde bir engel olarak gorulmemeli. Sovyet baskisi altinda bile asimilasyona ugramamis olan bu insanlarin Ermeni ve Gurcu etkisi altinda kalarak kimliklerini kaybedeceklerini iddia etmek de guctur. Bugun Ahiska’ya giderek bir ev satin almak arazi satin almak ve oraya yerlesmek gercek bir davanin ve yurt sevgisinin gostergeleri olacak. Tum bu olumsuzluklara karsi Ahiska Turkleri ilgili dost ulkelerden konunun aciliyetini kavramalarini ve Kafkaslar da yeni bir kanayan yara yaratilmasina izin verilmemesini talep ediyor.