Avrupa bugun 20. yuzyilin en onemli olaylarindan birinin yildonumunu kutluyor. 8 Mayis 1945 te Nazileri yenerek Ikinci Dunya Savasi nin sona ermesini saglayan Avrupa ulkelerinde bayram var. Fransa ise 61 yil onceki zaferin sarhoslugunun yaninda onemli bir katliamin da celiskisini yasiyor. Avrupa nin derin bir nefes aldigi 8 Mayis 1945 yillarca Fransa nin somurgesi altinda kalan Cezayir icin yas gunu. Ozgurluk umuduyla Fransa nin yaninda Nazilere karsi savasan Cezayirliler zaferden sonra ulkelerine donduklerinde hic beklemedikleri bir tabloyla karsilasmis. Fransiz askerlerin on binlerce Cezayirliyi katletmesi karsisinda adeta soke olmuslar. Yillardir 8 Mayis ta anma torenleri yapan Cezayirliler Fransa dan soykirimin kabul edilmesini ve ozur dilenmesini bekliyor. Bu cagrilara gecmisi tarihcilere birakalim cevabini veren Fransa ise baska bir tarihi yargilamanin pesinde. 2001 de Ermenilerin soykirim iddialarini yasalastiran Paris yonetimi daha da ileriye gidip soykirimi inkar edenleri cezalandirmayi ongoren yeni bir tasariyi parlamentodan cikarmaya calisiyor. 18 Mayis ta Fransa Meclisinde baslayacak olan tasariyla ilgili gorusmeler Cezayir katliaminin golgesi altinda yapilacak. Katliamin 61. yildonumunde Cezayir e giden Zaman olayin canli taniklari ve tarihcilerle gorustu. Yaslari 90 a dayanan son sahitler Fransiz somurge yonetiminin Setif Guelma ve Kherrata sehirlerinde binlerce Cezayirliyi nasil kirec firinlarinda yaktigini ve kamyonlarla nehirlere doktugunu anlatiyor. Ozur dile cagrilarina ragmen Fransa nin gecen yil somurgeciligi oven bir yasa cikarmasi Cezayir deki ofkeyi artirmis durumda. Paris in tavrina tepki gostermek icin muhalefetteki Islah Partisi yeni bir adim atti. Fransa yi hedef alan ve somurgeciligin kinanarak suc sayilmasini ongoren bir yasa teklifini meclise sundu. Zaman a konusan Islah Partisi Genel Sekreteri Dr. Muhammed Sahid Younsi somurgeci ulkelerin ozur dilemesi ve halka tazminat vermesi gerektigini vurguluyor. Fransizca yayinlanan Courrier d Algerie gazetesinin genel muduru Ahmet Toumiat aya gore de Fransa ikili oynuyor. Cezayirli tarihci Prof. Muhammed El-Corso ise Fransa daki adalet anlayisina tepkili: Cezayirlilerin cagrilarina Gecmisi tarihcilere birakalim diyen Fransa nin Ermeniler icin yasa cikarmasi cifte standart. Fransa da boyle bir adalet anlayisi var. Bazi seyler sanki Fransa nin ozel mulkiyetinde. Nazi Almanyasi tarafindan isgal edilen Fransa nin ozgurlugu icin genclerini Avrupa’ya savasa gonderen Cezayir’e bunun karsiliginda bagimsizlik sozu verilir. Cezayir halki Fransa’nin Nazi isgalinden kurtulmasiyla kendilerinin de ozgurluge kavusacagina inanmistir. Bu yuzden Almanya’nin dusmesi Avrupa gibi Cezayir’de de bayram havasinda karsilanir. Bu zaferi kutlamak ve kendilerine verilen sozu hatirlatmak icin 8 Mayis gunu yuruyusler duzenleyen Cezayirliler bagimsizligin hic de kolay olmayacagini anlayacaktir. Ulkenin dogusunda bulunan Setif Guelma ve Kherrata sehirlerinde duzenlenen gosteriler bir hafta icerisinde Cezayir ve Amerikalilara gore 40-45 bin Fransizlara gore ise 20 bin Cezayirlinin katledildigi kanli olaylara donusecektir. 1945’te 19 yasinda olan ve Guelma’daki yuruyusu organize edenlerin arasinda yer alan Saci Ben Hamla o gunleri butun detaylariyla hatirliyor. Amacimiz hem zaferi kutlamak hem de bize bagimsizlik sozu veren Amerikalilara Ingilizlere ve Ruslara sozlerini hatirlatmakti.” diyor. Bizi Cezayir’in banliyosundeki mutevazi evinde kabul eden Ben Hamla gosteride Fransiz Ingiliz Amerikan ve Rus bayraklarinin yaninda bugun Cezayir’in bayragi olan o donemde bagimsizlik icin mucadele veren Cezayir Halk Partisi’nin bayragini da kaldirdiklarini belirterek halkin yuruyus boyunca ozgurluk sloganlari attigini belirtiyor. Yuruyusun sonuna geldiklerinde kendilerini bekleyen Fransiz jandarma birlikleri ile karsilastiklarini soyleyen Ben Hamla jandarmanin sivil halk uzerine ates acmasiyla ortaligin karistigini bildiriyor. Sonra da olaganustu hâl ilan edilmis ve Fransiz ordusu katliama baslamis. Saftik o zamana kadar Fransizlarin bize katliam yapacagini hic dusunmemistik. Bize ihanet ettiler. Diger muttefik ulkeler de sozlerini unuttu.” diyerek kafasini sallayan Ben Hamla Fransiz askerlerinin sonraki gunlerde on binlerce Cezayirliyi katlettigini soyluyor. Oldurulenlerin bir kismi sehrin disinda acilan buyuk cukurlara gomulurken bir kismi ise sehri ziyarete gelecek olan Fransiz valinin ceset kokularini duymamasi’ icin Ben Hamla’nin Nazi firinlarina benzettigi olum firinlari’nda yakilmis: Guelma’nin disindaki kirec firinlari olum firinlarina donusmustu. Oldurulen binlerce Cezayirli olum kamyonlariyla bu firinlara tasindi. Hepsini yaktilar. Yanan cesetlerin kokusunu duyuyorduk.” Ulkeme dondugumde gozlerime inanamadim’ O gun 17 yasinda olan ve Setif’teki yuruyuse katilan Said ise (soyadini soylemek istemedi) oldurulen Cezayirlilerin kamyonlarla tasinarak Kherrata nehrine dokuldugunu soyluyor. Hatta bazilarini canli canli kamyonlara attilar.” diyerek yeniden o gunlere donen yasli Cezayirli Fransa’nin kendisi icin hâlâ dusman’ oldugunu bildiriyor. Setif’teki yuruyusun sonunda Cezayir bayragini indirmeye calisarak uzerlerine ates acan Fransiz polisine taslarla saldirdiklarini soyleyen Said ardindan Fransiz askerlerin geldigini belirterek Sokaklarda gorduklerini olduruyorlardi. Kadinlara tecavuz ettiler. Hamile bir kadini karnindan bicakladilar. Tum bunlari gordum.” seklinde konusuyor. Ben Hamla ve Said yuruyusleri tertip edenlerin olay cikmamasi icin gosterilere katilan halki silah ve kesici aletlerden arindirdiklarini soyluyor. Setif’te yuruyusun gerceklestigi caddede geleneksel elbisesiyle dolasirken karsilastigimiz 98 yasindaki Amar Ali ise 1939’da Fransa’nin ozgurlugu icin cepheye kosan yasli bir gazi. Fransa’ya vardiklarinda kendilerine Fransiz askerî elbisesi giydirildigini belirten Ali komutanlarin Cezayir’den gelenleri toplayarak Nazilere karsi galip gelmeleri durumunda Cezayir’in de ozgurlugune kavusacagini aciklayan bir konusma yaptigini hatirliyor. Ali 1945 yazinda ulkesine dondugunde her yeri kapali sokaklari bombos ve korku dolu bir Setif’le karsilastiklarini anlatiyor. Setif kasabi’ olarak bilinen katliamlari gerceklestiren Fransiz ordusunun basindaki General Duval olaylarin ardindan Cezayir’deki Fransizlara On yil icin barisi sagladik. Eger Fransa bir sey yapmazsa gelecek defa bir daha olur ve o zaman cozumu olmayabilir.” demisti. Nitekim on yil sonra 1954’te baslayan kurtulus hareketi Cezayir’i bagimsizliga goturmustu. 130 yil Fransa’nin somurgesi altinda kalan Cezayir 1962’de bagimsizligina kavustu. Fransizlar hâlâ somurgeci zihniyetine sahip ozur dilemezler’ Fransa ozur dileyecek mi? Konustugumuz butun Cezayirlilere gore Fransa ve Cezayir arasinda iliskilerin duzelmesi icin Fransa ozur dilemek zorunda. Bu gectigimiz yil imzalanmasi planlanan; fakat ortada kalan Fransa-Cezayir Dostluk Antlasmasi icin bir on sart olarak goruluyor. Ozellikle Fransa’nin gectigimiz yil cikardigi; fakat tartismalar uzerine bir maddesi iptal edilen ve somurgeciligin olumlu yonlerininin anlatilmasini savunan yasa Cezayirlileri cok sinirlendirmis. Fransa’dan hicbir sey beklemiyoruz. Sucunu kabul etsin ve ozur dilesin yeter. Ama tam tersine onlar bizden pardon’ istiyor.” diyerek bu yasaya tepki gosteren Saci Ben Hamla su andaki Fransa’nin ozur dileyebilecegine inanmiyor. Yasanin ardindan Fransa cumhurbaskani ve basbakanina mektup yazarak tepki gosteren Ben Hamla Fransa eskiden oldugu gibi hâlâ kendini ustun millet olarak goruyor. Kafalar degismedi. Simdi de gocmenleri ikinci sinif olarak goruyorlar. Boyle bir millet kendisinden asagida gordugu bir halktan nasil ozur dilesin?” diyerek asil meselenin kabul sorunu’ olduguna isaret ediyor. Cezayir Milli Kurtulus Cephesi’nin eski uyesi olan ve bagimsizlik savasinin basladigi 1954’te girdigi hapisten ulkesinin ozgurlugune kavustugu zaman cikabilen yasli Cezayirli Bize okullarda Fransiz milli marsi Marsellaise’i okutarak atalarimizin Galyali olduguna inandirmaya calistilar. Biz de marstaki gibi ozgurluk isteyince suc oldu.” diyerek Fransa’ya ates puskuruyor. Gectigimiz yil Setif’e giden Fransa’nin Cezayir buyukelcisi olaylari affedilemez bir trajedi’ olarak tanimlamisti. Fransa’yi 8 Mayis 1945’te soykirim yapmakla suclayan Cezayir Cumhurbaskani Abdulaziz Buteflika gectigimiz ay Konstantin sehrinde yaptigi aciklamada ise Fransizlarin 130 yil boyunca Cezayir kimligini soykirima tabi tuttugunu ifade etmisti. Bagimsizlik savasi sirasinda Fransizlarla birlikte olarak Cezayirlilere karsi savasan Cezayir vatandaslari ve Cezayir’de yasayan Fransizlar Cezayir’in ozgurlugunu kazanmasinin ardindan Fransa’ya gitti. Harki’ olarak adlandirilan ulkelerine ihanet eden Cezayirliler hâlâ Cezayir’e donemiyor. Iliskilerin zamanla duzelecegine inanan Cezayirli bir diplomat Harkilerin koylerine donduklerini dusunun. Kiyamet yeniden kopar.” diyerek durumun zorluguna isaret ediyor. Siyah ayaklilar’ olarak cagrilan yuz binlerce eski Cezayirli Fransiz ise yeniden donmek icin iliskilerin duzelmesini bekliyor. Buteflika’nin aciklamalariyla zora giren Fransa-Cezayir Dostluk Anlasmasi bu yuzden buyuk onem tasiyor. Cezayirliler anlasmanin imzalanabilmesi icin Fransa’nin isledigi suclari kabul etmesini sart kosuyor. Paris’e ceza ongoren yasa teklifi Cezayir meclisinde Cezayirliler ozur beklerken Fransa’nin gectigimiz yil okullarda somurge doneminin olumlu yonlerinin anlatilmasini ongoren bir yasa cikarmasi Cezayirlileri cok kizdirmis. Muhalefetteki Islah Partisi Fransa’yi hedef alan somurgeciligin suc sayilmasini ve kinanmasini ongoren bir yasa teklifi hazirlayarak Cezayir Ulusal Meclisi’ne sunmus. Zaman’a konusan Islah Partisi Genel Sekreteri Dr. Muhammed Sahid Younsi yasa teklifinin somurgeci ulkelerin suclarini kabul etmesini ozur dilemesini ve zarar goren halka tazminat odemesini ongordugunu bildiriyor. Somurgeciligin insanliga karsi suc’ oldugu halde uluslararasi metinlerde yer almadigina dikkat ceken Younsi oneriyle hem ulusal hem de uluslararasi duzeyde kamuoyunu bu konuda duyarli hale getirmeyi hedeflediklerini soyledi. Cezayirli siyasetci baska ulkelerin parlamentolarinin da somurgeciligi kinayan yasa cikarmalari icin calismalarda bulunacaklarini haber verdi. Fransa’da yeniden somurgecilik ideolojisine donus oldugunu gozlemlediklerini belirten Younsi Paris’in somurge doneminin ozellikle olumlu yonlerinin anlatilmasini’ ongoren bir yasa cikarmasinin Cezayirlileri soke ettigini dile getirdi. Bir milletin diger bir halk uzerinde isledigi suclardan gurur duymasini’ anlayamadiklarini belirten Cezayir Meclisi uyesi Ahmed Benabdeslam da Fransa’nin bu girisimini savas ilani’ olarak degerlendirdiklerini soyledi. Fransiz tarihciler meclisi uyardi: Bizi rehin almayin Fransa da muhalefetteki Sosyalist Parti nin sozde Ermeni soykiriminin inkarini suc sayan yasa teklifine tarihciler karsi cikti. Parlamentolarin tarihi yazamayacagi tarihin tarihcilere birakilmasi gerektigi” yolunda daha once Tarih Icin Ozgurluk” adiyla bildiri yayimlayan tarihciler Sosyalist Parti nin yasa teklifini sert bir bicimde elestiren ve bu teklifin geri cekilmesini savunan yeni bir manifesto hazirladi. Yeni bildiride derin bir bicimde soke olduklarini” belirten tarihciler bu tur bir yasa teklifinin ifade ozgurlugune aykiri oldugunu kaydettiler. Tarih ogretmenleri bu yasa teklifiyle rehin alinacaklar” ifadesi kullanilan bildiride daha once bu tur bir yasa teklifi verilmeyecegi yolunda soz veren milletvekillerinin yine ayni yolu tercih etmesinin de ayrica soke edici bir durum oldugu” vurgulandi. Yeni bildiriye imza atanlar arasinda Jean-Pierre Azema Elisabeth Badinter Marc Ferro Jacques Julliard Pierre Nora Mona Ozouf Jean-Pierre Vernant ve Pierre Vidal-Naquet gibi unlu tarihciler bulunuyor. Sosyalist Parti nin mecliste 18 Mayis’ta gorusulecek teklifi sozde soykirimin inkarinin suc sayilmasini ongoruyor. Teklifin yasalasmasi icin senatoda da kabul edilmesi gerekiyor. Fransa Parlamentosu’nun 2001 yilinda sozde soykirimi resmen tanidigini beyan eden bir yasayi kabul etmesi Paris ile Ankara arasindaki diplomatik iliskilerde ciddi gerginlige yol acmisti. Paris aa