Patrik Bazilari ikinci Vatikan olmak istiyorlar diyor. Bunlari katiyetle yalanliyoruz. Devlet icinde devlet kurmak ve patrikhanenin siyasi bir guce donusmesi Ortodoks kilisesinin kaidelerine terstir dedi Heybeli izlenimleri Patrik soylesisi Heybeliada ya giderken Atakoy Marina dan kalkan Halki yatinda basladi alti saatlik maratonun ardindan Fatih Sultan Mehmet in Istanbul un fethi sonrasinda Rumlarin dini ibadetlerini serbestce yapabilecekleri konusunda Patrige verdigi Milletbasi fermaniyla ilgili mozaigin altinda Bartholomeos ile cektirdigimiz fotografla Fener de son buldu. Ercan Arslan her ani ozenle fotografladi. Dini bayramlari nedeniyle Patrigin ABD den gelen konuklari vardi. Heybeliada Ruhban Okulu nda ayni siralari paylasmislardi. Faytonla tepeye tirmanirken arabacinin Biz coktan AB ye girdik diye acikladigi AB-Turkiye bayraklari yabanci konuklarin da ilgisini cekti. Patrik mezun oldugu okulda dolasirken cocuklar gibi sendi. Kutuphaneyi bahcedeki sapeli dershaneleri yatakhaneleri gezdirdi. Tarihi ikonalar eski eserlerle ilgili bilgi verdi. Lisenin Turk muduru okulda bulunuyor. Heybeliada nin tepesinden deniz bir baska guzel. Bahcede Patrigin besledigi hayvanlar var. Tavus kusu keciler ve koyunlar. Yunanistan dan turistler geziyordu... Tarihi degerdeki Hz. Isa ve Meryem Ana ikonalari Metropoliten Muzesi nde sergilenmis. Sicak bir insan Patrik dini rituellerdeki goruntusunun aksine hayata esprili bakiyor.Yeni Papa 16. Benediktus un Turkiye de basilan AB kitabindaki 7.5 YTL fiyati gorunce Papa ucuza gitmis! diye takildi. Dunyada 5 milyondan fazla satilan Da Vinci Sifresi ni sorduk vakit bulup okuyamamis. Yakinda ABD ye gidecek. Seneye Papa yi Istanbul da agirlayacak. Diplomatik yonuyle de one cikan bir Partik Bartholomeos. Bahari memleketi Gokceada da karsilamayi seviyor. Koyune gidiyor. Esek sirtinda adayi geziyor. Ruhban okulundaki Ataturk bustunde yazili Hayatta en hakiki mursit ilimdir sozlerini animsatirken Ilim okulda yapilir ama burasi kapali demekten kendini alamadi. Ataturk un yagliboya bir tablosu Fener Rum Patrikhanesi ndeki makam odasinin duvarinda asili. DERYA SAZAK: Heybeliada Ruhban Okulu nun acilmasi tartismalari AB surecinde hiz kazandi. Turkiye patrikhanenin Ortodoks âlemi uzerindeki ekumenlik iddiasini tanimiyor. Lozan in kiliseye evrensel nitelik kazandiracak sekilde tartismaya acilmasini ileride Vatikan benzeri bir yapilanmaya devlet icinde devlet olmaya goturebilecegi gerekcesiyle karsi cikiyor. Bugun Heybeliada da butun bu kavganin odagindaki okuldayiz. Siz de 1961 de buradan mezun olmussunuz. Okul Osmanli doneminde tarihi bir manastirin etrafinda 1844 te kurulmus 1971 de Anayasa degisikligi ile ozel yuksekokullarin devletlestirilmesi sirasinda kapatilmis. Lise bolumu resmen acik gorunuyor. Ilahiyat kismi 34 yildir kapali. Ruhban okulunun acilmasindaki bunca israr neden? BARTHOLOMEOS: Aya Triada Manastiri Ortodoks inancinin kutsal mekânlarindan biri. Tarihciler Aziz Fotios tarafindan 9. yuzyilda kurulan manastirin Hiristiyanligin Kutsal Uclusu ne (Aya Triada) ithaf edildigini belirtiyor. Hazreti Isa nin carmiha gerilisi ve acilari dindiren Meryem Ana kutsal ikonalari asirlar once yapilmis. Iki sene once Basbakan Erdogan in da istegiyle New York a goturulerek Metropolitan Muzesi nde sergilendiler. 1500 lu yillardan kalma kutsal kitap tefsirlerinin yer aldigi hazine degerinde bir kutuphaneye sahibiz. Aya Triada Manastiri Istanbul un fethinden sonra da varligini surdurmus eski yapi II. Abdulhamit in izniyle yeniden yapildi. 1844 te teoloji egitimi veren bir okul acilmistir. Kapatma haksizdi Gerek Osmanli doneminde gerek Cumhuriyet doneminde cok patrik yetistirdi. Iskenderiye Sam patrikleri buradan mezun oldular. Okul 1971 e kadar acik kaldi buradan mezun olanlar yalnizca ruhaniligi secmedi akademisyenler lise hocalari cikti. Ruhban okulunun tartisilmasinin nedeni bizce haksiz yere kapatilmis olmasi ve dunya Ortodoks âleminde birinci makam olan Istanbul Rum Patrikhanesi nin kendi elemanlarini yetistirme imkânindan mahrum edilmesidir. Birinci makam derken ekumenlik tartismasi... Bir hiyerarsi var Hiristiyan-Ortodoks âleminde 15-16 mustakil kilise var. Otosefal veya otonom ic islerinde bagimsizdirlar fakat Ortodokslugu ilgilendiren konularda Istanbul Patrikhanesi nin hiyerarsi acisindan birinci makam olarak bir koordinasyon yetkisi vardir. Panortodoks toplantilarina davet etmeye ve riyaset etmeye hakki vardir. Bu da kilisenin ekumenik konsillerinin kaidelerine dayanan bir haktir imtiyazdir. Ve bu butun Ortodoks kiliseleri tarafindan taninan ve kabul edilen bir statudur. Istanbul dan sonra Iskenderiye Sam Kudus Moskova Sirbistan diye siralanir. Bu hiyerarside Istanbul patrikhanesi birinci olmaya devam edecektir. Vatikan da kabul ediyor Bu gucunu nereden aliyor? Istanbul fethedilene kadar kiliseye bazi imtiyazlar verilmis. Ortodoks kiliseleri tarafindan degil Vatikan ve Protestan kiliseleri tarafindan da kabul ediliyor. Mesela Papa Vatikan yonetimi Ortodoks âlemiyle diyalog kurmak veya inisiyatif almak istedigi zaman Istanbul Patrikhanesi ile temas kuruyor. II. Jean Paul un olumunden sonra yeni papa secilince Katoliklerle diyalogumuza hiz vermek amaciyla eylul ayinda butun Ortodoks kiliseleri temsilcilerini Istanbul a davet ettik gorustuk. Katolik ve Ortodokslar arasinda tarihte catismalar savaslar yasandi ayrilik oldu... 50 sene oncesine kadar iliskimiz kopuktu. Karsilikli aforoz bes asirdan fazlaydi. Istanbul Patrigi Athenagoras 1964 te Papa 6. Paul ile Kudus te bulustu ve yeni bir cigir actilar. Ben Heybeliada dan sonra Roma da okudum. Katolikleri yakindan taniyorum. Olen Papa 1979 da Turkiye yi patrikhanemizi ziyaret etmisti. Katoliklerlel Protestanlarla da teolojik diyalog ve dostlugumuzu surduruyoruz. Musluman âlemiyle Museviler ile kopruler kurduk. Simdi bu dinlerarasi diyalog moda haline geldi. Biz bunun oncusuyuz. 20-25 sene once basladik bu gorusmelere. Fatih in Fermani Istanbul fetihten once yagmalandi. O tarihte goturulen kutsal emanetleri geri almissiniz. Neydi bunlar ikonalar mi? O donemden kalma cok degerli emanet var. Ben aziz mertebesine erismis iki buyuk selefimin reliklerini (kemikleri) istedim Roma da St. Peter Kilisesi nde muhafaza ediliyordu Papa bir mektupla bunlari Istanbul Rum Patrikhanesi ne iade etti. Hacli Seferleri nin Islamiyetin Kudus teki varligina son vermek amaciyla duzenlendigini biliyorduk o arada Dogu Roma nin baskenti de saldiriya ugramis yagmalanmis... 1204 senesinde Latinler Katolikler tarafindan fethedildi. Imparator ve Patrik Istanbul u terk etmek mecburiyetinde kaldilar. Iznik e tasindilar. Haclilar Dogu ya giderken Istanbul da durdular ve donemin Konstantinopolis ini fethettiler. Ortodokslari ezdiler. Kiliseleri yagma ettiler kutsal esyalari yagmaladilar ve Avrupa ya goturduler. Bu durum 57 sene surdu. 1261 e kadar... Fatih Sultan Mehmet Istanbul u 1453 te fethediyor Rum Patrigi ni cagiriyor ve bir ferman veriyor. Saniyorum simdi Fener deki patrikhanenin duvarinda temsili resmi var. Fatih in fermani o zaman ne anlama geliyor? Cok onemli bir jest ve metindir. Cunku Hiristiyanlarin buradan gitmesini istemedigini gosteren bir belgedir. Hayatlarina orf ve âdetlerine yeni idare altinda devam etmelerine musaade etmisti. Patrigi Milletbasi olarak ilan etmisti. Yalniz Rumlarin dini lideri degil Osmanli Imparatorlugu ndaki butun Hiristiyanlarin mesul temsilcisi olarak kabul edilmisti Patrik. Sirp Ortodokslari veya Bulgar Ortodokslari icin Babiâli ye karsi sorumlu olan ve onlarin adina konusabilen Istanbul Patrigi idi. Milletbasi sadece Ortodoks milletinin yalniz Rumlarin degil Ortodoks âleminin basi. Muftulerin haklari Ancak Patrige taninan yetki siyasi ve idari olmaktan cok izdivac vaftiz defin gibi sosyal ve ruhani alanlarda degil mi? Tarih kitaplarinda oyle okumustuk. Bugun Bati Trakya daki muftulerin haklari neyse onlar. Vasiyet miras gibi alanlari da duzenliyordu ferman. Lozan Antlasmasi yla bu imtiyazlar Istanbul Patrigi nin elinden alindi cunku Turkiye de Medeni Kanun kabul edilmisti. 1923 ten sonra Patrigin yalniz dini imtiyazlari korundu. Patrikhane bugun de yonetsel siyasi hedeflerin pesinde degil oyle mi? Hayir bugun de istemiyoruz. Bazilari diyorlar ki Rum Patrikhanesi yok Bizans i ihya etmek istiyor Ikinci Vatikan olmak istiyor . Bunlari katiyetle yalanliyoruz. Defalarca soyledigim gibi devlet icinde devlet kurmak ve patrikhanenin siyasi bir guce donusmesi Ortodoks kilisesinin kaidelerine ters dusuyor. Turkiye Cumhuriyeti hukumeti patrikhaneye boyle bir oneride bulunsa bile yani siz Ikinci Vatikan olabilirsiniz dese bile bunu reddederiz. Sezar in hakki Sezar a Ortodoksluk dunyevi konularda guc ve iktidar arayisinda degil mi? Incil de Mesih Isa nin sozleri var: Sezar a ait olani Sezar a Allah a ait olani Allah a vereceksin. Biz buna inaniyoruz. Sekuler alana girmek istemiyorsunuz. Istemiyoruz. Mahsus yaziliyor ve tekrar ediliyor. Bu guvensizlik neden? Onyargilar bilincsizlik var simdi herkes Lozan dan bahsediyor. Kim okuyor Lozan Antlasmasi ni? Ama herkes Lozan dan konusuyor. Okusunlar bakalim ne bulacaklar? Lozan uygulanmadi AB Komisyonu Temsilcisi Kretschmer Lozan Antlasmasi nin daha genis yorumlanmasini isteyen bir demec verdi. Lozan Antlasmasi keske Rum cemaatinin 100 binden fazla oldugu zaman tatbik edilseydi. Lozan uygulanmadi. Lozan da azinliklar acisindan uygulanmayan maddeler var mi? Lozan in tanidigi Rumlarin Ermenilerin ve Musevilerin dini egitim haklari vardir kendi olanaklariyla dini okul acabilir din adami yetistirebilir deniyor. Istanbul eski valisi Erol Cakir bir gun beni vilayete cagirdi Ankara dan Disisleri nden bir emir geldi size bunu iletiyorum Ekumenik kelimesini bir daha kullanmayin dedi. Ben de valiye dedim ki Lozan da boyle bir sey yok ama azinliklarin dini egitim haklari var. Ruhban okulunu kapatmakla bizi bu haktan mahrum etmis oluyorsunuz. Lozan i cigniyorsunuz. Heybeliada Ruhban Okulu nun kapali olmasi... Lozan a aykiridir. 2. Roma yok ki ucuncusu olsun Rusya daki Ortodokslugun guclenmesi de bu donemde mi gerci Fatih Istanbul u fethettikten sonra Rus carlari kiliseye kapiyi aciyorlar. Carlik Rusya sinda Ucuncu Roma teorisi cikti. Ruslarin mantalitesine gore Birinci Roma dustu Katolik oldu . Yeni Roma olarak adlandirilan Istanbul Turklere gecti. Ruslar bu manevi guc kaybini Artik Ortodokslugun merkezi biziz diyerek lehlerine cevirmeye calistilar. Patrikhanemiz bu teoriyi hicbir zaman kabul etmedi. Cunku biz diyoruz ki Ikinci Roma yok ki Ucuncu Roma olsun. Istanbul un kilise acisindan ikinci adi Yeni Roma dir. Bugun nasil anmak gerekiyor? Bugun patrikhanemizin veya Patrigin tam unvani Konstantinopolis... Yeni Roma Baspiskoposu ve Ekumenik Patrik. Istanbul u hâlâ Konstantinopolis diye mi aniyorsunuz? Peki Konstantinopolis simdi kavramlara takilmayacagim ama yine Turkiye den bakinca hani bir turlu Istanbul sozu kullanilmiyor... Istanbul ne demek? Rumca Istinboli sehre dogru demek. Yani Istanbul kelime olarak etimoloji acisindan Konstantinopolis ten daha Rumcadir. Osmanli doneminde sehrin adi Konstantinopolis degil miydi? St. Petersburg gibi bunun siyasi amaci yok hemen boyle kuskulara dusmeyelim. Konstantinopolis derken yani bu demek degil ki Bizans i ihya edecegiz! Devletimize bagli insaniz Ekumenligin taninmasi ve ruhban okulunun acilmasinin ardinda 500 yillik Bizans i geri alma dusunun yattigi Karadeniz de Rum Pontus yonetimini kurma ve bu sekilde Kucuk Asya felaketinin rovansini almaya donuk Yunan Megali Idea sini gerceklestirme isteginin yattigi one suruluyor... Hepsi fasarya! Biz realist medeni insanlariz. Memleketimize (Turkiye Cumhuriyeti) devletimize bagli olan insaniz hicbir zaman devletimize problem cikarmadik cikarmiyoruz da. Boyle cilgin hayaller pesinde degiliz. Bizler Turkiye de yasiyoruz. Birakin bizi Yunan hukumetine Yunan Basbakani na sorsaniz Yunanistan da dogru durust dusunen vatandaslara sorsaniz Istanbul u tekrar alip Bizans i tekrar Konstantinopolis i kuracaksiniz akli basinda kimse boyle sey dusunmez . Patrikhane bunu nasil yapacak? Istanbul da 3 bin Rum kaldi biz kiliselerimize papaz tayin edemiyoruz burada Istanbul u isgal edecegiz Vatikan kuracagiz Guldurmeyin beni!.. Halimizi goruyorsunuz Heybeliada Ruhban Okulu kapali dogru durust din adami ilahiyatci yetistiremiyoruz. Okulun bahcesinde Ataturk bustu var. Hayatta en hakiki mursit ilimdir yaziyor. Ama okul kapali. Nerede ilim yapacaksiniz?