Lozan ile ilgili son yazima aldigim tepkiler uzerine Bilkent Universitesi nden konunun uzmani Prof. Dr. Yuksel Inan i aradim. Kendisi de sag olsun bizi kirmayip su bilgileri sundu: Lozan Baris Antlasmasi nin en cok tartisilan hukumlerinin [Kesim III (mad. 37-45)] objektif olarak ve Lozan Baris Konferansi Tutanaklarinin isiginda degerlendirilmesinde ve yorumlanmasinda yarar bulunmaktadir. Cok onemli bir husus antlasmanin 44 uncu maddesinin birinci cumlesidir. [ Turkiye bu kesimin bundan onceki maddelerindeki hukumlerin Turkiye nin Musluman olmayan azinliklariyla ilgili oldugu olcude uluslararasi nitelikte yukumler meydana getirmelerini ve Milletler Cemiyeti nin guvencesi altina konulmalarini kabul eder... .] Lord Curzon da ifade etti Kanimca bu hukum ulkemizde yasayan Rum Ermeni ve Yahudi kokenli vatandaslarimizi kapsamaktadir ve esasen bu husus en sonunda Lord Curzon (Ingiliz) tarafindan da Lozan Baris Konferansi sirasinda ifade edilmistir. Turkiye nin ulkemizdeki azinliklari yalnizca Musluman olmayan vatandaslarimizla sinirli tutmasi yonundeki gorusu Lozan Baris Antlasmasi hukumleri mad. 42 ve Lozan gorusmelerine uygundur. Ote yandan en fazla tartisilan hususlardan biri Lozan Baris Antlasmasi mad. 37 kapsaminda da acikca yer alan mad. 39/4 [ Herhangi bir Turk uyrugun gerek ozel gerekse ticari iliskilerinde din basin ya da her cesit yayin konulariyla acik toplantilarinda diledigi bir dili kullanmasina karsi hicbir kisitlama konulmayacaktir. ] hukmudur. Kabul ettirme cabalari Azinliklar Alt Komisyonu nun 18 Aralik 1922 tarihli oturumunda Muttefik devletler temsilcileri Azinliklarin Korunmasi na yonelik 15 Aralik 1922 tarihli bir tasariyi Komisyon a sunmuslardi. Turk Temsil Heyeti de bu tasariya 18 Aralik 1922 de bir karsi tasariyla cevap vermis ve sonucta Turk tasarisinin mad. III/4 ve 5 hukumleri Lozan Baris Antlasmasi nin mad. 39/4 ve 5 hukumlerini olusturmustur. Bu husus Muttefik devletler adina Turkiye ye verilmis tavizler olarak degerlendirilmistir. Cunku Batililar konferans suresince Turkiye de yasayan ve Turk kokeninden olmayan kisileri de (Kurt Cerkez Arap gibi) Turkiye ye azinlik olarak kabul ettirebilme cabasi icinde bulunmuslardir. Hangi kapsama girecekler? Turk heyeti Lozan Konferansi sirasinda bu basariyi gosterememis ve Turkiye deki azinliklari din esasina dayandiramamis olsaydi Lozan Baris Antlasmasi mad. 39 hukmu kapsamina giren/girecek olan Turk vatandaslari acaba bugun hangi madde kapsami icine girecekler ve mad. 44 kapsamina da dahil olacaklar miydi? Bunun cevabini Lord Curzon 9.1.1923 tarihli oturumda vermekte ve bunlarin mad. 39/4 nedeniyle Turkiye tarafindan belirtilen gorusleri (Turkiye de gayrimuslimler disinda azinlik yoktur yonundeki gorusleri ve uygulamalari) bir guvence olarak kabul ettiklerini belirterek bunlarin antlasmanin ongordugu uluslararasi guvencelerin kapsami disinda kaldiklarini vurgulamaktadir. Hukukcu olmayan anlamaz Bu nedenle mad. 39/4 te ifadesini bulan Herhangi bir Turk uyrugu kavramini gunumuz dunyasinin gelisen kosullarini goz ardi etmeden kelimeleri/kavramlari mutat anlamlariyla degerlendirmemizde yorumlamamizda ve uygulamamizda ulkemiz acisindan sayilamayacak kadar buyuk yararlar bulunmaktadir. Bunlar hukukcu olmayanlarin kolay anlayamayacagi bilgilerdir. Hocam sunu sokaktaki adamin diline indirebilir miyiz? Madde 39/4 u sadece Rum Ermeni ve Yahudileri kapsiyor seklinde mi yorumlamaliyiz? diye sordugumuzda Yuksel Hoca nin yaniti netti: Bu madde ister Cerkez ister Abaza ister Nesturi ister baskasi olsun herhangi bir Turk vatandasini kapsar.