Dink Turkiye nin Ermenistan ile diplomatik iliskilerini normallestirmesi gerek. Siniri acmadan bunu nasil yapacaksiniz? Hangi kapidan gelecek de sizinle oturup tarih konusacaklar? diyor DERYA SAZAK: TCK nin unlu 159. maddesinin yerini alan 301. maddesi uyarinca Turklugu tahkir ve tezyif sucundan alti ay hapse mahkûm oldunuz. AB Ilerleme Raporu nda bu durum dusunce ve ifadeyi aciklamaya ozgurlugune aykiri goruluyor. Yazinizda Turk ten bosalacak zehirli kanin yerini alacak temiz kan dan soz ediyorsunuz. Bu gorusler Ermenilerin tarih boyunca kurtulamadiklari travma nin ifadesi elestirisi olarak gorulebilir mi? HRANT DINK: Ermenilerin Turklere karsi tarihsel bir travmasi var. Turklerin de paranoyasi... Ermeni konusunda Turkiye nin gelip tikandigi bir nokta var. Eski resmi soylemi dayatanlar herhangi bir degisime izin vermek istemiyorlar. Bu dayatmada dis ulkelerin yaptigi etki de fazla oldu. Disarisi niye bu kadar Ermeni sorunuyla mesgul diaspora Ermenilerinin gucunden kaynaklanan bir baski mi soz konusu? Hayir Avrupa ya baktiginizda boyle bir guc yok. Almanya Ermeni soykirimi konusunda bir parlamento karari cikardi Almanya da sadece 20 bin Ermeni var. Fransa da 400 bin Ermeni var. Soykirim kavrami uzerine Bati da kimse duyarsizlik gostermez. Bu Yahudi soykirimi ndan kaynaklanan bir olgu. Devletlerin vicdani Soykirim deyince ... Akan sular durur. Toplumsal siyasi talep baslar duyarlilik artar. Diaspora Ermenileri de Turkiye nin uzerine soykirim la gidiyorlar. Bu trajedinin uluslararasi arenada siyasal arac olarak kullanildigi cok acik. Merkel Ermenilerin kasina gozune hayran oldugu icin Ermeni karari cikartmadi. Fransa da Chirac da ayni seyi yapmadi mi? Chirac in Ecevit e yazdigi bir mektup vardi helikopter ihalesinden soz ederek Soykirim tasarisinin Senato ya gelmemesi icin ne kadar calistigimizi biliyorsunuz diyordu. Devletlerin vicdani olmaz cikarlari olur. Fransizlarin 90 yil sonra konuyu gundeme tasiyarak Ermeni meselesi uzerinden Turkiye politikasi olusturma cabasi var. Turklere ne oluyor! Agos gazetesinde Ermeni kimligi uzerine bir yazi dizisi yayimladiniz. Orada Soykirimi dunyaya kabul ettirme sorunu zamanla Ermeni kimliginin asli unsuru haline gelmistir. Bu da Ermeni kimligine zarar vermektedir. diyorsunuz. Aynen oyle. Agos on yildir Istanbul da Turkce ve Ermenice yayimlanan haftalik bir gazete. Kac adet satiyor? Alti bin. Mahkûm oldugunuz yazida Turk ten bosalacak zehirli kanin yerini dolduracak temiz kanin Ermeni nin Ermenistan la kuracagi asil damarinda mevcut oldugunu soyluyorsunuz. Mevcut oldugun kudret... Ataturk un soylemis oldugu o cumle hayatimda en etkilendigim sozdur. Ermenilere diyorum ki Turkle ugrasmana gerek yok aradigin kudret kimliginde vardir. Zehirli kan benzetmesi irkcilik cagristirmiyor mu? Asil kan demiyorum asil damarinda mevcuttur diyorum. Damardan kastim baglantin koprun. Ermeni kimliginin Turk ten kurtulmasinin yolu basittir. Turkle ugrasmamak. Ermenistan a bakin diyorum. Turk ten bosalacak o zehirli kanin temizlenmesi derken Ermeni yi sagliksiz hale getiren yaklasimi elestiriyorum. Kan kimligi zehirliyor diyorum. Daha sert bir kelime nasil kullanabilirim. Bunu kendi milletime soyluyorum Turklere ne oluyor! Bilirkisi de sizin gibi yorumlamis yaziyi Turk makamlari yerine Ermeniler tepki gostermeliydi derken tepki aldiniz mi? Ermeni diasporasi tepki gosteriyor. 20 Ekim de yine gidiyorum onlarla bu konulari tartismaya. Tehdit aliyor musunuz? Hayir Ermeni dunyasindan tehdit almadim. Sert tartismalara giriyorum. Tepki aliyorum. Tepkiler de var Istanbul daki Ermeni Konferansi nda Bizim bu topraklarda gozumuz var cunku burada olmek istiyoruz demissiniz. Evet. Taner Akcam ile Baskin Oran arasinda bir tartisma yasandi soykirim hukuki bir terim midir? diye... Ben de sizin tartismaniz beni ve Ermeni dunyasini ilgilendirmiyor dedim. 1915 te olanlari bizim bir tek kelimeyle anlayacak durumumuz yok bugun her Ermeni icin o tarihte yasanmis olanin bir anlami vardir. Adi da vardir anlami da. Size gore nedir? Soykirimdir. Ermeniler 90 yil sonra ne istiyor? Benim ne istedigim baska diaspora Ermenilerinin ne istedigi baska Ermenistan da oturanlarin ne istedigi baska. Bunlari birbirinden ayirmak lazim. Ermeni dunyasina bakarsaniz Turkiye den toprak alalim diyen de vardir. Turklerin kokunu ortadan kaldiralim diyen de... Sizin tarihsel travma dediginiz duygular bugun hâlâ guclu bir dusmanlik olgusu da iceriyor mu? Kendi kendini ureten bir travmadan bahsediyorsak tepkiler de oluyor. Terorle savunulamaz Yakin gecmiste 60 in uzerinde Turk diplomati ASALA tarafindan katledildi. Osmanli nin son doneminde yasananlari Turkiye Cumhuriyeti ve masum insanlara cikarma dusuncesi buyuk haksizlik degil mi? Ermeni davasi terorle savunulamaz. Onu yapanlar bir gruptu ve hicbir zaman destek gormediler. Bugune gelirsek arada buyuk bir duvar var. O duvar tarih. Sadece tarihe degil bugune baktigimiz zaman 15 yildir Ermenistan ile Turkiye arasinda yasanan iletisimsizligi de gormek gerekiyor. Sorunlarin anahtari iliski Bugunku Ermenistan yonetiminin bakis acisi nasil? Sinirin acilmasi beklentisi suruyor olmali. Son gelismeler ve AKP nin tutumu nasil goruluyor. Bir Ermeni Konferansi toplanmis olmasi Turkiye deki tabularin yikilmasi kadar Ermenistan acisindan da atmosferi yumusatmis olmali. Umit verici bir atmosfer dogdu. Basbakan in bu yil gelistirdigi bir acilim var o da Ermeni dunyasini olumlu etkiledi. Gelin tarihle hesaplasalim karsilikli acilar yasanmistir gerekirse ozur dilemesini de biliriz gibi bir mesaj ortaya cikti. Turkiye bu cagriyi yapti ama uslubunu yaratamadi. Hem boyle bir cagri yapacaksiniz ote yandan Turk Tarih Kurumu Baskani gidecek Anadolu da mezarlar kazacak. Iste Ermenilerin soykirima ugrattigi Turkler diye dunyaya lanse etmeye calisacak. Bunlar Ermenistan da urkuntu yaratiyor. Tarihi duvar Ne yapmak gerekiyor? Ermenistan in Karabag da Azerbaycan da ne sorunu olursa olsun Turkiye nin komsusu olan bir ulkeyle Ermenistan ile diplomatik iliskilerini normallestirmesi gerekiyor. Siniri acmadan bunu nasil yapacaksiniz. Cagri yapiyorsunuz ama kapiniz kapali. Hangi kapidan gelecek Ermeniler de sizinle oturup tarih konusacaklar. Istanbul a ucakla gelip oradan Ankara ya gitmeleri mi diyaloga fayda saglar Kars kapisindan girip cay kahve icip kendilerini rahat hissetmeleri mi? Bunlari soylediginiz zaman deniyor ki Karabag sorunu var Ermeniler soykirim diyor. Bu sorunlari cozecek anahtar iliskidir. Once bunlar cozulsun sonra iliski kuralim dediginizde boyle bir politika yok ki dunyada. Turkiye biraz cesur davransa siniri acabilse goreceksiniz o tarihi duvar arkamizda kalmis. Irkcilik en buyuk suc Bir soylesinizde Ermenistan cennet mekân olsa yine oraya gitmem. Avrupa yi Amerika yi altin tepside sunsalar gitmem. Benim kokum burada Turkiye de diyorsunuz. Aldiginiz mahkûmiyet kararindan derin bir uzuntu duydugunuz anlasiliyor. Arkadas ben beraber yasadigim insanlari asagilamam irkcilik benim icin dunyadaki en buyuk suclardan biridir. Orhan Pamuk Ragip Zarakolu Hrant Dink... Pes pese acilan davalar Ya sev ya terk et anlayisinin sonucu mu? Burasi benim ulkem. Giderim dedim ama bu ulkeden gitmeye kendimi mecbur hissedersem gitmeden yolda olurum. Benim topragim kokum burada ama giderim. Soykirimi degil demokratiklesmeyi tartisalim diyorsunuz... Evet. Maalesef benim bir sanssizligim var uc kesime birden sesleniyorum. Burada Ermeni dunyasina bir seyler soylerken Turkler kendi uzerlerine aldilar. Bana saldirmasi gereken Ermeni dunyasidir ki saldiramazlar onlarin da bana saygisi var. Oturup tartisiriz. AB surecinde Turkiye nin soykirimi kabul etmesi bir tur yari sart haline getirildi. Tavsiye karari ama muzakere surecinde de muhtemelen dayatilacak. Diyelim ki AB zoruyla kabul edildi bu dogru mu? Tarihte olup biteni ogrenmek icin bilginin ozgurlugune demokrasi icinde tartisma olgunluguna ve sureye ihtiyac var. Onun icin diyorum ki ne ikrar ne inkâr! Iliskiyi bozan yine Batililar Birinci Dunya Savasi nda Osmanli ya karsi Dogu cephesinde Ruslarla birlikte hareket eden Ermenilerin Turklere karsi kiskirtilmasinda Avrupa nin hic mi rolu yok? Gunah cikarmak icin soykirim i gundeme getiriyor olmasinlar. Bir ulke yurttaslarini durup duruken niye sursun? Tarihe bakarsaniz iki halkin asirlardan gelen iliskisini bozan yine Batililar oldu. Ermeni kaynaklarinda da boyle yazar. 1915 te yasananlara soykirim demeden felsefi bir tanim getirmek de mumkun. Yasam dediginiz sey canli ile canli varligin alani arasindaki iliskidir. Eger o canliyi kendi alanindan kopartip altin ucaklarla bir yere goturseniz bile onun yasamina son verirsiniz. Cunku koku orada asirlardir bir uygarlik uretmis yerden goge kendi varligini rengini kokusunu hissettirmis. Onun icin diaspora da yasamiyor gozu surekli Turkiye de cunku koku burada. Ermeniler ve Turkler su anda ikiz ruh gibi. Turkler demokrasi operasyonunda yatmislar ameliyat goruyorlar biz de elini tutmus onun cektigi aciyi cekiyoruz. Iyi olmasini istiyoruz cunku o demokratiklestikce biz iyilesecegiz. Mezar kazarak Ermeniler bizi kesti diyerek bir yere varilmaz. Birbirimizi mat etmeye degil anlamaya donuk bir konusma uslubu gelistirebilmeliyiz. Bekir Coskun Ermeni meselem diye bir yazi yazdi. 20 tane konferans yapilsa o yazidaki duygular dile getirilemez. Kalanlari nasil yok sayariz? Tehcir sirasinda Anadolu da komsularina emanet birakilan cocuklar var... Emanet eden de var kacirip alip goturenler de. Ben bir Sabiha Gokcen haberi yaptim ondan sonra Turkiye uzerime yurudu ve ben su anda basima gelenin de onun bir devami oldugunu dusunuyorum. Ataturk un manevi kizi hakkindaki yayin. Sabiha Gokcen in bir Ermeni yetim kiz oldugunu iddia eden akrabalari ortaya cikti Halep ten gelmisler baska belgelerde vardi gazetemde bunu yayimladim. Hurriyet te aldi manset yapti Turkiye de kiyamet koptu. Benim derdim su tarihi hep olenler uzerinden konusuyoruz biraz da kalanlar uzerinden konusabililir miyiz acaba? Bekir Coskun un Ermeni meselem diye yazidigi cocukluk anilarini okurken dusundum ki biz aslinda bu oykulere hasretiz. Bunlari ortaya cikarmakta mahsur yok. Ben bir Ermeni tarihciyle konustum. Peki olenler ve surulenler disinda kac kisi kaldi Anadolu da diye sordum. 500 bin dolayindaydi dedi sonra da biz bunun arastirmasini cok yapmayiz gerek yok diye ekledi. Cunku 1 5 milyon tezine zarar getirebilir biz onlari oldu kabul ediyoruz dedi. Boyle sey olur mu? Kalan insanlari nasil yok sayariz? Kardeslikten de ote bir kavram Tarihci Mete Tuncay in anlattigi bir olay var tehcir sirasinda Erzurum da anons ediliyormus ailelere Sakladiginiz gizlediginiz cocuklar varsa bunlari verin diye... Suctu ve cok insan suc oldugunu bile bile sakladi. Anadolu insaninin yufka yuregi iste... Hamuru... Anadolu sadece kanin ve goz yasinin uretildigi bir toprak degil ki inanilmaz derecede Bati da olmayan sey; Anadolu da kardeslikten de ote bir kavram bu. Adini koyamadigimiz bizi birbirimize baglayan bir kavram. Nasil olabilir bir Ermeni geliyor bir turku dinliyoruz ayni anda hepimizin burun diregi sizliyor. Bilirkisi raporunda adiniz Firat (Hrant) diye geciyor. Neden Firat? Nufustaki cocukluk adim Hrant. Yilmaz Guney i begenirdim onun bir filmindeki adini aldim. Kimdir? Dink 1954 te Malatya da dogdu. Istanbul a goc eden ailesi 7 yasindayken dagildi. Uc kardesiyle Gedikpasa Kilisesi ne ait yetimhaneye yerlesti esi Rakel le bu yetimhanede tanisti. IU Fen Fakultesi nden mezun oldu Edebiyat Fakultesi Felsefe Bolumu ne girdi. 12 Eylul doneminde birkac kez gozaltina alindi ve son siniftan atildi. Dink Agos gazetesini 1996 da kurdu halen gazetenin genel yayin yonetmenligini yapiyor.