Derken... sehrin ote basindan kosarak bir adam geldi ve onlara dedi ki N olur ey kavmim! Gelin siz bu resûllere uyun! Sizden bir ucret istemeyen o kimselere tâbi olun; onlar dogru yoldadirlar. (Yasin Suresi / 20-21) Sehir Antakya... Halkini elcilere iman etmeye cagiran ise Habib el Neccar... Tefsirlerde Hz. Isa’nin elcileri olarak gecen Yuhanna ve Pavlus’a iman ettigi icin Roma halki tarafindan oldurulen Habib el Neccar kadim Antakya’nin merkezinde kendi adi verilen caminin avlusunda Yuhanna Pavlus ve ucuncu elci Sem’unu’s Safa ile birlikte Kur’an-i Kerim’de mujdelendigi uzere bir cennet bahcesinde yasiyor. Habib el Neccar Hatay denkleminin kilit ismi; Sunni Alevi ve Ortodoks Araplarin Yahudilerin ve Turklerin binlerce yildir ayni topraklarda yasama pratigini aciklayan ve sehri bu haliyle Kudus’e yaklastiran simge... 25 Eylul’de baslayip ay sonuna kadar devam edecek 1. Hatay Medeniyetler Bulusmasi da sehir halkinin binlerce yil once kesfettigi kardesce yasama formulunu dunyaya duyurma amaci tasiyor. Basbakan Tayyip Erdogan’in destegi ve sehirdeki uc semavî dine mensup temsilcilerin aylardir suren calismasiyla hazirlanan program Musluman hosgorusu’ nun baris ortamina etkisini de gozler onune sermeyi hedefliyor. Hatay butunuyle bir semboller sehri; Anadolu’da dostluk kardeslik hosgoru baris diyalog mozaik” kelimelerinin belki en fazla sarf edildigi ilk basta karmasik yapisiyla urkuten; ama isaret levhalarini takip edenleri labirentin icinden cikaran surprizlere acik bir sehir. Istanbul’un kozmopolit yapisina âsina olanlarin bile kayitsiz kalamayacagi cokkulturlu yapisiyla diger Anadolu sehirlerinden ayriliyor. Hangi sehirde Hiristiyan Musevi ve Musluman cocuklar ayni okulun siralarini paylasiyor ki! Istanbul’daki azinlik okullari Hatay icin tanidik degil. Ne de olsa Hatay’in Hiristiyanlari ve Yahudileri binlerce yildir ayni topraklarda yasamis oz hakiki has Hataylilar... Farkli dinlere mensup butun cocuklar ayni devlet okulunda okuyor ve ileride Bir gun Mihayil ile...” diye baslayan hos anilara sahip olmak icin ayni haylazliklara imza atiyorlar. Musluman kuyumcu Ortodoks komsusuna sesleniyor: Ben cumaya gidiyorum gozun dukkânda olsun.” Komsuluk carsi-pazarla sinirli degil. Eski Antakya’da bitisik avlularda yasayanlar yeni sehirde apartman komsulugu yapiyor. Tatile giden Hiristiyan’in ev anahtari Musluman komsusunda. Sel olur yangin olur evde cicekler kurur Allah muhafaza... Koyler uzaksa tutun tarlalari ve zeytin bahceleri yakin. Sehirde bayramlarin ardi arkasi kesilmiyor; Ramazan Kurban Paskalya Pesah... Ortodoks Kilisesi’nin bekcisi Hanna Coban kilise avlusunda esi kizi ve gecerken ugramis birkac aile dostuyla aksam kahvesi iciyor. Aile Tokacli Koyu’nden. Hatay Altunozu’nun Arap asilli Hiristiyan koyu yillardir buyuk sehirlere kilise bakicisi gonderiyor. Aksam karanliginda caddeden biri daha sesleniyor. Hanna komsu koylusu Ali Balcioglu’nu ehlen ve sehlen’lerle karsiliyor. Aralarinda Arapca akip giden bir bizim koylu’ muhabbeti... Ikisi de Arap asilli biri Hiristiyan digeri Musluman... Kendisini uzun yillar Arap olarak tanimlayan ve baba tarafindan Gurcu anne tarafindan Turk oldugunu ogrenince zihni karisan Ali Balcioglu Ben Osmanli torunuyum.” diyerek kendini rahatlatmis. Ortodoks Araplarla bir seher duasinda Hatay’da farkli din ve mezheplere mensup insanlarin ayni masanin etrafinda toplanmasi icin merasime gerek yok. Ne mizansen var ne yapaylik... Ertesi sabah kilisede mutad seher dualarindan biri yapiliyor. Kilisede cemaat yerine uc-bes merakli ziyaretci var. Inanmis Ortodokslar yaz tatilinde ve pederlere gore henuz sezon’ acilmadi; ama kucuk bir sitemleri de yok degil: Gelen hos geldi gelmeyene Allah selamet versin.” Boyle olunca da tutsuyle kutsananlar Musluman konuklar oluyor. Arapca okuduklari metinlerle butun âlemin selameti ve esenligi icin dua eden Peder Dimitri Dogum ve Peder Jan Delluller Tekke ve Zaviyeler Kanunu’na ters dusmek istemeyen butun imamlarin yaptigi gibi kostumlerini cikarip avlu icindeki ofislerine geciyor. 1900 yilindan beri faaliyette olan kilise dunya Ortodokslari icin de onemli; cunku Antakya Ortodokslarin dunya genelinde sayisi 13’e yukselen patrikhane merkezlerinden biri. Sam’da yasayan patrik Antakya ve tum Dogu’nun patrigi” olarak aniliyor. Peder Dimitri Ortodoks cemaatin Turkiye icindeki dinî sinirlarini soyle ciziyor; Mersin Adana Antakya Urfa ve Diyarbakir. Mersin sehir merkezindeki Ortodoks kilisesi Sam’in himayesinde; fakat Silifke’de bugun artik olmayan kilise Istanbul’daki Fener Rum Patrikhanesi’ne bagli. Kurallara gore Fener Rum Patrigi Mersin’e Antakya Patrigi ise Silifke’ye karisamiyor. Antakya Patrikhanesi’ne bagli 17 tane metropolitan kent var. Suriye Lubnan New York ve bazi Latin Amerika ulkelerinde direkt Sam’a bagli metropolitlerin yaninda Fener Rum Patrikhanesi’ne bagli metropolitler de var. Peder Dimitri Aramizda kesinlikle bir rekabet yok. Onlar Yunan biz Arap asilli Ortodokslarin ihtiyacini karsiliyoruz.” diyor. Hatay’daki Arap Ortodokslarin nufusu Katoliklere ve Yahudilere kiyasla daha kalabalik. Biz 2000 yildir bu topraklarda yasiyoruz.” diyor Peder Dimitri: Buraya sonradan baska bir yerden getirilmedik. Dedemizin dedesi ve onun da dedesi buradaydi.” Bugun Antakya merkezinde 300 Ortodoks aile baska bir deyisle yaklasik 1200 kisi yasiyor. AK Partili baskana Hiristiyan vekil Arap Ortodokslarin cogunlukta oldugu Altunozu Ilcesi’ndeki Musluman-Hiristiyan iliskileri Antakya’ya gore daha ic ice daha senli-benli... Ilce onceleri koy olan uc mahalleden olusuyor. Hiristiyanlar Sarilar Mahallesi’nde Muslumanlar Fatikli’de yasiyor. Disaridan gelen memurlarla gelisen Yenisehir Mahallesi ise Hiristiyanlarin ve Muslumanlarin ortak mekâni. Altunozu Belediye Baskani izne ciktiginda yerine papazin oglu Mitri Bahcecioglu vekâlet ediyor. Ilcede hatta kendi mahallesinde bile Metin’ diye bilinen Mitri Gittikce medenilesiyoruz.” diyor. Dedelerimizin sozune baksaydik simdi ne Cavit abi baskan olurdu ne de ben encumen. Sarilar Mahallesi’nin yuzde 75’i AK Parti’yi destekledi.” Sarilar Mahallesi yazlari bombos. Evlerde yasli-kari kocalar Almanya’dan ve Avrupa’nin degisik sehirlerinden tatile gelen cocuklarini yeni ugurlamislar. Muhtar Zeynu Daglioglu Yeni nesil birbirini surukleyip goturuyor. 370 hane burada varsa 1200 hane Avrupa’da vardir; ama gidenler burada villalar yaptiriyor. Hepsinin icinde geri donme arzusu var.” diyor. Antakyali Hiristiyanlar da tipki Museviler gibi goc’ konusunda cok hassaslar. Gidislerinin kacisla bir ilgisi olmadigini gecim derdinden yollara dustuklerini ve asil vatanlarinin burasi oldugunu israrla vurguluyorlar. Gecmiste yasanmis birkac vaka bu hassasiyeti anlasilir kiliyor. Sekiz yil once Sarilar Mahallesi’nden Almanya’ya giden biri Musluman koyler bize saldiriyor.” gerekcesiyle iltica talebinde bulunmus. Olayi yerinde gormek isteyen Alman yetkililer Sarilar’da bambaska bir atmosferle karsilasinca davayi reddetmisler. Soz donup dolasip AB uyeligine gelince su soru kacinilmaz oluyor: Avrupa’ya ve Amerika’ya gittiginizde Hiristiyan olmanin avantajini yasiyor musunuz?” Mitri heyecanla atiliyor Ben Turk’um. Evet Hiristiyan olabilirim; ama Turk bayraginin altinda yasiyorum. Almanya’ya gittigimde bana Turk gozuyle bakiyorlar. Elcilige vize basvurusu yaptigimizda da herhangi bir kolaylikla karsilasmiyoruz. Hatta bunu denemek isteyen arkadaslar umduklarini bulamadilar. Neticede Turk pasaportu tasiyoruz.” diyor. Hiristiyan-Musluman koyleri arasindaki sorunlar buyutuluyor Sarilar’daki evlerin kapilari ardina kadar acik. Husne Yilmazoglu boyle evlerden birinde yasiyor. Temsili Hz. Isa ve Meryem resimleriyle suslu duvarlarda bir de surpriz var; Gun gazetesinden kesilmis bir Tansu Ciller portresi. Sarisin basbakan butun zarifligiyle evin baskosesine buyur edilmis. Husne’nin kocasi Avad kendisine takilanlara Tansu’nun yeri ayri karinin yeri ayri. Biz iktidardan dusenleri yere indirmeyiz.” diyor. Sarilar Mahallesi’nde dogup buyuyen ve hic Turkce bilmeyen Husne Suriye’de kullanilan halk Arapcasiyla konusuyor. Esi Eskiden bizim buralarda da kizlarla erkeklerin bir arada okumasi uygun gorulmezdi. Bizim hanim o yuzden Turkce ogrenemedi.” diyor. Yilmazoglu ailesinin bes cocugundan biri Istanbul’da kilise bakicisi. Digerleri ise Sarilar Mahallesi’nin cogu sakini gibi Almanya’da ekmek davasinda. Musluman Fatikli ile Hiristiyan Sarilar Mahallesi birbirinden kucuk bir kopruyle ayriliyor; ancak bu dogal sinir kurtarilmis bolgeler olusturmak yerine iki halki birbirine kaynastirmis. Oyle ki kilisenin can kulesi ve dis kapisinin mimari Fatikli Mahallesi’nin Musluman minare ustasi Mehmet Surmeli. O tarihlerde ilcede Nasil olur bir Musluman can kulesi yapabilir mi?” tartismasi cikinca usta cozumu muftuden icazet almakta bulmus. Ayni giriftlik Fatikli Mahallesi’nde de var. Mehmet Usta’nin oglu Yusuf Surmeli Bizim caminin mimari Iskender Dik adinda Halepli bir Hiristiyan. Babam sadece bu camiinin minaresini degil Antakya’daki Alevi camiinin minaresini de yapmis.” diyor. Altunozu’ne bagli Altinkaya beldesinde de 1940’li yillarda yapilan camilerin hepsinin mimari Hiristiyan ustalar... Hiristiyanlarin destegiyle Altunozu’ne belediye baskani secilen Cavit Alkan ilcenin goc vermesinden halkin yanlis bir politikayla zeytin agaclarini sokup tutune yonelmesinden sikâyet etmekle beraber en cok Musluman ve Hiristiyan koyler arasindaki ufak sorunlarin buyutulmesinden yakiniyor. Karsu Koyu’nden uc-bes kendini bilmez genc yaklasik iki ay once Hiristiyan bir kiza laf atiyor. Kizin koyundeki delikanlilar bir araya gelip bu gencleri dovuyor. Iki Musluman koy arasinda da olabilecek bu olayin din kavgasiyla ilgisi yok. Oyle olsaydi Altunozu’nde yasayan iki tarafin da ayaklanmasi gerekirdi. Emniyet muduru ve kaymakam vekiliyle ertesi gun Karsu’ya gittigimizde karsi taraftan bir Hiristiyanin dugun yemegi icin koylulere yardim ettigini gorduk.” diyor. Belediye Baskani Alkan’a gore koylulerin vaka-i adiyeden saydigi bu olay Avrupa Birligi yoluna cakil tasi koymak isteyenleri sevindirdi. Antakya milletvekili Zuheyr Anber’in meclise soru onergesi vermesi de bu tur olaylarin siyasete malzeme yapilmamasini isteyen yore halkini uzmus. Cavit Alkan Altunozu’ndeki hosgoru ortamina da farkli bir yorum getiriyor: Fransizlar isgal sonrasi buradan giderken bazi Hiristiyanlara Sizi de goturelim.’ demisler. Genclerden biri yamactaki bir donumluk tarlasini bahane ederek gitmemis. Nicin? Cunku Muslumanlar onlara musamaha gosteriyor. Hosgorunun kaynagi eskiden oldugu gibi yine biziz.” Barbara 30 yil once henuz 20 yasindayken Almanya’dan kalkip Antakya’ya gelmis ve bu sehirden bir daha ayrilmamis. Katolik kilisesi icin calisacak birine ihtiyac vardi. Kapinin kilitli kalmamasi icin teklifi kabul ettim. O zaman cemaat cok kucuktu. Bugun de 100 kisi ancak vardir.” Barbara Katolik cemaatiyle degil inanc turizmiyle ilgili oldugunu ve dinler arasi diyalogun gelismesi icin calistigini vurguluyor. Nitekim Antakya’da kilisenin Italyan papazi degil Barbara taniniyor. Turkceyi daha duzgun konusuyor ve genclerle birebir iletisime geciyor. Eski Antakya evlerini satin almaktaki niyeti ise koylerden okumak ve dershaneye gitmek icin gelen liseli genclere yurt hazirlamak. Su an restore edilmis uc Antakya evinde aralarinda Muslumanlarin da bulundugu 30 genc bariniyor. Evlerde kalan genclere muzik ve yabanci dil dersi veriliyor. Program oldukca yogun. Pazartesi muzik calismalari sali aksami baris duasi carsamba gunu Catismalara siddetsiz cozum’ toplantisi persembe gunu dinler ve oykuler’ baslikli etkinlik... Genclerin ve yoredeki Katoliklerin katildigi baris duasi’nin oldukca profesyonel bir calisma oldugunu soylemek gerek. Kilise’de Hz. Isa’nin temsili resimlerine ve Incil’den sozlere bakarak Ibranice Turkce Ingilizce ve Almanca ilahiler okuyan genclerden bazilarinin yuzlerini neden nota kagidiyla kapattigini cikista ogreniyoruz. Cunku onlar Musluman ve her ne kadar Yunus Emre’den ilahiler ve Kur’an’dan ayetlerle toplantiyi renklendirseler de fotograflarinin cekilmesinden pek hosnut degiller. Barbara gereken vurguyu yapiyor: Biz ayin yapmiyor dua ediyoruz. Evlerimiz ne siyasi ne mezhebi ne de dinî bir yer sadece kulturlerin bulusma mekâni. Calismalari da hicbir zaman zorla empoze etmedik.” Barbara Almanya’dan gelen konugu Christa Huber’in de Islamiyet ve Hiristiyanlik arasinda diyalog calismalari yaptigini soyluyor. Ancak sohbetimiz sonrasinda anliyoruz ki Huber manastirlara kapanan Katolikleri egiten ve bos vakti’ni gecirmek uzere methini cok isittigi Antakya’ya gelen siki bir Katolik. Dinler arasindaki hosgoruden anladigi ise Hiristiyanligin mezhepleri arasindaki iletisimi guclendirmek. Yahudiler Kudus’te bulamadigi huzuru Antakya’da buldu Saul Cenudioglu Antakya’da nufuslari gittikce azalan Yahudilerin temsilcisi. O da binlerce yildir bu topraklarda bitisik avlularda din ayrimi gozetmeksizin kardesce yasadiklarini soyleyerek basliyor soze. Musevi Cemaati Vakfi’nin baskanligini yuruten Cenudioglu dogma buyume Antakyali ve kelimenin tam anlamiyla bir Antakya tutkunu. Cok yer gezdik biz cok yer gorduk; ama burada gordugumuz samimiyeti hicbir yerde bulamadik. Herkes Antakya’yi Kudus’e benzetir. Halbuki orada herkes birbirine kuskuyla bakiyor. Dogrusu ben Antakya’daki huzuru Kudus’te goremedim.” diyor. Nitekim bir vakitler daha iyi hayat sartlarina sahip olmak icin Israil’e giden Yahudiler Saul Cenudioglu’nu dogrularcasina Antakya’ya donuyor. Ancak Istanbul’a gidisin onu arkasi alinamiyor. Bugun Antakya merkezde Saray Mahallesi ve vilayetin arka tarafinda hepsi de birbiriyle akraba 23 aile yasiyor. Iskenderun’da ise sadece iki aile kalmis. Gecis torenini bitiren 13 yasindaki yeni yetmelerin tek hedefi agabeyleri ve ablalari gibi Istanbul’a gitmek. Bu yolculuk okumalari calismalari ve es bulabilmeleri icin zorunlu. Biz burada bekci gibiyiz Hatay mozaiginin bir parcasi eksilmesin dilegiyle yasiyoruz. Ancak ileride ne olur bilemeyiz.” diyen Cenudioglu Yahudiler ice kapanik bir toplum” yargisina da aciklik getiriyor; Hahamimiz cok yasli oldugu icin havranin kapisini acamiyoruz. Istanbul’da yetisen yeni haham sene sonuna kadar namazimizi kildirmak icin buraya gelecek. Yoksa semavî bir dinde gizlilik olamaz. Tevrat’in okunmasi icin on kisinin toplanmasi gerekir. Bizim namazimizda secde yoktur; yalnizca Allah’in adi anildiginda egiliriz.” Hatay Alevileri Turk oglu Turk’tur Hatay mozaiginin en renkli parcalarindan biri Arap asilli Aleviler ya da Nusayriler adiyla bilinen topluluk... Alevilerin saygi duydugu eski senatorlerden Zeki Ozkaya kendileriyle ilgili ezber bozduran aciklamalar yapiyor. Antakya’nin Sesi Gazetesi’nde mezhepcilik aleyhinde yazilar yazan Ozkaya Yuce Kur’an’da mezhepcilik yoktur.” diyor. Hâlâ sorun olarak gorulen Sunni-Alevi evlilikleri ise Ozkaya ailesi icin neredeyse siradan bir durum. Gelinin ya da damadin Sunni oldugu 28 cifte sahip bu genis sulale kimilerini bir hayli sasirtmis. Bana soruyorlar Alevi-Sunni evliliklerinden dogacak cocuk ne olacak diye. Diyorum ki bu cocuklar Alevi ya da Sunni degil Musluman olacak. Cunku Kur’an birlesmemizi ve birbirimize kenetlenmemizi istiyor.” diyor. Zeki Ozkaya ilginc bir iddiada daha bulunuyor ve Hatay Alevilerinin Arap olmadigini bilakis Anadolu’ya yerlesen ilk Turklerden oldugunu soyluyor: Abbasi Halifesi Harun Resid’in Turk esinden dogan Mutasim annesinin sozune uyarak kendisine Turklerden bir muhafiz birligi kurmak istedi. Mutasim’in birlik kurdugunu ve iyi de para verdigini duyan Horasan Turkleri Irak’a akin etti. Mutasim gelenlerin bir kismini Avasim bolgesine yani Halep’le Antakya arasina yerlestirdi. Iste simdiki Aleviler bu Turklerdir. Ve Turklerin Anadolu’ya girme tarihi 1071 degil 813’tur.” Peki Hatay Alevileri icin kullanilan Nusayrilik adi nereden geliyor? Ozkaya biraz da ofkeyle Arap Alevileri Arabistan’da burada degil. Ehl-i Beyt’e mensup Muhammed bin Nusayri’den dolayi bize de Nusayri diyorlar; ancak bu bir yakistirmadir hatta hafife almadir.” seklinde cevapliyor. Sunnilesiyoruz galiba’ dedim Tepki topladim’ Alevi yerine Ali’yi sevenler’ ifadesini kullanan Zeki Ozkaya Sunnilerle aralarinda ufak tefek farkliliklar olduguna inaniyor. Namazlarimiz ayni; ancak cenaze namazlarinda biz bes tekbir getiririz Sunniler dort tekbir getirir. Antakya’da Sunnilere uyarak bu farki ortadan kaldirdik. O gunlerde sakayla Sunnilesiyoruz galiba.’ deyince Alevilerden tepki aldim.” diye anlatiyor yasadiklarini. Hatay Alevileri hem kokenleri hem de yuruttukleri siyasetle Anadolu Alevilerinden ayriliyor. Hatay Alevilerinden soz edince Akdeniz kiyisindaki Samandagi’ni atlamak olmaz. 35 bin nufuslu ilcenin yuzde 85’i Alevi yuzde onbesi Hiristiyan. Ilceye bagli 12 beldenin tamami da yine Alevi. Aslinda Samandagi hem tarihi hem tabiati hem de sosyal yapisiyla incelenmesi gereken bir fenomen. Ilk insan iskeletlerinden birinin bulundugu Titus Tuneli bir muhendislik harikasi; yapiminin yuz yil surdugu soyleniyor. Oysa yeni Samandagi kostebek yuvasini andiran yollari ve kargacik burgacik apartmanlariyla bir cirkinlik abidesi. Sorun halkin ekonomik yetersizligi degil imar ve planlama eksikligi. Bir onceki belediye baskani bes yilda sadece iki binaya ruhsat verebilmis. Dunyanin en verimli arazilerini mahvetmisler.” diyen Samandagi Kaymakami Selim Capar da ruhsat konusunda demokrasinin gucune ve Avrupa Birligi uyum surecine guveniyor. Samandagi’yla ilgili urettigi cevre projelerini hayata gecirerek yilin kaymakami secilen Capar’in en buyuk sikintisi Lubnan’dan dogup Suriye’yi gecerek Samandagi’ndan Akdeniz’e dokulen Asi Nehri’nin beraberinde bu ulkelerin copunu de getirmesi. Ilcenin14 kilometrelik sahilinde uzeri Arapca yazili posetler pet siseler yuzuyor. Goreve gelir gelmez bir temizlik timi kuran kaymakam cozumu cop toplama kampanyalari duzenlemekte bulmus: Vatandaslara bize ait olmayan bu coplerin gelisini engelleyemeyecegimizi ve onlari toplamak zorunda oldugumuzu soyluyorum. Sahilde her 600 metrede bir gorevli cop topluyor.” Kaymakam Capar’in uzerinde onemle durdugu konulardan biri de inanc turizmi. Ilceyi tanitan brosurdeki metinler kendisine fotograflar ise esine ait. Cevlik sahili Titus Tuneli St. Simon Manastiri’nin yani sira ilcenin iki meshur koyu var. Turkiye’nin tek Ermeni koyu Vakifli ve uc bin yillik cinar agacinin bulundugu Hidirbey Koyu. Hizir soylencelerinin yaygin oldugu ve etrafi cevrilmis onlarca kaya parcasinin kutsal kabul edildigi bu yorede asirlik cinar agacinin da Hz. Musa’nin asasindan yeserdigine inaniliyor. Hatay ekonomisi Alevilerin elinde Kaymakam Selim Capar daha once gorev yaptigi ilcelere kiyasla farkli bir yerde calistigini kabul ediyor. Onu en cok sasirtan seylerden biri ilcenin disariya goc vermemesi ve goc almadigi halde nufusunun hizla artmasi. Suriye’nin eski cumhurbaskani Hafiz Esad’in Samandagli oldugunu hatirlatinca kaymakam gulumsuyor: Bundan tam emin degiliz. Teyzesinin burali oldugu soyleniyor. Ancak yore insanini bu akrabaliktan dolayi zan altinda birakmak dogru olmaz. Uc yildir buradayim Turkiye Cumhuriyeti’ne yurekten bagli insanlar gordum. Ozellikle son secimlerde hemen her partiye oy cikti.” Zeki Ozkaya’nin deyimiyle gunun birinde devlet baba tarafindan fark edilmeyi bekleyen ve bu sureci daha cok calisarak hizlandirmak isteyen’ Aleviler eski yoksul gunlerini hizla geride birakip sehrin en varliklilari listesinin basina yerlesmis gorunuyor. Bugun Hatay’da iyi yemek arayanlar Sunnilerin islettigi Sultan Sofrasi gibi bir-iki istisnanin disinda Alevi lokantalarina gidiyor. Disaridan gelen konuklarin agirlandigi Harbiye beldesi ise yine Alevilerin islettigi restoranlar ve eglence mekânlariyla unlu. Hatay ekonomisinin can damari yas sebze-meyve ihracati ve beraberinde buyuyen uluslararasi tasimacilik ve ambalaj sanayi de yine Alevilerin kontrolunde. Akdeniz Yas Meyve Sebze Ihracatcilari Birligi Yonetim Kurulu Baskani Ali Kavak Hatay’in en hatiri sayilir zenginlerinden. Antakya’nin yas sebze-meyve ihracatinda birinci nakliyecilikte ise Istanbul’dan sonra ikinci sirada yer aldigini soyleyen Kavak sinek vakasindan sonra Rusya’ya giden urunde dusus oldugunu kabul ediyor. Yeni sezonda daha titiz davranan ihracatcilarin bes arac yerine bir arac gondermesi zarar anlamina geliyor; ancak Ali Kavak sorunun siki denetimlerle asilacagini dusunuyor. Rusya bizim icin ana pazar. Ardindan Almanya Romanya Suudi Arabistan ve Ukrayna geliyor. Eskiden birinci kalite ve ikinci kalite mal gonderdigimiz ulkeler vardi simdi tuketici bilinclendi kalitesiz urun gondermek sonumuz olur.” diyor. Ihracat ve nakliye ayaklarinin saglam oldugu Hatay’da bir topal ayak var o da uretim. Baska bir deyisle dunyaya sebze-meyve gonderen Antakya’nin kendine hayri yok. Dortyol ve Erzin ilcelerinde yetisen narenciye ihrac edilecek kalitede degil. Kendi urettigimiz sebze ve meyveyi ihrac etmeyi basarirsak daha cok para kazanabiliriz.” diyen Ali Kavak sehrin koklu sektorlerinden ayakkabi ve mobilya imalatciliginin zayif kalmasini ise Hatay’in tesvik kapsamindaki iller arasina alinmamasina bagliyor. O da tipki Zeki Ozkaya gibi uvey evlat’ muamelesinden sikâyetci. Su Hatay dosyasi ne menem bir seydir? Arastirmaci-yazar Mehmet Tekin ise Hatay’daki hâkim kulturun Arap ve Alevi kulturuymus gibi gosterilmesinden sikâyetci. Hatayli olmadigi halde 23 yildan bu yana bir Hatay kitapligi olusturmak icin calisan Tekin sehirle ilgili yanlis bilgilerin duzeltilmesini istiyor. Ona gore bugun sehir halkinin bile inandigi en buyuk yalanlardan biri Fransizlarin isgal doneminde Hatay’i mamur bir sehir haline getirdigi. Tekin Fransa buraya niye para doksun?” diye soruyor. Halk ve devlet binalarin da yollarin da parasini kurus kurus odedi. Bugun koylere gidin hâlâ aglaya aglaya anlatirlar. Parasi olan odedi olmayan da yol yapiminda olesiye calisti. Hatay Turkiye’ye katilirken Iskenderun Kislasi Delegasyon binasi ve bir de telgraf hatti icin Fransa’ya 35 milyon frank odedik.” Turkiye’nin satin aldigi binalardan biri de eski Suriye-Lubnan bankasi. Binanin 2000 yilinda Protestan kilisesi olarak faaliyete gecmesi sehir halki icin hâlâ bir muamma. Guney Koreli papazindan baskaca cemaati olmayan kilise kocaman bir soru isareti olarak dursa da gerekce bulmak cok zor degil: Hatay’in su meshur mozaigine kucuk bir renk katmak... Hatay’la ilgili onlarca kitaba imza atan Mehmet Tekin’in zihnini kurcalayan konulardan biri de Avrupa Birligi alt komisyonlarindan birine gonderildigi iddia edilen Hatay dosyasi. Ankara’dan konuyla ilgili bilgi alamayan Tekin Halki Hatay dosyasi diye bir dosyanin varligina inandirmak istiyorlar.” diyor; Gazetecilerin hepsi elinde gizli bir Hatay dosyasiyla bekliyor. Allah etmesin burada bir olay patlak verse hepsi cilt cilt kitap cikartacak. Insallah hevesleri kursaklarinda kalir. Su dosyayi gonderseler de cevabini yazsam diyorum. Devlet ugrasmasin boyle basit seylerle.” MUFTU TEKLIF ETTI MEDENIYETLER BULUSTU Bu yil ilk defa duzenlenen Uluslararasi Hatay Medeniyetler Bulusmasi’nin fikir babasi il muftusu Mustafa Varli etkinligi organize eden Evrensel Degerleri Koruma Dernegi’nin de baskani. Hatay Valisi Abdulkadir Sari’nin destegiyle kurulan dernegin Turkiye’de ornegi yok. Kurucu uyeleri arasinda Ortodoks Kilisesi pederi Dimitri Dogum Musevi Cemaati lideri Saul Cenudioglu ve Alevileri temsilen Zeki Ozkaya’nin bulundugu dernegin amaci dedelerden kalan hosgoru mirasini genclere devretmek.Genclerin bu tur duygulari onemsemedigini gozlemleyen muftuye gore su an su yuzune cikmis bir huzursuzluk yok; ama 5-10 yil sonra etnik fikir ayriligindan dogacak bir catisma Hatay’i ikinci bir Sivas yaparsa sehrin buyukleri vicdan azabindan kurtulamaz. Dernek fahri uye kabul ettigi genclere hangi din dil renk ve goruse mensup olursa olsun aralarinda ayrim yapmadan insanlarin baris ve hosgoru ortaminda kardesce yasamalari icin calisacaklarina dair bir de and icirmis. Evrensel Degerleri Koruma Dernegi daha yerel bir gorev ustlense de butun sehrin aylardir hazirlandigi 1. Medeniyetler Bulusmasi” dunyadaki baris karsiti insanlara Hatay ornegini gostermek gibi iddiali bir amac tasiyor. Papa 16. Benedikt’in dort kardinalini gonderdigi ve yerli-yabanci 600 katilimciyi bir araya getiren bulusma Almanya Italya Ispanya televizyonlari ve El Cezire tarafindan naklen yayinlanacak. Muftu Varli’ya gore etkinliklerin bir misyonu da Dunyaya Islam’in baris dini oldugunu bir kez daha anlatmak.” Medeniyetler Bulusmasi icin hazirlanan amblemdeki hilalin hac ve Davut yildizina gore sonuk kalmasi tepki toplayinca kucuk bir degisiklikle sorun cozulmus. Muftu Varli her daim gorustukleri Peder Dimitri’ye amblemin en basina yerlestirilen ve diger dinî sembolleri kapsayan kirmizi hilali gosteriyor: Nasil oldu Dimitricigim?” Dimitri cevapliyor Sahane vallahi.” VATIKAN KILISESI ST. PIYER’I ISTIYOR CHP’nin kalesini yikarak kendi partisini bile sasirtan Antakya Belediye Baskani Mehmet Yeloglu Hatay’daki barisin mimarinin Muslumanlar olduguna inaniyor. Uc semavi dinin mensuplari ve degisik mezhepteki insanlar burada baris icinde yasiyor. Dogru ama isin aslina bakarsak karsilikli bir hosgoruden degil Muslumanlarin diger inanc sahiplerine hosgorusunden soz etmek gerekir. Ziyaretimize gelen Israil Buyukelcisi’ne de Muslumanlarin azinlikta oldugu topraklarda da ayni hosgorunun saglanmasi temennisini ilettik.” diyor. Antakya’yi Hiristiyanlar icin bir hac merkezi haline getiren St. Piyer Kilisesi’nin uzerinde bir Vatikan baskisi oldugunu soyleyen Yeloglu Vatikan buyukelcisi uzun zamandan beri St. Piyer’i istiyor bizden. Niyetleri kiliseyi muzelikten kurtararak ibadete acmak. Burada dua edebilirler; ama ibadete acmamiz mumkun degil.” diyor. Yeloglu 29 Haziran’da Hatay’a gelen Suriye Metropololiti’nin de kendisiyle ayni fikirde oldugunu belirtiyor; Metropolit Lutfen vermeyin biz Muslumanlarin egemenligi altindaki topraklarda simdiye kadar ibadetimizi huzurla yaptik.Butun ibadethanelerimizin sahibi Turkiye Cumhuriyeti’dir oyle de kalmalidir.’ dedi.” Hatay Hiristiyan kelimesinin ilk defa kullanildigi St. Piyer kilisesi Anadolu’nun en eski camii olan Habib Neccar Camii Dunyanin ikinci buyuk mozaik muzesi avlusunda portakal agaclari olan tas evleriyle hem inanc hem de kultur turizmine kapi araliyor. Ancak Baskan Yeloglu Once tanitim reklamlari mi hazirlamali yoksa sehrin fizikî alt yapisini mi duzeltmeli sorusunun cevabini bulabilmis degil. Havaalani ve bes yildizli otel henuz insaat asamasinda. Sergilenen mozaikleriyle Tunus’taki mozaik muzesinin hemen ardindan gelen Hatay Muzesi’ne ek bina arayislari ise hâlâ suruyor. Yeloglu’nun iddiasina gore depodaki mozaikler sergilenebildiginde Hatay mozaik muzesi birinci siraya yerlesmis olacak. Milattan once 700 yilinda gemilerin Antakya’ya kadar ulastigi bir ic su olan nehir bugun sehre cirkin bir gorunum veriyor. Nehirle ilgili uc asamali bir proje hazirlayan Baskan Yeloglu Asi Nehri’nde sandallarin yuzecegi gunlerin uzak olmadigini soyluyor. Hatay yabanci gazetecilerin ve misyon seflerinin de ugrak yeri. Baskan Yeloglu ziyaretcilerin cogu zaman garip sorular yonelttigini soyluyor. Mesela Hatay’in 23 Temmuz’da Suriye’den kurtuldugunu saniyorlar. Hatay tarihin hicbir doneminde Suriye’nin olmadi ki.” Bu arada Suriye-Turkiye arasindaki olumlu siyasî gelismeler Hatay’da cok daha yogun hissediliyor. Suriye’nin Halep Laskiye ve Idlip sehir yoneticileriyle cok samimi gorustuklerini soyleyen Yeloglu Bu sehirler bize en yakin il olan Osmaniye’den bile daha yakin. Suriye akrabalik baglarimiz olan bir ulke. Simdi sinirda yapilacak bir barajla daha da yakinlasacagiz.” diyor. Turkiye’nin yaptiracagi; ancak iki ulkenin ortak kullanacagi barajla ilgili Bu siniri kabullenmek mi?” diye soran Suriyeli gazeteci Suriye basbakaninin Kapanmis yaralari desmeyin.” uyarisiyla karsilasmis. Baskan Yeloglu’na gore bugune kadar Hatay bizimdir.” tezini savunan Suriye gercegi kabullenmekle beraber acik bir itirafa cesaret edemiyor. 29 Ekim’i Idlip valisiyle kutladik.Turk bayragi gorunumlu pastayi beraber kestik. Buraya bir siniri asarak vize alarak giriyorlar.” diyor.