Sozde Ermeni Soykırımı nın 90. Yıldonumunun Federal Almanya Ve Ermenistan’daki Yankıları Sozde Ermeni soykırımının 90. yıldonumunun yaklastıgı bu gunlerde Avrupa’da ozellikle de Almanya’da diaspora faaliyetleri hareketlenmeye baslamıstır. Son gunlerde sık sık Alman basınına yansıyan sozde Ermeni soykırımı ibaresinin ders kitaplarından cıkarılması Almanya Ermenileri Merkezi Kurulu Organizatorlugunde faaliyet gosteren diaspora Ermenilerini adeta ayağa kaldırmıstır. Dr. Raffi Bedikyan baskanlığındaki Almanya Ermenileri Merkezi Kurulu daha Turkiye’nin AB’ye tam uyelik muzakereleri oncesinde Ermeni-Alman kulturel iliskilerinin gelistirilmesi ve sozde Ermeni soykırımının tum Avrupa’da tanınmasına yonelik olarak Almanya’nın Dinslaken kentinde 17-19 Aralık 2004 tarihlerinde Uluslararası Ermeni Genclik Konferansı duzenlemistir. Bu vesileyle Ermenistan-diaspora iliskilerinin guclendirilmesi ve ozellikle sozde Ermeni soykırımının tanınmasına yonelik calısmaların aktiflestirilmesine iliskin gayretler 17 Aralık 2004 tarihinde Avrupa Parlamentosu binası onunde Turkiye’nin uyeliğine karsı yapılan yuruyus tartısılmıstır. Ayrıca Almanya’daki diaspora Ermenilerinin faaliyetlerinin diğer Avrupa ulkelerindeki diaspora Eremnilerinin faaliyetlerine oranla etkinliğinin daha az olduğu ve bunun arttırılması bu tur toplanmaların ana konusunu olusturmaktadır. Almanya’da okul kitaplarında sozde Ermeni soykırımından soz eden tek eyalet olan Brandenburg’ta bu konu ilk kez 2002 yılında ders mufredatına Eyaletin Eğitim eski Bakanı Steffen Reiche tarafından konmustur. Alman basınında bu konunun gundeme gelmesinin ardından politikacılar Almanya’nın bu konuyla ilgili olarak devlet politikasını belirledikten sonra ders kitaplarında islenmesi yonunde fikir beyan etmektedirler. Ozellikle de sozde Ermeni soykırımı konusunda bugune kadar kapsamlı bir calısma yapılmamıs olması tartısmaların bu noktaya gelmesinde etkili olmustur. Tartısmaların bu kadar yankı bulmasının bir baska nedeni ise bu konunun Turkiye’nin AB’ye tam uyelik gorusmeleri sırasında Almanya’da gundeme getirilmemis olmasıdır. Bu vesileyle 3 Ekim 2005’te baslaması ongorulen muzakere gundeminin yeniden hareketlendirilmesi amaclanmaktadır. Nitekim Almanya’da sozde Ermeni soykırımı konusu yeniden ders mufredatına alınmıstır. Brandenburg Eyalet Basbakanı Matthias Platzeck (Sosyal Demokrat Partisi-SPD) ders mufredatında yer alan soykırım konusundaki notun kaldırılmasının gereğini savunarak soykırım gibi hassas bir konuya sadece Ermenilerin ornek gosterilmesinin yanlıs olduğunu dusunduğunu acıklamıstır. Aslında Platzeck’in fikirlerinin bir anda bu kadar değismesinin asıl nedeni Ermeni diasporasının baskısıdır. Ozellikle Platzeck’in Ermeni Cumhuriyeti Buyukelcisi Karine Karzinyan ile yaptığı gorusme sonrasında bu durum daha da netlesmistir. Federal Almanya (Federal Alman Sosyalist Partisi-PDS) Eyalet Meclisi Grup Baskanı Dagmar Enkalman her ne kadar Platzeck’in bu tutumları icin basına buyruk ifadelerini kullansa da Platzeck’in aslında basına buyruk olmadığı ve Ermeni diasporasının isteklerine gore karar aldığı ortaya cıkmıstır. Potsdam’daki Tarih Arastırma Merkezi’nin Ermeni soykırımı Almanya genelinde ders mufredatına girsin” yonundeki talebi ise guncellestirilen Ermeni sorununun onumuzdeki gunlerde bir baska skandalla anılacağının belirtisidir. Almanya’nın bu tur talepleri kendisinin Yahudilere karsı islediği soykırıma hayali ortak” arama cabasından ileri gelmektedir. İslediği soykırımın tam olarak ders mufredatında yer almamasının onemli nedeni de budur. Almanya’da yasayan Ermeni nufusunun Turk nufusuna oranla daha etkili olduğu bu olaylarla bir kez daha kanıtlanmıs ve diasporanın talepleri Almanya’daki Turk nufusuna daha ağır basmıstır. Bu duruma benzer bir diğer olay ise ABD baskan adayı John Kerry’nin baskanlık secimi oncesinde de ortaya atılmıstı. ABD’deki diaspora Ermenileri Turk basınını yanıltan ifadelere yer vererek Kerry’nin baskanlık secimini kazandığı takdirde sozde Ermeni soykırımını ABD temsilciler meclisine kabul ettireceğini acıkladığını duyurmuslardı. Kısa sure gundemde kalan bu acıklamaların ardından Kerry basına verdiği demecte kendisinin boyle bir acıklamadan haberdar olmadığını ifade etmistir. Bu ve buna benzer ornekleri coğaltmak mumkundur Almanca Basın (Federal Almanya Avusturya İsvicre) Alman basınının onde gelen basın yayın organları 28 29 30 Ocak 2005 tarihlerinde sozde Ermeni soykırımı konusunun ders kitaplarından kaldırılması ve yeniden ders kitaplarında yer alması konusu su baslıklar altında değinmislerdir: Frankfurter Allgemeine Zeitung (28 Ocak 2005): Turk Gercekleri Die Presse (Avusturya 28 Ocak 2005) Turklerin Ermenilere Soykırımı... Yine Yapabiliriz’” Kolner Stadt-Anzeiger (28 Ocak 2005) Acık Acık Konusma Fırsatı Tages Anzeiger (İsvicre 29-30 Ocak 2005) Dunya Ekonomik Forumu... Schmid-Erdoğan Gorusmesi Deutsche Welle (Radyo 28 Ocak 2005) Almanya da Sozde Ermeni Soykırımı Tartısmaları Basler Zeitung (4 subat 2005) Ermeniler Turkiye de Hala Hassas Bir Konu Frankfurter Rundschau (5 subat 2005) Buyukelci Soykırım İddiasına İtiraz Ediyor Der Tagesspiegel (5 subat 2005) Ermeniler Platzeck e Ofkeli Berliner Zeitung (7 subat 2005) Brandenburg da Turk Mudahalesi Yok Der Tagesspiegel (8 subat 2005) Soykırım Yeniden Ders Mufredatına Alınıyor Die Welt (9 subat 2005) Soykırım... Ermeni Orneği Berliner Zeitung (9 subat 2005) Ders Mufredatı Tartısması... Platzeck Hatayı Kabulleniyor Turk Diplomatının Tepkisi Turkiye’nin Berlin Buyukelcisi Mehmet Ali İrtemcelik Brandenburg eyaletinin ders mufredatındaki sozde Ermeni Soykırımı ibaresinin Turklere ve yabancılara yonelik saldırılara yol acabileceğini gerekce gostererek konunun hassasiyetini dile getirmistir. Buyukelci’nin dile getirdiği gerekce bircok kisi tarafından cesitli tepkilere neden olurken halkın buyuk bir kısmı ise bu konuyla ilgili bilginin Turk bilim adamlarının da fikri alındıktan sonra ne yazılacağına karar verilmesi yonundedir. İrtemcelik’in de acıkladığı gibi bu ibare aslında Turk diplomatlarının baskısı uzerine cıkarılmamıstır. İrtemcelik’in bu acıklamalarına rağmen Alman basını hâlâ soykırım ibaresinin Turklerin ricası uzerine mufredattan kaldırıldığını ifade etmektedir. Alman eski Eğitim Bakanı Steffen Reiche’ın (SPD) da ifade ettiği gibi Alman basınında sozde soykırım ifadesinin ders mufredatından cıkarılması lehimize gorunse de aslında bunun tam tersi soz konusudur. Ortaya cıkan tartısmalar simdiye kadar Ermeni sorunuyla ilgili tartısmalardan cok daha etkili olmus ve bu durumda diasporayı amacına ulastırmıstır. Boylece diaspora aslında uluslararası arenaya tasımak istediği Ermeni sorununu bu sekilde gundemde tutma konusunda basarılı olmustur. Ekonomik Cıkmazdaki Ermenistan’da Sozde Soykırımın 90. Yıldonumu Faaliyetleri Ermeni haber ajansı Asbarez’in 27 Ocak 2005 tarihli yazısında Ermenistan Hukumeti’nin sozde Ermeni soykırımının 90. yıldonumu dolayısıyla yayınlayacağı kitaplara yer verilmistir. Yine aynı kaynak Ermenistan Hukumeti’nin bu konuyla ilgili faaliyetler icin 36 milyon dramlık (yaklasık 77 bin USD) bir odenek ayırdığına da değinmistir. Soz konusu yazı aralarında cesitli yazar ve tarihcilerin eserleri yabancı ulkelerin soykırım hakkındaki resmî belgeleri Alman diplomatlarının 1915-1918 arasındaki raporları ve Vahak Dadrian ın Ermeni Soykırımının Tarihi adlı eserini de iceren 27 kitaptan olusmaktadır. Buradaki en onemli nokta ekonomik dar boğazda olan Ermenistan halkının hukumetin bu faaliyetine yoğun ilgi gostermemesidir. Ozellikle son donemlerde yapılan kamuoyu yoklamalarında halkın buyuk coğunluğunun ve ozellikle de Ermeni genclerinin bu konuya rağbet gostermediği ortaya cıkmıstır. 90. yıldonum faaliyetlerine opera sanatcısı Renato Bruson’un 5 subat 2005’te Erivan’da Aram Khachaturian konser salonunda muzik konseriyle baslanmıstır. Avrupa ulkelerinde ise basta Fransa olmak uzere Ermeni diasporası daha aktif bir calısma icindedir. Fransa basınında sık sık gundeme gelen Turkiye’nin AB’ye tam uyelik tartısmalarında cıkan haberler Fransa’daki Ermeni lobisinin ne kadar aktif olduğunun gostermektedir. Almanya’dan farklı olarak Fransa Dısisleri Bakanı Michel Barnier’nin Turkiye’nin AB’ye tam uyeliği konusunda Fransız halkının referandum talebine yonelik acıklamaları sozde soykırım propagandası yapan Ermeni diasporasına acık bir destek niteliğinde değerlendirilebilir. Barnier’nin basına yaptığı acıklamada gelismis bir ulke olarak AB’ye tam uye olmaya hazırlanan Turkiye’nin gecmisi ile hesaplasacağını ve 90 yıl once Ermeni soykırımını yaptığını kabul edeceğini umduğunu” acıklaması Fransa Ulusal Meclisi’nde her gecen gun biraz daha aktiflesen Fransa Ermenileri’nin Meclis’teki etkisini ortaya koymaktadır. Fransa’nın Ermeni diasporasına karsı bu ılımlı tutumu gecmisten gelen sıcak iliskilere dayanmaktadır. Ozellikle I. Dunya Savası’nda Fransız ordusunda gorev alan Ermeni lejyonerlerine karsı bugun vefa borcunu odeyen Fransa her gecen gun Ermenilerin lehine yeni kararlar almaya devam etmektedir. 90. yıldonumu cercevesinde gerceklestirilen bir diğer etkinlik ise Londra Universitesi’nin sponsorluğunu ustlendiği Avrupa Turkiye ve Ermeni Sorunu” konulu konferanstır. Dr. Tessa Hofman’ın tebliği ve soru-cevap kısmından olusan konferansa oğrencilerin yanı sıra bir cok akademisyenin de katılması beklenmektedir. Bir sonraki konferans ise Prof. Richard Hovannisian’ın Geriye Bakarak İlerlemek” adlı konferansıdır. Konferans daha cok Hovannisian’ın Geriye Bakarak İlerlemek” adlı kitabını anlatacağı kitap tanıtımı mahiyetinde gerceklesecektir. Ote yandan Fransa Ulusal Meclis Baskanı Jean-Louis Debre’nin 4 subat 2005 tarihindeki Turkiye ziyareti sırasında Fransa’daki diaspora Ermenilerinin beklediği sonucu elde edememesi diasporayı hayal kırıklığına uğratmıstır. Turkiye’nin AB’ye tam uye olma yolunda Debre’nin hosnut edileceğini dusunen diasporanın sozde soykırımı kabul ettirme cabası Almanya’da gundeme geldiği kadar etkili olmamıstır. Debre Ankara daki gorusmelerinde Ermeni Sorunu’ konusunu acil cozumlenebilecek bir mesele olarak değerlendirerek Turkiye’nin AB’ye tam uyeliği surecinde Fransız Parlamentosu’nun ve Fransız secmeninin onayları olmaksızın muzakerelerin ilerleyemeyeceğini ima etmistir. Debre’nin bu sorunu bağımsız bilim adamlarının arastırması gereği konusundaki teklifi inandırıcı değildir cunku Turkiye’nin bağımsız bilimsel arastırmalardan kacan taraf olmadığı ortadadır. Nitekim Mayıs 2005 tarihinde yapılması planlanan Viyana Turk-Ermeni Tarihciler Platformu nun (VAT) ikinci toplantısının iptal edilmesine neden olan taraf Ermeni tarafıdır. Bilindiği gibi bu toplantıda sozde Ermeni soykırımına dair Turk ve Ermeni tarihciler arasında belge değis tokusu amaclanıyordu. Sonuc Diaspora Ermenileri sozde soykırım ibaresinin Turklerin baskısı sonucu mufredattan kaldırıldığını iddia etmektedirler. Bu durumun tam tersi soz konusudur. Nitekim sozde soykırımın tekrar mufredata alınmasının Alman yetkililerin ozellikle Almanya’daki Ermeni Kilisesi ve Ermenistan Buyukelciliği ile surdurduğu sıcak diyalogdan ileri geldiği soylenebilir. Ermenistan’da diasporadan farklı olarak ılımlı yaklasımlar ortaya cıkmaya baslamıstır. Ozellikle Karadeniz Ekonomik İsbirliği Orgutu’nun Ermenistan Daimi Temsilcisi Arsen Avegyan’ın Ermenistan Hukumeti’nin arsivlerini actıklarını ifade etmesi buna guzel bir ornektir. Almanya’da diaspora Ermenileri’nin Turkiye’nin AB’ye tam uyelik muzakereleri oncesinde Ermeni sorununu gundemde tutma cabalarının kısmen amacına ulastığı soylenebilir. Ozellikle muzakere sureci oncesinde Almanya ve Fransa’da yasanan gerginlikler Ermeni diasporasının sozde soykırımın 90. yıldonumu faaliyetlerinin baslangıcını olusturmaktadır. Almanya’da sozde Ermeni soykırımının ders mufredatından kaldırılıp yeniden mufredata alınması Ermeni diasporasının Avrupa’daki etkisinden kaynaklanmaktadır. Sozde soykırımın 90. yıldonumu faaliyetleri aslında beklenildiği gibi buyuk caplıdır. Faaliyet planının ayrıntıları anti-propaganda faaliyetlerinin zamanında ve yerinde duzenlenmesinin engellenmesi icin kamuoyuna yansıtılmadığı soylenebilir. Ermenistan’da ise Kocaryan Hukumeti’nin sozde soykırımın 90. yıldonumu faaliyetlerine ayırdığı odenek dısında beklenildiği kadar buyuk bir hazırlık icinde olmadığı gozlemlenmektedir. Sonuc olarak Alman politikacılarının Alman gencliğinin holocaust ve soykırım kavramlarını saibeli bir konu olan sozde Ermeni soykırımı uzerinden değil Nazi Almanya’sı doneminde (1933-1945) yasanan orneklerden oğrenmelerinin daha uygun olacağını dusundukleri soylenebilir. Yıldız DEVECİ Asistant Institute for Armenian Research ERAREN: www.eraren.org ydeveci@eraren.org