Turkiye Ermenistan a Sınır Kapılarını Acmalı mı? -4- (Ekonomik İliskiler Acısından) 15 Aralık 2004 Ermenistan Ekonomisini Rahatlatacak Guc Turkiye dir Erivan yonetimi Ankara ya karsı acıkca saldırgan bir tavır icerisine girmesine ragmen Ankara Eylul 1991 de incelemelerde bulunmak uzere Kafkasya ve Turkistan (Orta Asya) ulkelerine heyetler yollarken Ermenistan ı ihmal etmemistir. (1) Hatta Karadeniz e kıyısı olmamasına ragmen 1993 yılında Erivan Turkiye tarafından Karadeniz Ekonomik İsbirliği Orgutu ne kurucu uye olarak davet edilmistir.(2) Bu donemde enerji sıkıntısı ceken Ermenistan ın ihtiyacını kendi elektrik ağından gideren Turkiye Ermenistan Cumhuriyeti nin sergilediği olumsuz tavırlara rağmen sınır ticaretine izin vermistir. (3) Oyle ki Erivan ın Karabağ a yonelik isgal sureci icerisinde Turkiye kendi ic kamuoyundaki yoğun olumsuz tepkilere karsı Ermenistan a 100 bin ton buğday yardımında bulunmustur. Ankara yonetiminin Erivan a sınır kapılarını acması Ankara dan daha cok Erivan a yarayacaktır. soyle ki: - Sınır kapılarının acılmasıyla Doğu Anadolu nun kalkınacağı yonunde Turkiye de azınlık sayılabilecek bazı cıkar grupları tarafından ciddi bir lobi faaliyeti ve manipulasyon yapılmaktadır. Oysa Turkiye-Ermenistan arasındaki iyi ekonomik ve siyasal iliskilerden en fazla cıkarı olacak olan taraf Ermenistan dır. - Ticari anlamda Turkiye nin Ermenistan a sınır kapılarını acması Turkiye nin Orta Asya ya transit gecisinde Turkiye ye olağanustu bir katkı sağlamayacağı gibi bu gecisten asıl faydalanacak olan Ermenistan ekonomisidir. - Ermenistan ı Batı ya entegre edecek en kısa yol Turkiye dir. Ermenistan icin ihracat-ulastırma ve Turkiye deki limanları ve karayollarının kullanımı acısından en buyuk avantajı Erivan yonetimi sağlayacaktır. Turkiye nin Orta Asya ya transit gecisinde Gurcistan ve İran gibi alternatifleri bulunmaktadır. Dolayısıyla ikili iliskilerde Turkiye ye karsı Ermenistan tarafından olumlu dıs politik sinyaller gelmelidir. - Ermenistan ın tarım ve hayvancılığa dayalı ekonomik potansiyeli ozellikle Turkiye sınırına yakın bolgelerdeki sehirler olan Kars Iğdır Ardahan Erzurum ve Ağrı da gecimini tarım ve hayvancılıktan sağlayan uretici kesim icin ağır ekonomik zarar getirecektir. Ermenistan dan girecek olan ucuz tarım ve hayvan urunleri Doğu Anadolu ureticisini Turkiye sartlarında zor durumda bırakacaktır. - Ermenistan ın Turkiye ye yonelik dusmanca tavırlarını terk etmesi Ermenistan halkı icin gerek ekonomik gerekse siyasal anlamda rahatlık sağlayacaktır. Erivan yonetiminin Ankara ya yakınlasması ozellikle Turk yatırımcılarının Ermenistan da yatırıma yonelik guveni artıracak ve bu guven Ermenistan ın kapalı olan fabrikalarının Turk yatırımcılar tarafından acılmasını ve yeni yatırımları tesvik edecektir. Mevcut gelisme Ermenistan ın en onemli sorunlarından olan issizliği ve en buyuk kan kaybı olan gocu durduracaktır. - Ermenistan ile Turkiye arasında eğer ilk adımlar Ermenistan yonetiminden gelirse temel politik olusumunu Tasnak Partisi programıyla Turk dusmanlığı uzerine yapılandırmıs olan Kocaryan yonetimi icin de onemli bir reform atağı olacaktır. İkili iliskiler sonrası Ermenistan ın yakalayacağı refah duzeyi ve ekonomik gelismenin rantını Kocaryan yonetimi sahiplenmis olacaktır. - Kocaryan yonetiminin Turkiye ile iliskilerini yeniden ele almasında buyuk fayda vardır. SSCB yi parcalamayı basaran bir Batı icin Kocaryan ı yonetimden uzaklastırmak zaman alsa da zor olmayacaktır. Oyle ki halihazırda zaten muhalefet hareketini baslatmıs olmaları bunun en onemli delillerindendir. Kocaryan ın son iki yılda değisime uğrayan Azerbaycan ve Gurcistan yonetim değisikliklerini ozellikle Gurcistan genelinde Acaristan ozelinde Abisidze hadisesini cok iyi okuması gereklidir. Ermenistan artık SSCB ile değil Batı ile birlikte hareket eden ulkelerle kusatılmıstır. Yukarıda ifade edilen butun bu olumlu gelismeleri ulke ekonomisinde yakalayabilmesi icin Ermenistan ın yerine getirmesi gereken sartlar vardır. Oysa Ankara Erivan ile iliskilerin gelistirilmesinde Erivan yonetiminden normalde yapmasını istediği sartlar ileri surmemekte aksine Erivan yonetiminin yapmaması gereken konuları kendisine sıralamaktadır. Ankara nın Erivan yonetiminden yapmamasını veya vazgecmesini istediği konular sunlardır: 1. Devlet olarak Ermenistan ve dunya genelinde diğer Ermeniler tarafından Turkiye ye yonelik olarak dillendirilen sozde soykırım iddialarından tazminat ve toprak taleplerinden vazgecilsin. 2. Ermenistan Parlamentosu nun 23 Ağustos 1990 da kabul ettiği Bağımsızlık Bildirgesi nin 11. maddesinde Turkiye nin Doğu Anadolu Bolgesi icin Batı Ermenistan ifadesine yer verilmis aynı zamanda sozde Ermeni Soykırımının uluslararası alanda tanınması cabaları vurgulanmıstır. Soz konusu ifadeler Bağımsızlık Bildirgesi nden cıkartılsın. Bu yondeki calısmalardan vazgecilsin. 3. Ermenistan Anayasası nın 13. maddesinin 2. paragrafında Devlet Arması nda Ağrı Dağı nın da bulunduğu kayıt altına alınmıstır. Soz konusu hukmun Anayasa metninden cıkartılması zorunludur. Bu hayalden vazgecilsin. 4. Ermenistan yonetimi Turkiye ile Ermenistan arasındaki sınırı belirleyen 1920 tarihli Gumru 1921 tarihli Kars Antlasmaları nın yururlukte olmadığı iddiasını hâlâ savunmaktadır. Bu iddialardan vazgecilsin. 5. Ermenistan yonetimi yaklasık yuzde 20 sini isgal etmis olduğu Azerbaycan topraklarından cekilsin ve Azerbaycan-Nahcivan koridorunu acsın sayı olarak 1 milyonun uzerinde olan Kacgın ın (Azerbaycanlı Turk gocmenlerin) yurtlarına donmesi sağlansın. dolayısıyla Azerbaycan a yonelik isgalci politikadan vazgecilsin. Yukarıda sıralananlara Ermenistan bunlar benim vazgecilmezlerim olarak bakarsa ve Ermenistan ın soz konusu bakısına rağmen Ankara sırf Batı boyle istiyor diye sınır kapılarını Ermenistan a acarsa Kıbrıs yarasından sonra dıs politikasında gelecekte tarih sayfalarında yerini alacak olan ikinci buyuk yarayı da acmıs olacaktır.