Turkiye Ermenileri Patrigi Mesrob II: Biz Patrik e Nezaketen Ekumen Deriz Patrik 2. Mesrob Hazretlerinin Vatan Gazetesi muhabirlerinden Bulent Gunal a verdigi roportajın teyp cozumunu yayımlıyoruz: GUNAL-Gecmis yıllarda Turkiye-AB iliskileri ile ilgili olarak daha aktif calısmalarınız vardı. Ancak son donemde bu calısmalarınıza biz cok rastlayamıyoruz. Bunun nedeni nedir? Yoksa sizi kusturduler mi? MESROB II-Hayır kus olma diye bir sey sozkonusu değil. Varolus nedenimiz Turkiye Ermenileri nin dinsel kulturel ve sosyal etkinliklerinin koordinasyonunu sağlamak. Ancak ulkemizdeki herkesle birlikte aynı geminin icindeyiz. Bu nedenle ulke icin en iyisi neyse onun icin caba sarfetmeye her zaman hazırız. AB konusunda cemaatimizin cok yoğun calısmaları oldu. Ancak fazla medyatik değiliz. Patrikliğimize her hafta uğrayan yabancı temsilci ve heyetlere bu konudaki dusuncelerimizi aktarıyoruz ulkemizi bir an once AB saflarında gormek istediğimizi vurguluyoruz. GUNAL-AB yolundaki Turkiye konusunda ne dusunuyorsunuz? MESROB II-Ben uc nedenle Turkiye nin AB uyesi olmasını istiyorum. Bir...Sade bir vatandas olarak. Ben ulkemden dısarı cıkmadan Avrupa standartlarını yasamak istiyorum. İkinci olarak... Azınlık mensubu bir vatandas olarak Turkiye nin AB ye girmesini istiyorum. Bu sayede fırsat esitliğinin sağlanacağına inanıyorum. su anda Turkiye de fırsat esitliği yok. Camiler din gorevlilerini universiteler bunyesinde yetistirebiliyor. Kiliselerin ise rahip yetistirebileceği bir kursu bile yok. Biz de Turkiye Cumhuriyeti vatandasıyız vergimizi oduyoruz askerliğimizi yapıyoruz. GUNAL-Ucuncu olarak? MESROB II-Ucuncu olarak... Bir dunya ve Turkiye Ermenisi olarak AB uyeliğini istiyorum. Turkiye Cumhuriyeti vatandasıyım ve Ermeni kokenliyim. İki kulturun birbirleriyle dost olması dileğim. Yoksa karsılıklı ucu acık tartısmalar ve suistimal devam eder. Turkiye ile Ermeni Diasporası arasında dostluk yasanırsa bu evvela buradaki Ermenileri mutlu eder. GUNAL-Ancak Ermeni diasporası Turkiye de yasayan bircok Ermeni yi de acımasızca elestiriyor. MESROB II-En basta da beni. İki ates iki sevgili arasında kalmıs gibi hissediyorum kendimi. Ama yıldıramazlar. Dinimin gereği sevgi ve barıs. Kimliğim de bunu yapmamı soyluyor. GUNAL-Bu surec icinde Ermeni soykırımı iddiaları daha yoğun olarak gundeme gelebilir mi? MESROB II-Gelebilir. Neden gelmesin ki? Bu konunun askıya alınmasının yanlıslığına defalarca değindim. Her seyin acıklıklıkla tartısılabildiği bir diyalog surecine her zaman taraftar oldum. Bu oyle bir konu ki acıldığında Turk un de Ermeni nin patolojik tepkiler verdiği goruluyor. Siyasetcilerin fırsatı her geldiğinde kolayca suistimal edebilecekleri bir konu. Ulkemizde Ermenistan da veya ucuncu ulkelerde devletlerin bunyesinde devlet fonlarıyla kurulan ozel propaganda birimleriyle ozel yayınlarla gudumlu bilim adamlarıyla bu gibi kangrenlesen konulara cozum bulmak imkansız. Genc kusaklara yazık oluyor. Onlara barıs anlayısının miras bırakılması daha doğru olurdu. GUNAL-Turkiye-AB iliskilerinde gelinen noktayı nasıl goruyorsunuz? MESROB II-Daha iyi. Ancak bazı kesimler Turkiye yi AB saflarında gormek istemiyor. Bazılarının kendilerince gecerli nedenleri var gelir duzeyinin dusuk olması nufusun cok olması kulturel farklılıklar gibi. Bazılarınınki ise sadece fobi. Bu kaygıların tek tek değerlendirilmesi doyurucu yanıtların verilmesi gerekir. GUNAL-17 Aralık ta ne gibi bir sonuc bekliyorsunuz? MESROB II-Umutluyum. Turkiye 2005 guzunde muzakerelere baslayacak gibi gorunuyor. Hayırlısı neyse o olsun. Her halukarda reform sureci ulkenin kendi insanı icin tamamlanmalı. Tayin edilen yon doğru. Yeter ki cıkartılan yasalar kağıt uzerinde kalmasın uygulansın. GUNAL-Peki 17 Aralık ta istediğimiz sonucu alamazsak. Kuser miyiz? MESROB II-Turkiye cok genc bir nufusa sahip. Ne olursa olsun cağı cağdaslığı yakalamamız lazım. GUNAL-Turkiye de azınlıkların dini yasamlarını surdurmelerinde ciddi kısıtlamalar var mı? MESROB II-Yeni rahip papaz veya rahibelerin ya da azınlık okullarında din oğretmeni adaylarının eğitimleri icin olanaklar yaratılmadığı bir ortamda dini yasamdan soz etmek mumkun mu? Nufusu en cok olan Hristiyan azınlık biziz. Ve tum ulkede hizmet vermek icin 20 kadar din adamı kalmısız. Din gorevlisi yetistirmek icin eğitim olanakları yaratmamak sinagog kilise cami kapatmakla aynı seydir. Sonucta pek yakında bugunku sartlarla eğitimli Musevi veya Hristiyan din gorevlisi bulmak hemen hemen olanaksız hale gelecektir. Bu da ibadethanelerin kullanılamaması anlamına gelir. Din gorevlisi adayları neden yurtdısına gitmek mecburiyetinde olsunlar? Yurtdısı eğitiminin parasını kim odeyecek? Bu alanda hangi dine mensup olursa olsun tum vatandaslarımıza ulkemizde fırsat esitliği getirilmeli sonucta herkes vergi oduyor. Bu bireysel bir haktır. GUNAL-Baska ne gibi sikayetleriniz var? MESROB II-sikayet kelimesini kullanmak yanlıs. Konu gerceklerle ve bilimsel verilerle ilgili bir sey. Turkiye deki gayri-muslimler hali hazırda kilise ve sinagoglarına din gorevlileri okullarına din ve dil oğretmenleri hazırlayacak eğitim olanaklarından mahrumlar. Patrikhane kilise okul ve yardım kurumlarını acık tutabilmek icin maddi olanaklar yaratılmalıdır. Bunun icin de azınlık vakıflarının yeni mal edinebilmelerine ve ellerindeki malları değerlendirebilmelerine olanak tanınmalıdır. Meclis ten gecirilen AB uyum yasaları harfiyen tatbik edilmelidir. GUNAL-Son gunlerde yasanan ekumenlik tartısmasıyla ilgili olarak ne dusunuyorsunuz? Zamanlı bir tartısma mı? MESROB II-Onemli olan neyin ne olduğunu bilmektir. Gerceğin zamanı ve mekanı olmaz. Diyanet İsleri Baskanı yla veya herhangi bir muftuyle konusurken kendisine Hocam diye hitap ederim. Bu beni Musluman yapmaz. Roma Episkoposuyla konusurken Papa Hazretleri derim bu beni Katolik yapmaz. Bir Protestan benle konusurken bana Patrik Hazretleri der bu onu Ermeni Ortodoks yapmaz. Ekumeniklik meselesine de boyle yaklasmak lazım. İstanbul daki Rum Ortodoks Patrikliği nin dini yetkileri dorduncu yuzyılda kesinlik kazanmıstır. Bu konunun gereksiz yere buyutulduğu kanaatini tasıyorum. Sayın Bartholomeos benim kilisem icin Ekumenik Patrik değildir ancak kendi kilisesindeki konumuna saygı gostererek kendisine oyle hitap etmek nezaketini gosteririm. Patrik Bartholomeos bu ulkeyi de kilisesini de cok seven bir insan. İstanbul Ortodoks Patriğinin Bartholomeos olmasının ulkemiz icin buyuk bir sans olduğunu dusunuyorum. Onu yıpratmak Turkiye ye bir sey kazandırmaz. GUNAL-Yani nezaketen Ekumenik derim ama kabul etmem diyorsunuz. MESROB II-Bakın Kıpti Ermeni Suryani kiliseleri Bizans emperyalizminin merkeziliğini kabul etmeyen kiliseler olarak tarihe gecmistir. Ekumenik unvanı yeni bir sey değil. 4. yuzyıldan beri İstanbul Rum patrikleri ekumenik olarak kabul edilir. İstanbul Rum Ortodoks Patriği de kendi kiliseleri icin ekumenik patriktir. GUNAL-Kendi kiliseleri icin? MESROB II-Evet kendi kiliseleri icin. Bizim gibi Doğu Ortodoks kiliseleri Sayın Bartholomeos a nezaketen ekumenik der. Papa da oyle yapar protestanlar da. Bu onların İstanbul Rum Patriğini ekumenik olarak kabul ettiğini gostermez. GUNAL-Ancak bu unvanı kullanmak Lozan a uygun mu? MESROB II-Lozan siyasi bir belge. Dini değil. GUNAL-Deniyor ki Turkiye de profesor unvanı almak icin bile Bakanlar Kurulu onayı gerekir. Olmayan bir unvanı kim kime verebilir? MESROB II-Bu soruya cevabım net. Turkiye laik bir ulkedir. Bakanlar Kurulu ya da bir baska makam oturup dini bir unvan vermez. GUNAL-Dunyada 320 milyon Ortodoks yasadığı soyleniyor. MESROB II-Evet. GUNAL-Bunlardan 300 milyona yakını Rusya da. Moskova Patriği II Aleksis in arkasında ise Rusya ve 300 milyona yakın bir cemaat var. Fener Rum Patrikhanesinin ise 10 milyon civarında. Rusya nın da Bartholomeos un ekumenikliğini kabul etmediği belirtiliyor. MESROB II-Kabul etmiyor sozu bosuna soylenen bir soz. Batı Ortodoksluğunda 16 kilise var. Bakın bakalım patrikler bir araya geldiklerinde basa kim oturuyor? GUNAL-Kim oturuyor? MESROB II-(Guluyor) Sayın Bartholomeos. GUNAL-Peki bu kadar kabul gormus bir unvan neden Turkiye de buyuk tartısma yaratıyor? MESROB II-Siyasi bir tartısma. GUNAL-Peki Basbakanlık bile bu konuyla ilgili genelge yayınlıyor. MESROB II-Demek ki bazı duyarlılıkları hesaba katıyor. GUNAL-Ekumeniklikle ilgili bir iddia daha... Patrik ekumenik olduktan sonra toprak talep edecek... MESROB II-Sacmalık bu. Sacma fobiler. Kim kime nereyi veriyor? Devlet var. Tapuyu sonucta kim verecek? Bu tur sozler Turk Devleti ni acizmis gibi gosterir. Bence Turkiye de ekumeniklik tartısması abartılıyor. GUNAL-Ermeni Ortodoks tabirini kullandınız. Oysa kitaplarda kiliseniz icin Gregoryan tabiri kullanılır... MESROB II-O kitapların ve o bilim adamlarının bilimselliği o kadar iste... Biz Ermeniler Gregoryan yani Krikoryan değil Hristiyan ız. Suryani Hint Habes Kıpti Eritrea kiliseleri ile birlikte Hristiyanlığın Doğu Ortodoks mezhebine mensubuz. 19 uncu yuzyılda Ermeni Kilisesi ni Moskova Patrikliği ne bağlamak isteyen Ruslar direncle karsılasınca Ermeniler I asağılamak amacıyla Siz Hristiyan değil Gregoryan sınız demislerdir. Aynı tabir Ermeniler i katoliklestirmek isteyen Fransız misyonerleri tarafından kullanılmıstır. Daha sonra bu tabir bilincsizce Osmanlı belgelerine de gecmis ve yayılmıstır. Bugun kendi dininden mezhebinden bihaber bazı Ermeniler bile kendilerini Gregoryan olarak tanıtmak gafletinde bulunurlar. Halbuki Hristiyanlık ta oyle bir mezhep yoktur. Mesela Dunya Kiliseler Konsili nde o adla kayıtlı bir kilise bulamazsınız. GUNAL-Son sorum. Avrupa Parlamentosu Baskanı Borrell in Fener-Rum Patrikhanesi nde gerceklestirdiği toplantıya katılmama nedeniniz neydi? MESROB II-Bu baska bir konu. Ekumeniklikle ilgisi yok. Toplantının konusu Turkiye deki tum dini azınlıkları kapsıyor iseydi o zaman bu tur gorusmelerin tarafsız bağımsız bir yerde yapılması gerekirdi. Ya da madem ki tum dini azınlıklar sozkonusu her bir toplantının rotasyonla farklı bir merkezde yapılıyor olması gerekir. Her toplantının Fener de yapılıyor olması yok yere sanki Turkiye deki tum dini azınlıklar oradan yonetiliyormus ya da oradan direktif alıyormus izlenimini bırakabilir. Bu doğru değil ki niye oyle bir izlenim bırakılsın?