Soykırım Erivan da en cok duydugumuz sozcuklerden biri. İzlerine konyak siselerinin etiketinde gazete mansetinde ya da kahve sohbetinde rastlamak mumkun... ERİVAN Delikanlı arkadasını eve goturmus. - Anneanne bak arkadasımı getirdim kendisi Ermeni demis. - Hasa demis yaslı kadın ve fırcalamıs torununu: - Hem Arkadasım diyorsun hem hakaret ediyorsun. Bunu Erivan gezimiz sırasında bir Ermeni dost fıkra diye anlattı. Her fıkra gibi bunda da abartılı da olsa bir gerceklik var. Cunku bir benzerini biz yasadık. Ermeni muzikleri aldıgımız dukkânda Dilek Turk uz deyince sasıran satıcı kız No problem (Sorun değil) diye kekeledi. İki toplum arasında kapanması zor gorunen bir ucurum uluorta duruyor. İki yakadan yukselen cılız dostluk nidaları o ucurumun bosluğunda yankılanıp kayboluyor. Erivan gezimizin ilk gununde bunu hemen hissettik. Saygı durusu Erivan da ayaza ve sise bulanmıs guzelim tas evlerle karsılandık. Bir de kuskulu bakıslarla... Hani insan cok yakın bir dostuyla kavga edip kuser de yıllar sonra bir araya geldiğinde havadan sudan da konussa o eski kavganın elektriği hemen hissedilir ya... Doğu Konferansı nın Ermenistan gezisinde de oyle oldu. Erivan Universitesi nin soğuk toplantı salonunda genis masanın bir tarafında Ermeni hocalar asistanlar ve oğrenciler toplanmıstı. Obur tarafa bizler yani Doğu Konferansı nın her gorusten katılımcıları yerlestik. Karsılıklı uzun uzadıya bakıstık. Nadiren tebessum eden katı bir bakısmaydı bu... Turkoloji kursusu oğretim uyelerinin sıcak karsılama sozcukleri ortamı yumusatmaya yetmedi. Tam iki toplum arasında diyalog konusuluyordu ki gencten bir Turkoloji oğrencisi soz istedi ve salondakileri Soykırımda oldurulenler anısına saygı durusuna davet etti. Pek sevimsiz bir emrivakiydi. Heyetin coğu duymazdan geldi. Sozler tercume edilip Ermeni tarafı hazırola gecince Turkiye heyetinden biri usta isi bir diplomatik manevrayla O donemde olen herkes icin vurgusunu yaptı ve salon kerhen ayağa kalktı. Bu provokatif davetin sonunda ekibimizin kılavuzu Hırant Dink yuksek sesle Biz buraya entelektuel bir caba icin geldik ama militan bir tavırla karsılastık diye cıkıstı ev sahiplerine... Bir kez daha tarih denilen hazmı zor lokma makul bir toplantının ortasına gelip oturmus ve herkesi 2004 ten alıp 1915 e goturmustu. Soykırım 1915... Ermenistan da insan takvimin bu tarihte donduğunu dusunmeden edemiyor. Tseğasbanutyun yani soykırım Erivan da en cok duyduğumuz sozcuklerden biri... Her gorusmenin amentusu... İzlerine konyak siselerinin etiketinde bir gazete mansetinde ya da herhangi bir kahve sohbetinde rastlamak mumkun... Bu da anlasılır bir sey. Cunku neredeyse her ailenin o uğursuz yıla dair ruhunu kanatan bir anısı var. Ama 1915 bu acılardan ibaret bir tarih değil. Bir kimliğin yapıtası adeta... Ermeni diyasporasını bir arada tutan cimento... hazin bir ortaklık belgesi; bircok Ermeni nin varlık nedeni... 4 komsusunun (Turkiye Azerbaycan Gurcistan İran) 2 siyle sorunlu olan Ermenistan da devlet de hep bu mağduriyet psikolojisini kullanarak yonetmis halkı... Dolayısıyla soykırım bir ulusal dava olmayı asıp zamanla bir kimlik kartına ve giderek gozbağına donusmus. AB iliskileri değistirir SOYKIRIMın nasıl bir siyasi dayanak haline geldiğini Tasnak Partisi ziyaretinde daha iyi anladık. 114 yıllık Tasnak 3 partili koalisyon hukumetinin ortağı ve Cumhurbaskanı Robert Kocaryan ın bas destekcisi. Etkisi oy oranından buyuk. Tarihi Milli Savunma Bakanlığı ndan bozma binasında partinin milletvekili yoneticileriyle gorusuyoruz. Aynı mesafeli tavır; nezaket sozcuklerine bile sinen bir kusku. Ermeni halkı uzerinde buyuk etkisi bulunan Tasnak ın yetkilileri tanısmanın ardından 3 temel sorunu acıyor: Turkiye nin soykırımı kabul etmemesi Karabağ anlasmazlığında taraf tutması ve Kars Anlasması... Tasnak Kars Anlasması nı Sovyet hukumeti Ermeniler adına imzaladı diye tartısmalı buluyor. Anlasmanın kendilerine dayatılmasını Turkiye ye Sevr i dayatmaya benzetiyor. Anlasılan o ki toprak talebi iceren bu yaklasım ilk iki konuda atılacak adımlara karsı elde tutulan bir pazarlık kozu olarak goruluyor. Turkiye den toprak talebimiz yok diyen dolayısıyla Kars Anlasması nı tanıyan eski Devlet Baskanı Ter Petrosyan ile yeni Devlet Baskanı Kocaryan dan hayli farklı bir nokta bu... Konusan yoldas Mıgırdicyan bu tavrının nedenini soyle acıklıyor: 1915 teki 38 aile buyuğunden sadece buyukbabam hayatta kaldı. Kinle soylemiyorum ama burada on binlerce ailenin tarihi bu. Sohbet gecmise kilitlendikce bilincler de kilitleniyor. Uslup sertlesiyor. Bu Turkiye den gelen sivil heyeti de sertlestiriyor. Sonunda isin bam teline Etyen Mahcupyan basıyor: Niye istemiyorsunuz Turkiye nin AB ye girmesini?.. Girerse Ermenistan AB ile sınırdas olur ve Tasnak ın pozisyonu zayıflar diye mi? Zor soru!.. Ama Tasnak ı yumusatmaya yetiyor. Meclis Dıs iliskiler Komisyonu Baskanı Armen Rusdamyan Ermenistan ın da AB ye uye olmak istediğini belirterek Oyle bir duzlemde iliskiler tahayyul edemeyeceğimiz sekilde değisir. O zaman engelsiz yolculuk etme imkânımız olur. Belki ben gelir buyukbabamın evinde yasarım diyor. Avrupa semsiyesi altında bulusma iki halkın tarihinde yepyeni bir sayfa olarak goruluyor. O zamana kadar Ermenistan la diyalog kapısının acık tutulması belki radikal Tasnak ı yumusatmaz ama tezlerini zayıflatabilir. Peki bu diyalog mumkun mu? Turkler ve Ermeniler ayaklarını bağlayan tarihe rağmen dostluk kurabilir mi? Zor gorunse de mumkun bu.. Yarın unlu Soykırım Muzesi ni ve orada yaptığım gorusmeyi anlatacağım sonra da madalyonun oteki yuzunu; bizleri ayıran değil birlestiren noktaları... TAsNAK IN YUKSEK KONSEY UYELERİ: Meclis Grubu Baskanı Levon Mıgırdicyan (ortada) Ermenistan Parlamentosu Dıs İliskiler Komisyonu Baskanı Armen Rusdamyan (sağda) Yuksek Konsey Baskanı M. Manukyan. YARIN: Soykırım Muzesi nde... can.dundar@e-kolay.net