Basbakanlık İnsan Hakları Danısma Kurulu Baskanı İbrahim Kaboglu nun basın toplantısında Basbakanlık İnsan Hakları Danısma Kurulu Azınlık Hakları ve Kulturel Haklar Calısma Grubunca hazırlanan raporun son sekline iliskin ozet dagıtıldı. Raporda gayrimuslim kavramına sadece Rum Musevi ve Ermeniler in sokulduğu orneğin Suryaniler bunun dısında tutulduğu icin Lozan ın azınlıkları koruyan hukumlerinin sınırlı uygulandığı belirtildi. Raporun ozeti Rapor ozetine gore rapor Dunyada azınlık kavramı ve tanımı Turkiye de azınlık kavramı ve tanımı kulturel haklar Turkiye de ilgili mevzuat ve uygulama Turkiye de ilgili mahkeme ictihatları Turkiye de ilgili durumun temelleri baslıklarından olusuyor. Raporun sonuc kısmında oneriler yer alıyor. Raporda Gayrimuslim kavramına sadece Rum Musevi ve Ermeniler in sokulduğu orneğin Suryaniler bunun dısında tutulduğu icin Lozan ın azınlıkları koruyan hukumlerinin sınırlı uygulandığı belirtildi. Rapor ozetinde soyle denildi: Lozan ın resmi daireler dısında butun TC yurttaslarına tanıdığı ana dillerini kullanma olanağı ile (madde 39/a) bağdasmayan uygulamalar elestirilmektedir. Burada azınlık statusu değil dil olcutu esas alınarak kulturel hakların kullanımı soz konusudur. Turkiye de ilgili mevzuat ve uygulama hem tanınmıs olan azınlıklar hem de kulturel haklar yonunden kısıtlayıcıdır. Burada dil-resmi dil iliskisi ve millet kavramının alt kimlikleri reddeder bicimde yorumu sorgulanmaktadır. Mevzuatta yer alan azınlık yaratma ya iliskin hukumler ve gayrimuslim vatandasların yabancı muamelesi gormesine iliskin uygulamalar da elestirilmektedir. Rapor ozetinde Turk sozcuğunun coğu zaman etnik temele dayandırılması nedeniyle ortaya cıkan kimlikler catısmasına isaret edilerek buna karsılık Turkiyelilik ust kimliğinin catısmayı onleyebileceğinin onerildiği bildirildi. Boyle bir kimliği tanımayı kolaylastıran tarihsel malzemelerin de bulunduğu belirtilen rapor ozetinde su goruslere yer verildi: Konuya tarihsel ve siyasal acıdan bakıldığında kulturel hak talepleri ile ulke butunluğunun zedelenmesi arasında kurulan doğrudan bağ coğu zaman Sevr korkusu temelinde tepkilere yol acabilmektedir. Boyle bir korkuya gerek yoktur. Zira Avrupa Birliği ne (AB) hazırlık Turkiye deki azınlık hakları ve kulturel haklar konusunu olumlu bir surece sokmustur. Bunun icin Ataturk un muasır medeniyet tezi doğrultusunda 2000 ler Turkiye sine yarasır duzenlemeler yapmak gerekir. Anayasa basta olmak uzere sadece kulturel hakları iliskin olanlar değil genel olarak hak ve ozgurluklere iliskin yasaların yeniden yazılması onerilmektedir. Raporun değerlendirilmesi Rapor ozetinin ardından raporun değerlendirmesi yapıldı. Esitlik ilkesinin uygulanması ve ayrımcılık yapılmaması genel olarak hak ve ozgurluklerin genisletilmesi kulturel hakların mevzuat ve uygulama bakımından ilerletilmesi eksenine dayandığı belirtilen rapora dil millet ve Turkiyelilik kimliği ekseninde elestiriler yoneltildiği anımsatıldı. Anayasanın değismez hukumleri ulus devlet uniter devlet acılarından rapora yoneltilen sakıncaların da yer aldığı bu bolumde 1961 Anayasası nın Resmi Dil Turkce dir hukmunun 1982 Anayasası nda Resmi Dili kavramının kenar baslıkta kullanıldığı ancak maddeye Dili Turkce dir seklinde gectiği hatırlatıldı. Anayasanın ilk 3 maddesinin değistirilemeyeceği ancak bu yasağın olumlu değisiklikler acısından savunulmasının zor olduğu belirtildi. 1961 Anayasası nda insan haklarına dayanan 1982 Anayasası nda insan haklarına saygılı deyiminin tercih edildiği anımsatılan metinde Anayasada 2001 yılında yapılan değisiklikte ise insan haklarına dayanan Cumhuriyet kavramına donulduğu belirtildi. Metinde Hak ve ozgurlukler icin daha guvenceli olan boyle bir duzenlemenin ikinci madde acısından da yapılması hukuk devletini guclendirici bir islev gorur. Adı gecen fıkraya resmi sıfatının eklenmesi Turkce nin Cumhuriyet dili olarak guclenmesi diğer dillerin yasaklanmaması bakımından olumludur. 1961 Anayasası nda eğer resmi sıfatı yer alsaydı bunun Anayasadan ayıklanmasını onermek mumkun olmazdı ifadelerine yer verildi. Ulus devletle catısır mı? 1982 Anayasasının 3. maddesindeki millet sozcuğunun kulturel alt kimliklerini reddeder bicimde yorumlandığı ve bu nedenle yeni bir duzenleme yapılması gerektiği kaydedildi. Bu maddenin yeniden duzenlenmesi ya da diğer maddelerde yer alan ve millet kavramını tek bir etnik kokene indirgeyen deyimlerden Anayasanın arındırılmasının soz konusu olduğu kaydedilerek Boyle bir duzenleme ulus devletle catısır mı? diye soruldu. Ulus devletin siyasal karar alma surecine butun ergin yurttasların esit kosullarda ve ilke olarak secimle katılmasını gerekli kıldığına isaret edilerek ulusun bolunmezliğinin siyasal yonuyle gecerli bir kavram olduğu kulturel coğulculuğu ise kapsamına aldığı ifade edildi. Metinde Yuzde 10 luk ulusal baraj ulusun bolunmezliği ilkesini zedeler. Buna karsılık farklı kimlikleri bir arada barındırmaya olanak tanıyan duzenlemeler ulusal butunluğu guclendirir denildi. Turkiyelilik kavramı Turkiyelilik kavramının uniter devleti zedeleyeceği iddiasının gecersiz olduğu belirtilen metinde uniter devletin ulke butununde tek ve aynı hukuk sisteminin gecerli olması ve normatif yetkilerin merkeze toplanmasını ifade ettiği vurgulandı. Avrupa da bolgesel orgutlenmeyi de kapsamına alan yerel yonetimleri guclendirme yonunde tanık olunan eğilimlerin uniter devleti zedelemediği katılımcı demokrasinin yaygınlastırılması icin ozendirdiği belirtildi. Ust kimlik olarak Turkiyelilik kavramının ulke butunluğu uzerinde uygulanabilir tek bir hukuk sisteminin mevcudiyetini zedelemesi bir yana farklılıkları birlestirici yonu ağır basmaktadır denilen metinde hukuki formulasyonların farklılasabileceği belirtildi. Devlete yurttaslık bağı ile bağlı olan herkesin Turkiye Cumhuriyeti yurttasıdır seklindeki Anayasa onerisinde yer alan Turkiye Cumhuriyeti deyiminin Turkiyelilik kavramını karsılayabileceği vurgulanarak Cumhuriyetin basından beri hatta oncesinde bile hep Turkiye kavramının kullanıldığı ifade edildi. Elestirilere yanıt Rapor ozet metninde acıklanan rapora yapılan elestirilere yanıt verildi. Azınlık Hakları ve Kulturel Haklar Calısma Grubu Raporu nun AB Komisyon Raporu ile paralellik gosterdiği ancak AB Komisyonu raporunda azınlıklara İnsan Hakları Danısma Kurulu raporunda ise kulturel haklara vurgu yapıldığı ifade edildi. Metinde Kurulun AB adaylık surecinde olusturulduğunun goz ardı edildiği belirterek sunlar kaydedildi: AB raporunun ovulmesi kurulun raporunun itilmesi demokratik reformların sindirilerek değil Avrupa zoruyla yapıldığını ortaya koyması bakımından hazindir. Sorumsuzca beyanlarla gonullu gorev yapan onlarca uzman meslek mensubunun sivil toplum orgutu temsilcisinin emeği asağılanmıstır. Kurulun muhatabı olan resmi makamların raporun sekli değil iceriğe uzerinde değerlendirme yapmaları beklenirdi. Yurutme organı yasaları uygulamak icin mevcuttur. İskence icin sıfır tolerans sloganının kullanıldığı toplumumuzda fikir ve tartısma ozgurluğunun sıfırlanmaması temenni edilirdi.