Hiristiyanligin Türklestirilmesi

Düzenledigi ayinlere zaman zaman Türklerin de katildigini yazan Papa Roncalli, sik sik Yunan ve Ermeni ritüelleri ile yapilan ayinlere de katiliyor. Katoliklerin zaman içinde azalmasindan, kilise kurumlarinin ve mal varliklarinin vergilendirilmesinden dert yanarken, bu durum için uzun süre "Kurtarma planlarina Türkleri de almak" ( Türkleri hiristiyanlastirmak) gibi gizli emeller tasiyan Katolik Kilisesini suçluyor. Roncalli bu eylemleri Türklerin"ulusal dokularina" aykiri buldugunu yaziyor. Ve buna karsin yeni bir strateji önererek "Hiristiyanligin Türklestirilmesi" gerektigini belirtiyor. Türkiye`de Vatikan`in resmi olmayan temsilcisi olarak bulunan Monsenyör Roncalli o dönemde devlet sekreterliginde görevli ve sonra Papa olacak olan Pacelli`ye yazdigi bir mektupta "Agir, sabirli bu yeni çevreye yavas yavas uyum saglayacak bir stratejinin uygulanmasini ve ilk adim olarak, Katolik topluluguna Türkçe`nin yerlestirilmesini" öneriyor. Papa Roncalli o yillarda Katolik toplulugunun önemli bir bölümünün Atatük`ün laiklesme hareketine tepki duydugunu yazarken, bu hareketi "Türk halkinin gelisme arzusu" olarak yorumluyor ve bundan geri dönüs olamayacagini söylüyor: "Bu milletin mevcut davranisi saglam ve saygidegerdir. Geriye dönüs yok. Kapitülasyonlarin kaldirilmasini saglayan Lozan anlasmasi, Türkiye`nin yeni bir dünya içinde kendine kapanmasini ve bu yeni denge olusumunda bizler içinde imtiyazlarin, dini geleneklerin altüst edilmesini getirdi. Ama ben geçmis ya da bugün yerine gelecege bakmayi tercih ediyorum. Nazik ve belirsiz bir zamandan geçiyoruz. Ancak üç noktayi gözden kaybetmemek lazim: yeni devletin yasalari tarafindan deklare edilen vicdan özgürlügü; Islamciligi asmaya çalisan hükümetin çabalari; medeniyetin yüksek seviyelerine çikmaya çalisan bir halkin tutkusu, bu geçmisin yikilmasi çabasi, devlet ahlakinin olusturulmasinda sabirli ve detayli bir çalismaya eslik ediyor".

TÜRK KILISESI
Roncalli günlüklerinde bir yandan "Bati" tarafindan geçmiste asagilanmaya çalisilan Türk halkinin rövans alma duygusuna dikkat çekerken diger yandan laik bir devletin Hiristiyanligin mevcudiyeti için bir engel olmadigini hatirlatiyor. Bu nedenle de dinlenme gününün Cuma`dan Pazar`a kaydirilmasini, Aya Sofya`nin mozaiklerinin gün isigina çikarilmasini olumlu isaretler olarak algiliyor. Türkiye`deki Katoliklerin bir "Türk Kilisesi" olusturmasini kendisine hedef olarak belirleyen Papa Roncalli, bu amaçla Türk dünyasina yakinlasmaya da çalisiyor. Türkçe ögrenmeye basliyor. Daha Istanbul`daki ilk aylarinda Incil okurken, dualarini "Sia benedetto" (Tanri`ya mübarek olsun) diye Türkçe sözlerle bitiriyor. Ancak bu Katolik camiasinin tepkisini çekiyor. Roncalli, Katoliklerin bunu soguk karsilamasina ragmen vazgeçmiyor. Ayinlere Türkçe`yi sokmasi o kadar çok tepki çekiyor ki sikayetler dönemin Papa`sinin kulagina kadar gidiyor. Papa`nin yazlik malikanesi Castelgondolfo`ya 1936 yilinda yaptigi bir ziyarette Papa Pio XI "Bu Türkçe hikayesi de nedir?" diye soruyor ve ancak Roncalli`nin açiklamalarindan sonra ona destek oluyor. Monsenyör Roncalli, Katolikleri ve ayin dilini Türklestirmeye çalisarak Katolikligi "Türkiye`deki ulusal dokunun" benimseyebilecegi bir sekle getirmeye ugrasmis. Üsküdar`da gördügü Hiristiyanlik dönemine ait bazi kalintilardan sonra günlügüne "Türklerin iki adimlari ötesinde duran uygarlasma kaynaklarindan böylesine uzak durmalarindan üzüntü duyuyorum. Ancak haça gerilmis Isa`da `Ben bu Türkleri seviyorum` derdi" yazarak Türkler hakkinda olumsuz seyler söyleyen Hiristiyanlari onaylamadigini, Türkleri sevmenin görevi oldugunu Levantenlerin kendisine karsi oldugunu belirtiyor.