Gaziantep`te İlk Basımevi

Gaziantep`te ilk basimevi kente 1818-1819 yillari arasinda Amerikali misyonerlerin çabalari ile getirilmistir. Bu basimevi 1822 yilinda Malta`dan Izmir`e getirilmis ve 1831 yilinda Gaziantep`e tasinmistir. Misyonerlerce kurulan Amerikan Basimevi`nde 1843 yilina kadar Türkçe Incil basilmistir. Bu tarihten sonra da Tip Fakültesi ve sehirdeki azinlik okullarinin kitap ve kirtasiyelerini basim isleri gerçeklestirilmistir. Gaziantep`te Türkler tarafindan ilk gazete ise 1903 yilindan sonra çikarilmistir.O tarihe kadar yayinlanan gazeteler Türkçe-Ingilizce ve Türkçe-Ermenice olarak yayinlasmistir. Ilk Türkçe gazeteyi ise henüz delikanlilik çagina yeni giren Hüseyin Cemil Gögüs ile Celal Kadri Barlas tarafindan çikarilmistir

GAZIANTEP’IN ILK GAZETELERI
AYINTAB : Gaziantep Amerikan Koleji tarafindan yayinlanmistir. Kurulus tarihi 1872’dir. Kapanis tarihi tespit edilememistir. Amerikan Koleji Basimevi’nde basilan ilk gazete 24x16 boyutlarinda ve 4 sayfa idi. Haftalik olarak yayinlanan gazetede Dr. N.C. Clark’in Kilikya Ittihadi ile ilgili yazilar genis yer tutmakta Protestan Ermeni cemaati ile ilgili haberler yer almaktaydi. Ingilizce Latin harfleri ile basilan Türkçe bir gazete idi.1831 yilinda matbaasi kurulan Ayintab Gaziantep’in ilk gazetesi olarak tespit edilmistir.

AVEDAPER : Gaziantep merkezli Türkiye Tip Departmani ögretim üyeleri tarafindan Dr Trowbridge önderliginde çikarilmistir. 1886 yilinda kurulan bu gazete 1896 yilinda Gaziantep Tip Fakültesi’nin son gruplarinin Beyrut’a tasinmasi üzerine kapanmistir. Amerikan Koleji Basimevi’nde 28x40 boyutlarinda, 4 sayfa olarak Latin harfleri ile Türkçe basilmistir.

AVEDAPER : Ikinci Avedaper, Harzetyan kardesler tarafindan çikarilmistir. Kurulus tarihi 1907’dir. Kapanis tarihi Gaziantep savas yillaridir (1920). Gazete 2 sayfa olarak önceleri Kolej Basimevi’nde ,sonra kendi matbaasinda basildi. 24x24 boyutlarinda; bir yüzü eksi yazi, bir yüzü Ermeni’ce idi. KOLEJ : Gaziantep Amerikan Koleji ögrencileri tarafindan 1901 yilinda çikarildi, 1904’de kapandi. 4 sayfa ve 22x36 boyutunda idi. Aylik olarak yayinlandi.

MECLAYI MUARIF : Hüseyin Cemil Gögüs tarafindan çikarildi. 1903 yilinda 8 sayi olarak yayinlandi. El ile yapilan dizgi teknigi ile hazirlanip sapograf ile çogaltildi. Boyutlari 20x29.5 idi. Gazetenin diger yazari Mustafa Efendi’ydi. Bu gazete Güneydogu Anadolu’da çikartilar ilk Türk gazetesi olma özelligini ele geçirdi. 15 günlük olarak yayinlandi.

IMAM BABA : Celal Kadri Barlas ve Ishak Rafet Isitman tarafindan 1906 yilinda yayinlandi. 22x34 boyutlarinda olan bu gazete Türklerin elinde basimevi olmadigi için saç levha üzerine tutkalla ters yazi yazilip teksirle çogaltilmasi ile çikarildi. 15 günde bir yayinlanan Imam Baba 12 sayi sonra kapatildi. Siyasi mizahi ilk Türk gazetesidir. PALYAÇO : Sait Sabit Erel tarafindan 1908’de kuruldu, 1909’da kapandi.Bu gazete de diger gazeteler gibi sapograf teknigi ile basildi. Boyutlari 22x34 idi. Palyaço mizahi bir gazete olarak 10 sayi yayinlandi.

TÜRK TEPE : Celal Kadir Barlas tarafindan 19 Ekim 1908 yilanda yayinlandi. 3 sayi 24x34 boyutunda diger sayilari sapograf ile basildi. Her sayisi 300 adet basilan bu gazete “Jön Türkler” hakkinda bir yazi, Mehmet Emin Yurdakul’un bir siiri ve Türk Tepe’de yapilmasi gereken Türk Koleji ile ilgili yazilara yer veriyordu. Fiyati yazilmamis oyan bu gazete bagis karsiliginda dagitilmis ve toplana para Türk Tepe’de okul yapiminda kullanilmak üzere Maarifi Islamiye Dernegi’ne verilmistir.

REHNÜMA : Amerikan Koleji mezunlari tarafindan 1980’de çikarildi, 1909 kapandi. Amerikan Koleji Basimevi’nde basildi. Boyutlari 30x40 idi. 2 sayfa olan gazetenin bazi sayilarini bir sayfasi eski yazi, diger sayfasi Ermenice olarak hazirlaniyordu.

GENÇ : Celal Kadri Barlas tarafindan 1913 yilinda kuruldu. Aralik 1914’e kadar yanini sürdürdü. Önceleri Kolej Basimevi’nde sonralari Rüstü Hoca’nin Havadis basimevinde basilmistir. Boyutlari 28x40’dir. 6 sayfa olarak haftada iki kere yayinlanan gazeteye izni Antep Mutasarrifi verdi. Genç Gazete, imtiyazi alinmis ilk Gaziantep gazetesidir.

AHALI : Eski Kaymakamlardan Mustafa Asim Efendi tarafindan çikartilmistir. 1915 yilinda basilmaya baslayan Ahali gazetesi için izin alinmadigindan Antep mutasarrifligi tarafindan kapatilmistir. 4 ay kadar yayinlanan bu gazete 22x36 boyutlarinda ve 2 sayfalikti. Haftada bir basilirdi.

IMTIYAZ: Bu gazete de Mustafa Asim Efendi tarafindan çikarilmistir. Yukarida adi geçen Ahali gazetesi kapatilinca, gazete çikarmak için resmi makamlara bas vurdu ve izin aldi. Gazete çikarmak için izin alindiginda bu izin karsiligi alinan izine de “imtiyaz” denilirdi. Mustafa Asim Efendi de 1916 yilinda izin alarak çikardigi yeni gazetesine imtiyaz adini koydu. 2 sayfa olarak yayinlanan bu gazeteye ait baska bilgi elde edilmemistir.

“DÜNYA” TELGRAFLARI: Ahmet Muhtar “Gögüs” tarafindan 1916 yilinda çikarildi. Boyutlari 40x60. Bu gazetenin ismi dünya resminin yanina yazilmis TELGRAFLARI yazilarak elde edilmistir. Iki yil çiktiktan sonra kapanmistir.

AJANS HABERLERI: Rüstü Hoca “Atalar” tarafindan 1916 yili sonlarinda yayinlanan bir gazetedir. Ocak 1919 tarihinde Ingilizlerin Antep’i isgallerine kadar 22x32 boyutlarinda yayinlanmistir. Genellikle 2 sayfa olarak Rüstü Hocanin kendi basimevinde bastigi bu gazetenin bazi sayilari 4 sayfa olarak yayinlanmistir.

ANTEP HABERLERI: Celal Kadri “Barlas”, Ali Kemal “Gögüs” ve Hüseyin Cemil “Gögüs” tarafindan Kasim 1918 tarihinde Ingilizlerin Antep’i isgali arifesinde yayinlanmaya baslanmistir. Ocak 1921 tarihine kadar yayinlanan bu gazete önceleri Ingilizlerin isgaline ragmen açik yayina devam etmis, Kasim 1919 da Fransiz isgali üzerine gizlice basilarak dagitilmistir. Nisan 1920 tarihinden sonra Antep harbi içerisinde zaman zaman yayinlanarak Gaziantep basini olarak üzerine düsen görevi yerine getirmistir. Antep’in açlik karsisinda Fransizlara, 11 aylik mücadele sonunda, esir düsmesi üzerine kapanan bu gazete 22x34 boyutlarinda genellikle iki sayfa oyarak yayinlanmistir.

REHNÜMA: Ikinci defa 1919 yili basinda C.I. MERYL tarafindan çikarilmistir. Antep harbine kadar çikan bu gazete 35x60 boyutlarinda ve bir tarafi Ermenice bir tarafi Türkçe idi.


Gazeteciler Cemiyeti G.