Arusyan Tantik`in Ortaköy`ü

Digin Eliz, Digin Maryam, Müsü Minas. Kilie`nin jamgoçu kambur Parunak. Kim tanir simdi Pehlivan Giragos`u. Hele aksamin bir vakti, Deli Dodo`nun damina çikip kemaniyla sevgilisine serenat yapan Vrej`i? Ortaköy, saraylar ve konaklarla iç içe bir belde. 19. yüzyilda, oldukça itibar gören bir konuma sahipti. Günümüzde turistlerin ilgisi bir yana, Istanbullular`in da eskiye özlemlerini giderdikleri bir mekan Ortaköy.

Cumhuriyet`in ilk yillari. Anadolu`dan Istanbul`a akin akin göçlerin zamani. Pekçok semt gibi, Ortaköy de bu göçlerden nasibini aliyor. Bu bir Istanbul sevdasi degil. Bugün sinema olan eski Feriye Karakolu, Tarkmançats Mektebi`nin Tiyatro Salonu, Ermeni Apostolik Kilisesi`nin arkasinda kalan hangar, Rum Okulu`nun Salonu ve birçok mekan, Anadolu`nun çesitli yörelerinden akin akin gelen Ermeni göçlerle dolup tasiyor. Eski adiyla Arkheon (Rumca) olarakbilinen ve daha çok Rumlarin yogun olarak yasadigi Ortaköy, Ermenilere de kucak açmis. Misir koçanlarindan, sebze köklerinden yapilan çorbalar ve yamali çuvallardan elbiselerle, süren bir yasam. Yillar sonra talihsiz bir kaza sonucu evinde yanarak ölecek olan Hampartsum Dayday, Feriye Karakolu Muhacirhanesi`ne geldigi zaman, henüz 17 yasinda gürbüz bir delikanli. Muhacirhane`de sefil bir yasam, ölümler, dogumlar, kavgalar ve asklarla devam ediyor. Ve yillar sonrasi Ortaköy`ün anli, sanli Karaoglan`i Hamparstum Dayday, marakurum (teyzem) Aznif Tantik`i, Feriye Karakolu Muhacirhanesi`nden Surp Astvadadzin Kilisesi`nin Muhacirhanesi`ne kaçiriyor. Aznif henüz 14 yasinda. Dönemin Patrik`i Ormanyan kabul etmiyor bu evliligi. Çünkü Aznif`in yasi henüz çok küçük. Fakat Hampartsum`un israri, Patrik Ormanyan`i zoraki razi ediyor bu evlilige. Bir kutu seker, koca Muhacirhane`de kapis kapis gidiyor.

Insanlarin, henüz is bulup çalismaya, ayri evler kurup kendilerini toparlamaya basladiklari dönem: 40`li yillar. Kitlik dönemi, karartma geceleri, ekmek karneleri. Korku ve açliklar basliyor. Sitma, verem, ve kuduz. Kel oluyor genç kizlar, ayaklari çiplak, üstlerinde kirk yamali elbise. Arusyak Tantik (teyze) bu olaylara sahne olmus Ortaköy`ün eski sakinlerinden. Tek odali bir evde oturuyor, annesiyle beraber.

Insan bu küçük odada bir zamanlar, zor yillarda Bartin, Yozgat, Tokat ve Kastamonu`dan göçmüs Ermeni ailelerin yasam öyküleriyle göz göze geliyor. Arusyak Tantik ve yasli annesi Aznif Yaya adeta yillari, bir zamanlarin Ortaköy`ünü tutsak etmisler, bu tek odali evlerinde. Kilise`nin arka sokaginda, Surp Astvadzadzin Kilisesi Vakfi`na ait evlerden birinde oturuyorlar. Duvarlarda sararmis siyah-beyaz fotograflar, Hz Isa resimleri. Bir zamanlarin modasibüfenin üzerinde elisi danteller. Mermer Meryemana, gümüs sekerlikler ve kirk yillik hatirnaz kahve fincanlari. Güzel yüzlü bir kadin Arusyan Tantik. Yillar ondan bir seyler götürmek yerine, güzellikler katabilmis ancak. Beyazlasmaya baslamis kumral saçlarina ragmen, hüzünlü de olsa yüzündeki tebessüm eksik olmuyor yesil gözlerinden. Aznif Yaya ise kah uyuyor, kah bizi dinliyor sohbetimiz sirasinda. "Zaman" diyor Arusyak Tantik, "Birçok seyi aldi götürdü.

Nerede o bir nefesle çiktigimiz Arnavut kaldirimli yokuslar. Kilisenin yukarisindaki Taksim Çesmesi de yok artik: ne tatli suyu vardi, kova kova tasirdik evlerimize. Ya deniz kiyisi ? Digin (Bayan) Eliz`in evi artik insanlarin mum isiginda müzik dinleyip, pahali içkiler içtikleri bir yer olmus... Sorsan, o insanlar bilirler mi ki burasi, Digin Eliz`in eviydi, Digin Maryam otururdu onun az ötesinde ? Kim tanir Müsü Minas`i, Digin Zaruhi`yi ? Kilise`nin bir jamgoçu vardi; Parunak.
Kamburdu, konusmazdi da, tipki Notre Dame`in Kamburu gibi asilirdi iplere, sallanirdi. Kim tanir simdi Pehlivan Giragos`u. Bir Sarkis vardi ki dev gibi bir adam, Mardiros vardi sonra. Ortaköy Spor Kulübü`nün o zaman ki üyeleriydi bu insanlar, kispetlerini giyer antreman yaparlardi. Hele askin basina vurdugu aksamin bir vakti, Deli Dudu`nun damina çikip kemaniyla sevgilisine yapan Vrej ?... Ne güzel çalardi kemanini... Yok oluverdi ortadan.

Na, deniz kiyisinda Rum Kilisesi`yle YahudI Sinagog`u yanyana, onlarin yaninda da Ortaköy Cami`si. Iste buyduk biz eskiden. Çarsida, deniz kiyisinda, yokus baslarinda rastladigimiz zaman birbirimize, sohbet ederdik. Buydu eski Ortaköy; simdi sahile indigim zaman taniyamiyorum" diyor Arusyak Tantik. Ve ekliyor: "Geçmis zaman olur ki, hayale cihan deger." Gözleri camdan disaridaki Ortaköy`e takilmis, camin önünde feslegen saksilari. Hafif bir rüzgar esiyor, feslegen kokulari yayiliyor odaya. evin yanibasindaki kilisenin kampanalari çalmaya basliyor; saat dört. Oturdugu yerden dogruluyor Arusyak Tantik; eli ani bir hareketler önce yüzüne, oradan da gögsüne iniyor. Ilk anda anlamiyorum ne yapmaya çalistigini, fakat hemen sonra farkediyorum...


ARMAN TAYRAN