​​Noel nedir, neden 25 Aralık’ta kutlanır ?

Hristiyanların önemli bir bölümü Noel bayramını 25 Aralık’ta kutluyor. 4. yüzyıldan bu yana, İsa’nın doğduğuna inanılan 25 Aralık’ta kutlanan Noel, dünya çapında en popüler bayramlardan biri. Bir zamanlar Hristiyan aleminin dahi en önemli bayramı olarak görülmeyen Noel’in bu kadar benimsenmesinde din dışı etmenlerin de rolü var. Peki, İsa’nın doğduğu gün nasıl belirlendi ve bayram haline geldi? Nasıl bu kadar popülerleşti ve neden tüm Hristiyanlar Noel’i 25 Aralık’ta kutlamıyor? Tüm bu soruların yanıtlarına bakalım.

NOEL NEDİR?
Hristiyanların İsa’nın doğumunu kutlamak için yaptıkları bayrama verilen “Noel” adı Türkçeye Fransızcadan geçmiştir. Kelimenin kökeni “Doğum günü” anlamına gelen Latince “Natalis”ten gelir. Kayıtlara göre İsa’nın doğumu Roma İmparatorluğu’nda ilk kez 336 yılında Roma İmparatoru 1. Konstantin döneminde kutlanıyor. 1. Konstantin aynı zamanda Hristiyanlığı kabul eden ilk Roma İmparatoru.

İSA’NIN DOĞDUĞU GÜN NERDEN BİLİNİYOR?
Aslında bilinmiyor. 4 İncil içerisinde İsa’nın doğumuna sadece Matta ve Luka İncillerinde değiniliyor. Her ikisinde de kesin bir tarih belirtilmiyor.

Hristiyanlığın ilk dönemlerinde “Doğum günü” pagan bir gelenek olarak görülüyordu ve Hristiyanlar da kendilerini paganlardan ayrıştırmaya özen gösterdiği için doğum günü kutlamalarına rastlanmadığı gibi İsa’nın ne zaman doğduğuna da fazla önem atfedilmiyordu. Ancak yazılı kayıtlara göre 2. yüzyılla birlikte bu konudaki araştırmaların başladığı görülüyor.

2. yüzyılın sonunda yaşayan İskenderiyeli Klement’in bu konuda yaptığı çalışmalar, İsa’nın doğumu için 18 Kasım, 20 Mayıs; vaftizi içinse 6 Ocak, 10 Ocak, 19 Nisan, 20 Nisan gibi tarihleri öne sürüyor. Klement’in çalışmalarında 25 Aralık’tan hiç bahsedilmiyor.

25 ARALIK GÜNÜ NASIL BELİRLENDİ?
Roma İmparatorluğu’nda Güneş Tanrısı’nın doğumu(Sol Invictus) için aynı gün kutlanan festivalin yerini alması için 25 Aralık tarihinin seçildiği sıklıkla söylenir.

Ancak İsa’nın ne zaman doğduğuna ilişkin yazılı kayıt altına alınmış ilk tartışmaların, Romalıların Hristiyanlığı kabul etmesinden önce başladığını hatırlatmak gerek.

Hristiyan alimler, büyük, ilahi olayların aynı tarihte yaşandığına ilişkin Yahudilikten gelme inanışla İsa’nın ana rahmine düştüğü ve öldürüldüğü günün aynı olduğuna inanır.

Yuhanna İncili’ne göre İsa, Yahudilerin Pesah Bayramı’ndan bir gün önce yani Yahudi Ay takvimine göre 14 Nisan’da; Matta, Marko ve Luka’ya göre ise “Son Akşam Yemeği”nin ertesinde yani 15 Nisan’da çarmıha gerildi. 15 Nisan, Roma Güneş takvimine göre 25 Mart’a denk geliyor. Bu tarihin aynı zamanda İsa’nın ana rahmine düştüğü tarih olduğuna inanıldığı için bunun 9 ay ertesine denk gelen 25 Aralık tarihinin belirlendiği düşünülüyor.

Hem bu dönemde Hristiyan alimlerin yaptığı tartışmalar hem de Romalıların Hristiyanlığı mümkün olan en hızlı şekilde yaymak için geçmişin pagan geleneklerinden yararlanma arzusunun 25 Aralık’ın belirlenmesinde rol oynadığı anlaşılıyor.[İsa'nın doğumu]
Gerard van Honthorst’un İsa’nın doğumunu resmettiği tablosu/Wikimedia CommonsTÜM HRİSTİYANLAR 25 ARALIK’TA MI KUTLUYOR?

Hayır, 4. yüzyılda özellikle Küçük Asya(Anadolu) ve Mısır’da 6 Ocak tarihinin de yaygın bir şekilde benimsendiğini görüyoruz. Bu tarihin kabul edilmesinin arkasında İsa’nın doğumuyla, 30 yaşında vaftiz edildiği günün aynı olduğu inancı yatıyor.

Episkopos Sahag Maşalyan’ın bu konuda Agos’a verdiği demeç şöyleydi: “Luka İncili’nde Mesih’in vaftiz olurken otuz yaşında olduğunun bildirilmesi, onun doğum ve vaftiz tarihlerinin aynı güne rast geldiği geleceğini başlatmış ve Hristiyanlar her iki olayı birlikte tek bir günde kutlamaya başlamışlardır. Bu en eski gelenek Ermeni Ortodoks Kilisesinde devam etmektedir.”

Noel’i 25 Aralık’ta kutlayan Hristiyanların büyük çoğunluğu bugünün, Mecusilerin Beytüllahim’e gelerek İsa’yı ziyaret ettiği tarih olduğuna inanıyor.

ORTA ÇAĞ’DAN 21. YÜZYILA NOEL
İsa’nın doğumu, Hristiyanlığın ilk dönemlerinde Paskalya kadar önem verilen bir bayram değildi. Ancak Ortaçağ’da 25 Aralık’tan 6 Ocak’a kadar kutlanan Noel, zaman içerisinde Paskalya’nın önüne geçti.

Sanayi devrimi sonrası kırsal yaşamın çözülmesi, kentlerin büyümesi, üretimin yaygınlaşması Noel’i de değiştirdi. Bayram ve etrafındaki gelenekler gittikçe daha fazla ticarileşirken, 25 Aralık da İsa’dan çok “çocuklara hediye getiren” Noel Baba(Aziz Nikolas) ile anılmaya başlandı. Noel’in bugün yeni yılın kutlandığı 1 Ocak’tan sonra dünyanın en popüler tatil/bayram günü olduğu düşünülüyor.