1918 Mayıs kahramanlık muharebeleri Türk ordusu komutanlarından General Vehip Paşa’ya ‘Ermeniler dünyanın en iyi askerleri olduklarını kanıtladılar’ diyerek itiraf etmesine sebep olacaktı. Kıyım görmüş, I. Dünya Savaşı kabuslarının içinden geçmiş, Batı Ermenistan’ı kaybetmiş Ermeni halkı, kendisinin birkaç katı sayıdaki düzenli orduya karşı tek başına mücadele etmek zorundda kalmıştı. 22-28 Mayıs tarihlerinde Ermeni askerleri, milisler desteğinde Türk ilerlemesini durdurabildiler. Türklere, pantürkizmin yenilgisini kabul etmek ve I. Ermenistan Cumhuriyeti’ni tanımaktan başka çıkış yolu kalmıyordu.

‘Henaran’ Basın Kulübü’nde düzenlediği basın toplantısında Prof. Dr. Babken Harutyunyan ‘Karakilise, Sardarapat, Baş-Abaran kahramanlık savaşları sonrasında, Ermeni halkı devlet sahibi olma yönündeki hakkını kazandı. Bu kahramanlık muharebelereri olmasaydı, birinci, ikinc ve üçüncü cumhuriyetler olmazdı’ dedi.

Toplum yaşamında diktatör olarak anılan Aram Manukyan ve onun liderliğindeki ‘Özel Komite’ üyeleri, sadece umudunu yitirmiş halka cesaret vermekle kalmadı, onların içine savaşma ve mücadele etme hissini de uyandırdı. Zaferin kazanılmasına dek asker kaçakları ve hizipçilerin sayısı fazlaydı. ‘İlk zafer sonrasında gönüllüler, kendi erzaklarıyla geliyor ve savaşmaya gidiyorlardı. Bu gerçek topyekün bir halk savaşıydı. Ermeniler, bugün kendilerini Azerbaycanlılar olarak ilan eden Kafkasya Tatarlarına karşılık, ki onlara bağımsızlıkları tepsi üzerinde sunuldu, sınırlarını kanla çizdiler’ dedi Ulusal Arşiv md. yard. Edgar Hovhannisyan.

Savaş sanatı tarihçisi Suren Martikyan, niçin tarihimizdeki en önemli zaferlerin Mayıs ayında kazanıldığını bilimsel olarak açıklarken, askerin coşkusu ve bilek gücünün de önemine vurgu yaparak ‘Geleneksel olarak, dağlık iklimimizin özgünlüğünden ötürü, orduya sonbahar sonu izin verip askeri operasyonlara Nisan sonunda başlıyorlardı. Her halukarda mayıs zaferleriyle biz sadece düşmanı yenmeyi değil, düşmanın bize saygı duymasını da sağladık’ dedi.

Ulusal Arşiv’de bugün yüzlerce belge saklanmakta olup, bunlar aracılığıyla muharebelerin gidişatını an be an ortaya çıkarmak mümkün. ‘Bunların büyük bir kısmı incelenmiştir. Özellikle o günlerde yayımlanan gazeteler, mektuplar çok önemlidir’ dedi edgar Hovhannisyan.

Prof. Dr. Babken Harutyunyan sözlerinde ‘1918 yılında bu zaferlerin değer ve öneminin tamamıyla bilincine varmak olanaklı değildi. Ancak onlarca yıl uzaktan değerlendirildiği durumda, bunların gerçekten yüzyılın en önemli olayları olduğu açıklığa kavuşuyor. Ermeni halkı, böylece devlet sahibi olma yönündeki hakkını kanıtladı ve tekrar teyid etti’ diyerek sözlerinin altını çizdi.