Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın Azerbaycan ziyaretinde gündem; krizi bitiren doğalgaz anlaşması ve Karabağ’da açılım için Ermenistan’ın çekilmesi beklenen rayonların sayısının ikiye kadar indirilmesine ilişkin pazarlıklar.

Başbakan Erdoğan’ın bugün başlayacağı kritik Bakü ziyareti prensipte anlaşılan doğalgaz fiyatının ilanı kadar Karabağ’da açılım için muhtemel hamleler açısından da büyük önem taşıyor. Erdoğan’ın gündeminde Karabağ görüşmelerinde Ermenistan’ın 7 rayondan 2’sinden çekilmesi halinde Azerbaycan’ın Ermenistan’a sınır kapısını açması için ortaya atılan son öneri de var. Bakü yakın zamana kadar rayonlar konusunda 5 rayon formülünde ısrarlıydı ancak Ermenistan’ın hiçbir esneklik göstermemesi nedeni ile görüşmeler çıkmaza girmişti. Erdoğan, 24 Nisan öncesinde ABD Başkanı Barack Obama ve Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan ile yaptığı görüşmelerde ve son olarak Rusya Devlet Başkanı Medvedev’in Türkiye ziyareti sırasında iki tarafı yaklaştıracak bir orta yol formülü ile ilgili nabız yokladı. Rayon sayısı konusundaki pazarlıklarda en önemli unsurlardan biri Kafkaslar’daki enerji projelerinde bölge aktörlerinin atacağı adımlar.

Dengeler yeniden kuruldu

Başbakan Erdoğan, Ankara ile Erivan arasındaki normalleşme süreci nedeni ile yaşanan gerilim üzerine 2009 Mayıs’ında apar topar Bakü’ye giderek Azeri meclisinde meşhur Karabağ açıklamasını yapmıştı. Ermenistan ile protokollerin Ekim’de imzalanmasının ardından Ankara-Bakü hattı yine gerilmiş, Azerbaycan’da Türk bayraklarının indirilmesine kadar varmıştı. Geçen 8 ay içinde Ankara ilişkileri Azeriler ile dengeleri yeniden kuracak noktaya getirmeyi başardı. Erdoğan, bir yıl aradan sonra bu kez Bakü’ye iki ülke arasında uzun süre krize neden olan doğalgaz anlaşmasını imzalamaya gidiyor. Enerji Bakanı Taner Yıldız’ın yürüttüğü pazarlıklarda taraflar doğalgaz fiyatı ve geçiş ücretleri konusunda ön anlaşmayı yaptı. Anlaşmanın nihai hali Erdoğan ile Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev’in yapacağı görüşmenin ardından kamuoyuna açıklanacak.

Kelbecer kilidi

Erdoğan-Aliyev görüşmesinin bir diğer önemli maddesi ise Ermenistan’ın Karabağ dışında işgal ettiği rayonlarla ilgili pazarlıklar. Bakü yönetimi kamuoyuna yaptığı açıklamalarda “5+2” formülünden geri adım atmadıklarını belirtse de kapalı kapılar ardında 2 rayon önerisi konusunda detaylı pazarlıkların sürdüğü öğrenildi. Söz konusu iki rayonun Kelbecer ve Fuzuli olduğu belirtiliyor. Ankara, Türkiye-Ermenistan sınırını 1993’de Ermenistan’ın Kelbecer’i ele geçirmesinin ardından kapatmıştı. Bu nedenle Ermenilerin Kelebecer’den çekilmesi Ankara-Erivan ilişkileri açısından hayati önem taşıyor. Son önerinin kabul görmesi halinde hem Türkiye’nin Kelbecer beklentisi karşılanmış olacak hem de Ermenistan-Azerbaycan sınırının açılması, Türkiye’nin de sınırı açmak için elini rahatlatmış olacak. Ancak ne Bakü ne de Erivan henüz iki rayon önerisi konusunda henüz kartlarını açmış değil.

Yeni yol haritası

Protokollerin imzasının ardından Türkiye’nin Karabağ ile normalleşme arasında bağ kuran, Ermenistan’ın ise soykırım iddialarını gündeme getiren açıklamalardan uzak durması için mutabakata varılmıştı. Ancak bu sessizlik süreci 24 Nisan öncesinde bozulmuştu. Başbakan Erdoğan’ın Washington’da Obama ve Sarkisyan ile yaptığı görüşmelerde bu kez yeni bir sessizlik süreci konusunda moratoryuma varılmıştı. Kamuoylarında tansiyona neden olan 24 Nisan iklimini unutturacak sessizlik süreci, yeni yol haritasının hayati unsuru. Ankara, Karabağ konusunda açıklama yapmak yerine kapalı kapılar ardında Karabağ görüşmelerini olumlu etkileyecek manevralara ağırlık verdi.

Azerbaycan’ın çekilme beklediği rayon sayısını düşürmesi bu sürecin bir diğer önemli unsuru. Ankara ince bir diplomasi ile Ermenistan’ın rayonlardan çekilme sinyali vermesini sağlamaya çalışıyor. Bu sayede protokollerin TBMM’de onayı ve Ermenistan’da askıdan indirilmesi için uygun zemin sağlanmış olacak. Hükümete yakın kaynaklar, Ermeni tarafının yeni rayon önerisi konusunda uzlaşmacı bir tavır sergilememesi durumunda Ankara’nın normalleşme sürecini uzun bir süre için derin dondurucuya kaldırabileceğini belirtiyor.