Yıl 1918.. Bizi parçalamak isteyen dıs guçler, kurtçuluk siyasetinide öteden beri içimizde yaymaya çalısıyorlardı. Mesrutiyetin ilanından sonra, Kurt İstiklali fikri iyice ateslenmisti. Bu faaliyetler karsısında zamanın hukumeti acaba ne yapıyordu?

Diyarbekir cephesindeyken, edindigim intibayı ilgili makamlara hemen ilettim. (11 Ocak 1918) Ben, mutarikeden sonra Erzurum'a gelir gelmez Kurtçuluk faaliyetlerinin muthis bir boyuta ulastıgını gördum. Aynı anda malesef, İstanbul hukumetininde bu faailiyetlere destek verdiğini görunce hayretlere dustum. Hatta Fevzi Pasa'nında içinde bulunduğu bir heyetin baskanı olan İlhami bey bana sunları aktardı.

sark vilayetleri Ermenistan olacak. Kurtlerde özerklik isterlerse, Kurtlerin bulunduğu yerler kurtulur.” İstanbulun bu cahilce ve gaflet içersindeki zihniyetini duzeltmeye çalıstım.

Butun Kurt'lere su fikri verdim: Dusmanlarımız buyuk Ermenistan'ı yaratmaya çalısıyor. Buralarda ise Kurt kardeslerimiz yasamaktadır. Kurt İstiklali diye çalısanlar bizim dusmanlarımızdır. Maksatları Kurt'leri bizden ayırdıktan sonra, buyuk Ermenistan'ı kurmaktır. Bunun içindir ki, Kurt ve Turk kardesler bu felakete meydan vermeyiniz.”

Bunlara rağmen Kurt'ler o gunlerde bu oyunlara gelmemislerdir. Bunu gören dıs guçler, baska yollardan muthis bir propaganda baslatmıslardır. Ermeni'lerle Kurt'ler kardestir. Birlikte İstiklallerini kuracaklar. Doğu'yu Turk'lerden alacaklar..”

Ben ise butun bunlara karsın, Ermeni'lerle Kurt'ler arasında bir munasebet olmadığını, Kurt'lerin Hitit'lerden olduğunu, yani eski Turk'lerden olduğunu, Ermeni'lerin asıl maksatlarının Kurt'leri aldatarak yurtlarını isgal etmek olduğunu anlattım.

Kurt'leri bize bağlayan en önemli unnsur, dini kuvvet idi. Bazı asiret reislerine maas bağlamıstık. Ama dıs guçler bizim verdiğimiz maasın birkaç mislini veriyorlardı. Halk seyhlerin önunde diz çökecek kadar cahil idi. Ermenistan hayalleri gerçeklesmeyince, Kurt istiklali adı altında faaliyetler tekrar baslamıstı. Bu faaliyetleri koordine edenler guney hudutlarımızdı. Bunu uzerine bir Kurt beyannamesi yaınlamıs, Kuert'ler İstiklale davet edilmisti. (12 Kasım 1921) Bu beyanname Bismillah” ile baslıyor Kurdistan İstiklal Cemiyeti muhuruyle sona eriyordu. Muhrun etrafında Kur'an-ı Kerim ayetleri yazılıydı. Bunun doğrultusunda kanunun Kur'an-ı Kerim olacağı bildiriliyordu.

Tum bu gelismelre rağmen bıkmadım, butun bunların Ermenistan odaklı bir olusum olduğunu tekrar tekrar anlattım. Kurt İstaiklalinin ve sonrasında Kurt'ler uzerinden bir Ermenistan kurulacağını. Bundan sonrasınında, ya Kurt'ler imha edilecek veya Ermenilestirilecek bir proğramın yururluğe sokulacağını anlattım.

Tum bu izlenimlerimi aynı zamnada Ankara'da yapılması lazım gelen milli Hukumetimizede ilettim. Kurt'lerin dıs guçlerin etkisi altında nasıl azacağını ve buna karsın alınması gereken tedbirlerin neler olduğunu Milli Hukmete İlettim. Eğer gerekli tedbirler alınmazsa buyuk bir isyanın baslayacağını anlattım. Butun bunlara rağmen mevcut İstanbul hukumeti ne yapıyor? Kurt'lerle birlikte hareket ediyor.

13 subat 1925 de seyh Said'in yanında bulunan iki firari jandarma mufrezesi ile yakalanmak istendiğini öğrenen Kurt'ler, Buyuk bir isyan baslatılmıstır. Mevcut hukumetin hertarafının zayıf olduğunu ve butun olup bitenlerden habersiz olduğunu farkeden Kurt'ler, herturlu futursuzluğu mesru kılarak sımarıklıklarını arttırmıslardır.

seyh Sait'in yanında firar etmis tutukluların jandarma tarafından teslimi istenmis, ama bunun karsılığında buyuk bir kargasa yaratılarak jandarma'larımız orada öldurulmuslerdir. İs buyur, seyh Sait Çapukçur ve Ilıca'yı isgal eder. Diyarbekir'de bulunan 3. Ordu Mufettisi Kazım Pasa hukumetin talimatıyla Ilıca'ya bir suvari mufrezesi gönderir. Fakat mufreze komutanı sehit olur, bunun uzerine mufreze dağılır.

Kurt ruyası eski Avrupa sövalyelerinin zihniyetinden farksızdır. Asiret reisleri kendi insanlarını zorbalık ve haraç zihniyetiyle yönetiyorlar. Kurt'ler, soygunculuğu, talancılığı pek severler. Bu mahiyette bulunanlarıda yuceltirler. Kanun ve nizzama asla riayet etmezler. Kendilerini çok cesur zannederler, ama en kucuk bir korkuda darmadağın olurlar. Çok hilekar ve yalancıdırlar. Kendilerinden guçlu olanlara sorgusuz sualsiz hemen teslim olurlar. Kim para verirse hemen onun emrine girerler ve onlara yaltaklanırlar.

Dusmalanrının zayıf anlarından hemen faydalanmanın yollarını ararlar ve saldırırlar. Bununla beraber, askerden çok korkarlar. Askeri dusman olarak görseler bile tek baslarına askere saldırmayı göze alamayacak kadar korkaktırlar. İslam ve Kur'an-ı kabul ettikleri gibi, bunun yanında her turlu cehaletten kaynaklanan fenalıkları mubah görurler. Kurt'ler her turlu yeniliğe karsıdırlar. Çunku, yenilikler reislerin herturlu kudretlerini yıkacağını bilirler.

Kurdistan hayaliyle yasayanlar sık sık Reco” ya çıkarlar. Reco, asiret fertlerinin reislerine verdiği haraçtır. Bu tam anlamıyla bir soygundur. Asiret fertleri bu yolla dize getirilmektedir. Perisan haldedirler.

Bu doğrultuda kurt'lerin askere alınması tarafımca sakıncalıdır. nedeni ise; Bu meziyetlere sahip olan bunlar, vereceğimiz erzak ve silahı aldıktan sonra bize karsı kullanırlar. çunku bunlara guvenilmez. Ancak ıslah yoluna gidilebilinir. Çocuklarını yatılı okullarda eğiterek, buyuklerinide is vererek. Dahada önemlisi, hayvancılığı ve tarımı öğretmek gerekmektedir. anca bu seklide ıslah olurlar.

Asiret fertleri için ağa Hukumettir. Köyler ve tarlalar ağa'nındır. Asiretler birbiriyle pek munasebette bulunmazlar. Asiretler birbirlerini pek sevmezler ve çekemezler. Zaten anasıl olabilir ki. Kurt'lerde aile hissi yoktur, menfaat hissi vardır. Menfaat iliskileri herseyden önce gelir. Asiret fertleri, reis olabilmek için gerekirse kardesini bile acımadan katleder. Kardesler, amcalar, dayılar…. birbirine dusmandırlar.

Kazım KARABEKİR: Dersim İsyanı İstatistikleri

Yukarı Abbas Usağı Asiretinden Seyid Rıza

Bu adam Ruslara dehalet etmis ve Rusların buyukluğune kani olmus ve Hukumete karsı isyanlar çıkaran bir hınzırdır. Erminelerle muhaberesi, eskiyalığı, edebsizliği bulunan bir isyancıdır.

Bu Dahi Biraderi Seyyid Ağa

324 senesi idare İbrahim Ağa ile beraber Diyarbekir'de mahpus olmus ve tahliyesine binanen çıkmıs Horozan'ın muhasarasında hukumet aleyhine çalısan ve hukumet aleyhdarı olan mufsid bir adamdır.

Koç Usağı Asiretinden Seyithan

Bu adam idarenin mahpushaneden firarından bu zaman kadar en sayan-ı itimat bir adamı ve her ef'alde ortağıdır.

Maksut Usağı Asiretinden Kuru Yusufun Torunu Mustafa

Merkum, Erzincan'ın dusmesi uzerine idare iele Erzincan'a dehalate gitmis bir takım hediye para alarak avdet etmistir. Doktor David'i idare İbrahim'in muhafakatiyle Kasım oğlu Munzur'un yanından köyune kaçırarak himaye eden ve bilahare Erzincan'a firar etttiren ve bundan baska Ermeni kaçakcılığında buyuk bir rol oynayan ve bir çok kere Rus Çarı'na telgraflar çeken hain bir heriftir.

Maksut Usağı Asiretinden Polis

Vaktiyle Polis ve bilahare telgraf hat muhafazası iken Rusların Erzincan'a girmesi uzerine dehalete giden ve Ermenileri Erzincan'a firar ettiren, Ekin ve Kemah baskınlarına istirak eden ve Rus Hukumeti tarafından ta'yin edilen ve Çar'a Kurdistan'ın muhtariyeti uzerine telgraflar çeken bir haindir.

sam Usağı Asiretinden Lolo

324 senesindeki te'dibatda bir alay kadar askere baskın yaparak bozulmasına ve subaylarla beraber 100′e yakın askerimizin katledilmesini sağlayan birisidir. Ekin ve Çemizkezek köylerine baskın yapan kollara, bizzat kumand aeden mufs,d bir heriftir. Aynı zamanda ruslara dehalet etmistir.

Bizgar Usağı Asiretinden Bera

Rusların Erzincan'a girmesi uzerine asireti içersinde bulunan jandarma neferlerinin ellerinden silahlarını almak suretiyle evvela Ovacık sukunetinin bozulmasına sebebiyet vermis ve Pulur'daki Hukumetin kalkmasını ısrarla talep ve Erzincan'da Rus çarı'na keside ve Ekin, Kemah köylerini asiretle beraber viraneliğe çeviren herifin birisidir.

Belit Usağı Reisi Zeynel ve kardesi Hasan

Mutereke zamanına kadar Ermenilerle dostluğunu muhafaza etmis ve haydut gibi en serir Ermeni bundan himaye görmus, Ermenilerle haber alısverisini sağlayan, kendi mevkine duskun, hukumete karsı dusmanlarla isbirliği yapmıs, Ermeni dostu ve kaçakcısı ve Kurdistan'ın muhtariyeti için Rus Çarı'yla isbirliği yapmıs birisidir. Hasan ise; Erzincan'ın sukutu uzerine, Ovacık'a kesfe gelen Kazak mufrezesine klavuzluk eden Doktor David'i firar ettiren hainlerdendir.

Yeni Usağı Asiretinden Cebr Oğlu Eyup

Bidayet-i seferberlikte Dersim tarafında Erzincan'a giden 11. Kolordumuz, Mercan Boğazından geçerken 6 askerimizi öldurtmus ve tufeklerini almıstır. Erzincan'ın sukutu uzerine Ruslarla birlikte hareket etmis ve Rus Mufrezesinin önune geçerek Pulur'a girmis serir ve Ermeni muhubbi bir adamdır.

Mahsud Usağı Reisi Kasımoğlu Munzur

324 senesinde mevkuf olmus bilahare tahliyesi icra olmus, Erzincan'ın sukutu uzerine Ruslara dehalet ve Rus Çarı'na keside edilen telgrafı imza etmis ve Doktor David'i köyunde ve himayesinde tutmus bir adam isede, sonradan tedbil-i efkar ve serden ziyade hukumetin hayrına hizmet etmistir.

Kazgan

Bu asiretin reisiSuleyman denilen sahsı ilk olarak Garbı Dersim'de asireti içersindeki muduru koğmak suretiyle allenen isyan eden ve 332 senesi bidayetinde Horozan'ın muhasarasına baslıca sebebiyet verenlerden hınzır ve lain lanetli bir sahıstır.

Bahtiyari Asiretinden Sökeli Yusuf

Bu asirete mensup olan hiç bir kimse Ruslara gitmediği halde kendisi, Moskoflara dehalet ve 332 senesi bidayetinde Horozan'ı muhasere eden ve kelepir getirmek için ekin karyelerine kol gönderen hain, yalancı bir heriftir.

Karaballı Asireti Reisi Mehmet Ağa

Bu adam menfaatinin temini için oğlu ve akrabaları ile bir çok Ermenilerin Erzincan'a firar ettirilmesine ve hatta 34 tarihinde derdest edilen Hamtur Boyacıyan namındaki Ermeni'yi dahi himaye eden, Ruslarla gizliden gizliye muhabere eden sahıstır.

Ferhat Usağı Asiretinden Havsarlı Kuçuk Ağa

Erzincan'ın sukutuyla beraber idare İbrahim Ağa refakatinde olarakRuslara dehalat eden ve Ermenileri Rusya'ya firar ettiren hınzırın biridir.

Bu Dahi Cahsi Ağa

Merkum Hozat'ı mudafaa edenler tarafında bulunmus ise de muhim miktarda Ermenilerin kaçırılmasına sebep olmus ve 34 tarihinde derdest edilen Doğramacı Avadis'i kendi nezdinde hıfs etmistir.

Pillo'nun Asireti Reisi Köyoğlu Hacı Ağa

Merkum 332 senesi bidayetinde Hozat ve Birtek'e taarruz eden ve bir çok mazarratı dokunan bir kimse ise de 13. fırka tarafından Dersim'in tedibiyatı ile beraber dayak yemis ve zamandan itibaren husnu hizmet etmis ve etmektedir.

Koç Usağı Asiretinden Bako Ağa

İdare İbrahim Ağa ile Arası olmamakla beraber Rusların Erzincan'a duhuliyle Çemiskezek baskınlarında ve ermeni kaçaçılığında muhim rol oynayan ve ahlaken itimad edilmeyen menfaatperest bir adamdır