Dıs siyasette Ermenistan'la imzalanan protokol, iç siyasette demokratik açılımlar tartısılırken Turkiyeli Ermenlerle sınırın açılması, demokratiklesme sureci, Dink cinayeti sonrası yasamları, Turkiye toplumuna aidiyetleri gibi konularda konustuk. Bugunku konugumuz Rober Koptas...

Kurucusu Hrant Dink'in öldurulmesinin ardından Turkiye'nin gundemine oturan Agos gazetesi için sıradan bir cemaat yayını yakıstırması buyuk bir hata olur: 13. yayın yılını dolduran Agos, yalnızca Turkiye'de demokratiklesmenin en atesli savunucularından olmakla kalmıyor; Ermeni cemaatinin seffaflasması için de bir mucadele içinde. Agos yazarlarından Rober Koptas ile Dink öncesi ve sonrası dönem, Turkiye-Ermenistan iliskileri ve Ermeni diasporası uzerine söylestik.

Agos, Ermenice bir gazete mi?

Hayır. Agos, dördu Ermenice olmak uzere 24 sayfa yayımlanan haftalık siyasi gazete. Hrant Dink'in genel yayın yönetmenligi döneminde ikisi Ermenice olmak uzere 12 sayfa çıkıyordu. Ermenice ekte Turkiye ve dunya gundemine dair önemli haberlerin yanı sıra, Turkçe sayfalardakinden farklı yazar ve haberlere de yer veriliyor.

Ne zaman ve hangi sartlar altında kuruldu Agos?

Agos, Kurt meselesinin çok yoğun gundemde olduğu, AB surecinin hızlandığı, Turkiye'nin tabu meselelerinin tartısılmaya baslandığı 1996'da kuruldu. Genis kitlelerin hak talebinde bulunduğu bir dönemdi. Kimlik siyaseti gundemdeydi. Bu gelismeler, farklı etnik kökendeki diğer yurttasların da hak talebini gundeme getirmesine ortam sağladı. Ama bu sureç Ermeniler için kolay değildi. PKK'nin yarattığı tepki nedeniyle, kimi bakanların bile kullandığı, Ermeni dölu ifadeleriyle karsı karsıyaydık. Ermeniler bir çesit dusman olarak göruluyordu. Ama kendi seslerini duyurabilecekleri bir yerleri yoktu. Ermenilerin iki gazeteleri olmasına karsılık, bunlar Turkçe değildi. İste Agos'a ihtiyaç böyle doğdu.

Agos'u kimler ve hangi amaçla kurdu?

Agos'un kurucusu Hrant Dink'tir ama kollektif bir çalısmanın urunuydu. Bu yapının amacı, Turkiye Ermenilerine karsı olan önyargıları yıkmak, Ermenilerin Anadolu'da yasadıklarını ve bu toprakların kulturune katkı yaptıklarını anlatmak, Ermenilerin sorunlarını dile getirmek ve Turkiye-Ermenistan iliskilerinin normallesmesi için demokratiklesmeden yana olmaktı. Agos kurulduğundan beri bu amaçlarından vazgeçmedi.

Agos sözcuğunun anlamı tam da amaçlarıyla uyusuyor...

Agos, kelimesi Anadolu'da hem Turkçe hem de Ermenicede tek sözcukle karsılanan bir kaynaktan geliyor: Çığır, yani sabanın tarlada açtığı yol anlamına gelen kelimenin her iki dilde de aynı sekilde ifade edilmesi, Ermeni ve Turk halklarının kardesliğini simgelemesi açısından da önemliydi.

Turkiyeli Ermenilerin herkesle ortak dertleri de var
Agos'un diğer gazetelerden farklı olarak açtığı çığır nedir?

Agos, Turkiyeli Ermenilerin çıkardığı bir yayın olmasına karsılık, yalnızca Ermeni cemaatini ilgilendiren haberler yapmakla kalmıyor. Çunku Turkiyeli Ermeniler de Turkiye yurttası olarak, herkesle aynı sorunları yasıyor. Çunku AB uyeliği, ekonomik durum, demokratiklesme, siyasi iktidar sorunları çözulmedikçe Turkiyeli Ermenilerin de sorunlarının sona ermeyeceğine inanıyoruz. O yuzden Agos Gazetesi'nin bir yurttaslık görevi de bulunuyor.

Hrant Dink'in öldurulmesi Agos'u nasıl etkiledi? Hrant Dink öncesi ve sonrası Agos'tan söz edebilir miyiz?

Dink nevi sahsına munhasır birisiydi. Kendi özgun tavrı ve sözlerinin bir ağırlığı vardı. Dink'in ölumu doldurulamaz bir bosluğa neden oldu ama bu gazetenin yayın politikası ve amaçlarını değistirmedi. Elbette yalpalıyoruz, bazı konularda çok zorlanıyoruz. Onun kisisel eksikliğini doldurmamıza imkan yok, biz de çalısarak Agos'u daha iyi bir duruma getirmeye çabalıyoruz.

Hrant Dink'in bir hayali de seffaf cemaat idi, değil mi?

Kesinlikle. Cumhuriyet rejimi, Ermenileri ve diğer azınlıkları hep dini cemaatler olarak ele aldı. Bu yuzden, dini kurum butun cemaati temsil eder hale geldi. Bu laikliğe de uygun dusen bir durum değil. Patrikhane dini islere bakmalı. Gerisi sivilleri ilgilendirmeli. Sivil alan genislemeli. Bu konuda Agos'un samimi bir tavrı var. Yalnızca siyasi iktidarı değil, gerektiğinde cemaate de elestiri getiriyoruz.

Tek diaspora diye bir sey yok
Peki, Agos'un Turkiye-Ermenistan sınırının açılması konusunda tavrı nedir?

Elbette sınırın açılmasını ve insanların iki ulkeye daha kolay gidip gelebilmesini istiyoruz. Temaslar arttıkça, barısmak da daha kolay olacak. Mesele sadece devletler arasında değil, halklarda arasında halledilecek. Halklar değistikçe meseleler daha kolay halledilecek. Uzun sure beraber yasadık, ortak bir tarihimiz var. Fakat, bu yeni sureç için iki ulke de değismeli ve bu ancak karsılıklı dostça iliski ile mumkun. Agos hep bunu savundu ve savunmaya devam edecek.

Agos'ta Ermeni diasporası ile ilgili haberlere yer veriliyor. Diaspora, sanıldığı gibi Turk dusmanı mı?

Diaspora Turkiye'de hep kötu algılanıyor. Oysa yekpare bir diaspora yok. Tek amaç için çalısan ve buyuk para kaynaklarına sahip bir diaspora mevcut değil. Orada da, daha demokrat ve daha az demokrat olanlar var. Heryer gibi. Turkiye yıllar yılı Ermenilerin geçmiste yasadığı acıları inkâr ettiği için belli bir Turk dusmanlığı elbette mevcut. Ancak bunun psikolojik nedenlerini anlamak lazım. Turkiye'de hep negatif algı olduğu için biz Agos olarak diaspora içinden diyalog yanlsı olan ama sesi fazla duyulmayanları öne çıkarmaya çalısıyoruz. Burada Agos'un vermek istediği iki mesaj var: Turkiye'ye diasporanın yalnızca sahin diye algılananlardan olusmadığını, diasporaya ise Turkiye'de demokratların, yasanan acılara duyarlı insanların da bulunduğunu anlatmaya çalısıyoruz.(BM/Eu)

* Barıs Mumyakmaz'ın hazırladığı dizide pazartesi gunu: Gertronagan Lisesi 123 yıldır ders bası yapıyor