O tarihe kadar Basbakan Tayyip Erdogan ın ABD seyahatinde söz ettigi hazım’ sureci muhtemelen tamamlanmıs olmayacak. Ancak Dısisleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Ermenistan Dısisleri Bakanı Edward Nalbandian ile 10 Ekim’de iki ulke arasında diplomatik iliski kurulması ve iliskilerin normallesmesi uzerine iki protokole imza atacak.

İmzalar İsviçre’nin muhtemelen Zurih, bir ihtimal Bern sehrinde atılacak. Bu surece basından itibaren aracılık eden İsviçre adına Dısisleri Bakanı Micheline Calmy Rey hem ev sahibeliği, hem de gözlemcilik yapacak.
Ancak protokollerin imzalanmasıyla diplomatik iliski kurulmus olmayacak; onay sureci baslayacak. Onay sureci, protokoller Turkiye ve Ermenistan parlamentolarınca ayrı ayrı kabul edildiğinde tamamlanmıs sayılacak.
İsin puf noktası da burada. Basbakan Erdoğan’ın CHP lideri Deniz Baykal’ın anında tepkisine
yol açan hazım’ konusunu dile getirmesinin arkasındaki sebep de burada yatıyor.

Aslında bir ulke ile diplomatik iliski kurulması için Bakanlar Kurulu kararı yeterli oluyor. Ancak her iki hukumet de protokollerin parlamento onayından geçmesinde ısrarlı. Bu ısrarın iki amacı var. Bincisi, kararın kamuoyu ve Meclis tartısmasından geçerek alınmasını sağlamak. Buna bağlı ve dile getirilmeyen ikinci amaç ise, hukumetlerin surecin tarihsel sorumluluğunu parlamentolarıyla paylasmak istemesi. Her adım gibi bu adımın da istenen ihtimali bulunuyor ve ne Ankara, ne Erivan ileride kendi halkları tarafından ulkeyi bir oldubittiye getirmis olmakla suçlanmak istemiyorlar.

Ermenistan parlamentosu Cumhurbaskanı Serj Serkisyan’ın sorunu. Ancak Turk parlamentosunun tarihinde önemli bir 1 Mart sınavı var.

AK Parti hukumetinin Irak’ı isgal harekâtında ABD’ye vereceği genis çaplı destek, aralarında teklif tezkeresinde imzası bulunan bakanların da dahil olduğu halde Meclis grubunun uçte birinin de muhalefetle hareket etmesi sonucu kabul görmemisti.
Basbakan Erdoğan Turk halkının Azerbaycan topraklarındaki Ermenistan isgali nedeniyle hassas olduğu diplomatik iliski ve sonrasında 1 Mart örneğinin tekrarlanmasını istemiyor.

Davutoğlu’nun protokol konusunda görustuğu butun muhalefet liderlerinin ilk soru olarak Azeri topraklarındaki isgali ve Azerbayan’ın yalnız mı bırakılacağını sormus olması, yalnız Dısisleri tarafından değil, hukumet uyeleri tarafından da calınıyor. Çunku bu duyarlılık, yalnızca muhalefet saflarında değil, AK Parti saflarında da mevcut.

Dolayısıyla AK Parti hukumeti bu defa yoğurdu ufleyerek yemek, Meclis’ten de kabul görmek istiyor.
İstiyor ama, diğer yandan zaman baskısı var. Cumhurbaskanı Abdullah Gul, Ermenistan’la sorunların çözumu için bu yılın fırsat sayılması gerektiğini bosuna söylememisti. 2010’dan itibaren Turkiye’de, Ermenistan’da, Azerbaycan’da seçim atmosferine girilecek. Birincisi, seçim atmosferlerinde bu tur stratejik konularda adım atmak mumkun olmuyor. İkincisi, seçimle değisen siyasi dengelerin ireceği belli değil. uçuncusu de, o atmosferden çıkıldığında 2015 atmosferine girilecek. Ermeni diasporasının simdiden 1915 olayları nedeniyle Soykırımın 100’uncu yılı’ kampanyasına basladığı biliniyor. O kampanya altında ne Erivan, ne Ankara adım atabilir.
Belki de o yuzden asıl hazım’ sorunu Ermenistan açısından mevcut. Çunku Serkisyan iki cephede savasıyor. İçeride Bu protokoller 1921 anlasmasını ortadan kaldırmıyor, guçlendiriyor’ diyen muhalefetin yanı sıra, içeriyi etkileyen diasporayı ikna etmeye çalısıyor.

Serkisyan bu nedenle 1-5 Ekim arasını Paris, Nev York, Los Angeles, Beyrut ve Rostov’daki (Rusya) Ermeni toplumlarını protokole ikna etme çabasıyla yoğun bir seyahat programıyla geçirecek. Ardından Kisinev’deki (Moldova) Bağımsız Devletler Topluluğu zirvesinde Azerbaycan Cumhurbaskanı İlham Aliyev ile görusecek.
Aliyev de o görusmeye 2-3 Ekim’de Nahcivan’da Cumhurbaskanı Gul ile görusmus olarak gidecek.

Görusme konusu tabii ki Yukarı Karabağ. Çunku artık Erivan da net olarak biliyor ki, Karabağ konusunda Baku’nun kabul edeceği bir çözum olmadan, Erdoğan o protokolleri belki (siyasi irade göstergesi olarak) 11-12 Ekim’de, yani İsviçre’deki imzadan hemen sonra Meclis’e sevk edecek, ama Meclis oylamasına sunmak istemeyecektir.
Geldiğimiz asamayı tanımlamayı bir haber notuyla bitirelim: Ekim ayı içinde Avrupa Guvenlik ve İsbirliği Konferansı bir uzmanlar heyetini Ermenistan ile Karabağ arasındaki Laçin koridorunda guvenlik ölçumleri’ yapmak uzere bölgeye gönderecek.
Heyette bir Turk subayı da bulunacak.