Cumhurbaskanı Gul'un Guroymak ilçesinde 'Norsin' demesi, Turkiye'de ismi degistirilen il, ilçe, köy, dere, çay ve nehir adlarını yeniden gundeme getirdi. İsim degisikliklerinin yoğunlastıkları bölgeler ise..

Yapılan arastırmalara göre, Turkiye'de yaklasık 28 bin kadar yerlesim adı değistirildi. Bunların 12 binden fazlasını köy adları olusturuyor. Adı değistirilen köyler ulke geneline yayılırken; daha çok Doğu Karadeniz ile Doğu ve Guneydoğu Anadolu bölgelerinde yoğunlasıyor.

Turkiye'deki yer adları doğal, sosyal ve kulturel ortamdan etkileniyor. Köy adlarını, Turkçe olanlar ve olmayanlar seklinde iki gruba ayırmak mumkun. Bu isimlerin önemli bir kısmı 1940 yılından gunumuze geçen sureçte değistirilerek yeni isimler verildi. Bu değistirme islemleri hem Turkçe köy adlarında hem de Turkçe olmayanlarda yapıldı.

İsimleri değistirilen köyler tum yurda yayılmıs olsa da Doğu Karadeniz ile Doğu ve Guneydoğu Anadolu bölgelerinde belirgin bir yoğunlasma söz konusu. Köylerin yeni isimleri henuz halk tarafından tumuyle benimsenmis değil. Özellikle orta yastakiler ile yaslılar hâlâ eski isimleri kullanmayı tercih ediyor.

Fırat universitesi öğretim uyesi Doç. Dr. Harun Tuncel'in, universitenin 'Sosyal Bilimler Dergisi'nde 2000 yılında yayımlanan 'Turkiye'de İsmi Değistirilen Köyler' baslıklı yazısı, son 50 yılda yapılan değisikliklere ısık tutuyor. 1949 yılında yururluğe giren İl İdaresi Kanunu'nun verdiği yasal dayanakla 1957'de kurulan 'Ad Değistirme İhtisas Komisyonu', 1957 ile 1978 arasında 75 bin civarında yerlesim yeri adını inceleyip 28 bin kadarının ismini değistirdi. 1965-1970 ve 1975- 1976 arasında doğal yer adlarıyla da ilgilenen komisyon, bunların ise yaklasık 2 binini değistirdi.

İçisleri Bakanlığı'nın 1982 yılında yayınladığı 'Köylerimiz' adlı çalısmada 1981 yılına kadar yapılmıs olan köy adı değisikliklerinin, ilçeler esas alınarak miktarları tespit edildi. Çalısmanın bu asamasında 11 bin 931 adı değistirilen köy listelendi. Bakanlığın arsiv kayıtları incelenerek 1981 yılı sonrasında isim değisikliği yapılan köylerin bir listesi de çıkarıldı. Arsiv çalısmasına göre 1981 yılı sonrasında 280 tane daha köy adı değistirildi.

TuRKÇE DAHİ OLSA DEĞİsTİRİLDİ

Turkiye'de ismi değistirilen köylerin sayısı 12 binden fazla, bir baska ifadeyle köylerin yuzde 35'inin ismi değistirildi. İsim değistirme islemleri yapılırken en çok dikkat edilen özellik, Turkçe olmayan yahut olmadığı dusunulenler ile karısıklığa sebep olan isimlerin öncelikle ele alınması ve değistirilmesi oldu.

Doç. Dr. Harun Tuncel'in yazısına göre, birbirlerine yakın mekânlarda bulunan ama aynı adı tasıyan köylerin isimleri de karısıklığa meydan vermemek amacıyla değistirildi. Aptaldam, Asıran, Atkafası, Cadı, Çakal, Çuruk, Deliler, Domuzağı, Dönek, Haraççı, Hırsızpınar, Hıyar, Kaltaklı, Kansız, Karabelalı, Keçi, Kıllı, Komik, Kötuköy, Kuduzlar, Sinir, seytanabat, Zurna gibi anlamları guzel çağrısımlar uyandırmayan, insanları utandıran, gururunu incitici, yahut alay edilmesine fırsat tanıyan kelimelerden olusan isimler Turkçe dahi olsalar değistirildi.

Bazı isim değisiklikleri ise mevcut adın yazı diline dönusturulme çabasıyla sadece bir-iki harf farklılığından ibaret. sıh kelimesi içerenler seyh, viranlar ören, ağlar ak, yörukler yuruk haline dönusturuldu. Bunun dısında Kurt, Gurcu, Tatar, Çerkez, Laz, Arap, muhacir gibi kelimeler içeren köy isimleri de bulundukları ortamda böluculuğe meydan vermemek amacıyla değistirildi.

Artvin'de köy isimlerinin değistirilmesi ise çok daha önce 1925 yılında yapıldı. Karadeniz Bölgesi'nde en çok dikkati çeken özellik Trabzon ile Rize arasında kalan alandaki yoğunlasma. Trabzon ve Rize'de toplam 495 köyun ismi değistirildi. Bunların 20 tanesi Turkçe, diğerleri Rumca, Lazca, Ermenice, Gurcuce oldukları için değistirildi.
Diğer yoğunlasma alanları olarak dikkati çeken Samsun, Kastamonu ve Sakarya çevresinde de ağırlıklı olarak Turkçe isimlerin harf değisiklikleri seklinde yenilestirmeler söz konusu.

DOĞU'DA ERMENİ, KuRTÇE VE ARAPÇA İSİMLER DEĞİsTİRİLDİ

Doğu ve Guneydoğu Anadolu'da ise Karadeniz Bölgesi'nde olduğu gibi değistirilen Turkçe köy adları bulunuyor. Fakat çoğunlukla isimler Ermenice, Kurtçe veya Arapça kökenli oldukları için değistirildi. Doç. Dr. Harun Tuncel, Anadolu'daki inceleme gezileri ve çesitli çalısmalar sırasında konuya iliskin olarak yaptıkları sorusturmalar, inceleme ve gözlemlerin, bu isim değisikliklerinin çoğu yerde henuz tumuyle halk tarafından benimsenmis ve kullanılır olmadığını gösterdiğini belirtiyor.

Özellikle orta yaslı ve yaslı olanların hâlâ yerlesim yerlerini eski ismiyle andıklarına dikkat çeken Tuncel, daha çok gençlerin ve çocukların yeni isimleri öncelikli olarak bilip kullandığını ifade ediyor. Bu durumun, yeni isimlerin kullanımının tumuyle yerlesmesi için yeterli surenin geçmediğini gösterdiğini anlatan Tuncel, eski isimlerin toplumsal hafızadan tumuyle silinmediğine isaret ediyor.

Konunun, halkın ev içinde kullandığı dil, yerel ağız, lehçe ve vurgu özellikleriyle de alakalı olduğuna dikkat çeken Tuncel, sunları ifade etti: Ancak tum ulkede yaygın olarak dikkati çeken özellik ise artık yeni isimlerin de bilinir olusudur. Bunda okuldaki eğitim sırasında, tapu ve nufus islemleri gibi çesitli resmi islerde yeni isimlerin kullanılmasının da payının olduğu göz ardı edilmemelidir. Ancak eski isimlerin uzunca bir sure daha kullanılmaya devam edeceği kesin görunmektedir. Turkçe olmasına rağmen yazı diline uygun hale getirmek amacıyla yapılan, özellikle birkaç harf değisikliğinden ibaret olan isim değisikliklerinin ise hiçbir zaman yöre halkı tarafından benimsenmeyeceği ve eski haliyle daha yuzyıllar boyunca kullanılmaya devam edeceği de bir gerçektir.