Rus Kilisesi, Fener Patrikhanesi ile zorlu bir yarısta. Bu iki kilise uzerinden Rusya ve ABD arasında kuresel bir mucadele yurutuluyor.

Geçtigimiz gunlerde Turkiye çok önemli bir ziyarete ev sahipligi yaptı.

Her ne kadar Katolik Dunyası nın ruhani önderi Papa’nın ziyareti kadar ilgi çekmemis olsa da ziyaretle ilgili birtakım detaylar basına da yansıdı.

İstanbul ve Ankara, geçtiğimiz gunlerde Rus Ortodoks Kilisesi’nin yeni patriği Kirill’i ağırladı.

Kirill, Patrik 2.Aleksi’nin ölumunun ardından göreve gelmisti ve gelir gelmez ilk yaptığı islerden biri de İstanbul ile temasa geçerek, Fener Rum Patrikhanesi ile bir yakınlasmayı gerçeklestirmeye çalısmak oldu.

Rus Ortodoks Kilisesi, dunyanın en buyuk özerk Ortodoks Kilisesi olarak da bilinmektedir.

Ruslar Nasıl Ortodoks Oldu?

Rusya’ya Ortodoksluğu Bizanslı misyonerler tasımıs, Rus Halkı 988 yılında Kiev Knezliği’nin bu dini resmi olarak kabul etmesinin ardından Ortodoks Hıristiyanlığa adım atmıstır.

Ortodoks Kilisesi Rus Devleti'nin Siyasi Bir Aracı mı?

1448’e kadar Konstantinopolis (İstanbul)’ten atanan metropolitlerce yönetilen Rus Ortodoks Kilisesi, 1589’dan itibaren bağımsızlasmıs ve Rus Devleti’nin dini-siyasal araçlarından biri haline gelmistir.

Bilindiği gibi, Bizans’ın yıkılması ve İstanbul’un Turklerin eline geçmesinin ardından Rusya, kendisini Ortodoks Dunyası’nın lideri ve III.Roma olarak görmeye baslamıstır.

Bu nedenle, Rus Ortodoks Kilisesi de İstanbul’daki Fener Rum Patrikhanesi’nden kopmus ve Rusların siyasi emelleri dahilinde bağımsızlasarak kendi patriklerini atamaya baslamıstır.

Rus Çarlığı’nın en temel siyasi misyonu olan Ortodoksların kendi ekonomik ve siyasal liderliği altında birlestirilmesi fikrine bağımsız Rus Kilisesi de dini mesruiyet sağlayacak sekilde teskilatlandırılmıstır.

1589’dan bugune kadar da Rusya’nın bu amacı değismemistir. Bir ara, Sovyetler Birliği döneminde Ortodoksluk silinmeye ve etkisizlestirilmeye çalısılmıssa da, bu tam anlamıyla gerçeklestirilememis ve Ortodoksluk inancı Sovyetlerin çökusunde en önemli etkenlerden birisi olagelmistir.

Rus Ulusal Devleti’nin 1990’ların basında yeniden ortaya çıkmasının ardından Kilise’nin mesruiyeti tekrar sağlanmıs, halk yoğun bir sekilde dine yönelmis ve Sovyet Yönetimi döneminde yağmalanan kilise malları ve binaları iade edilmistir.

Rus Ortodoks Kilisesinin Etkinlik Alanı

Bugun Rus Ortodoks Kilisesi; Doğu Avrupa, İskandinavya, Kafkasya ve Asya’da çok sayıda kiliseye hukmetmekte ve Rusya’nın kuresel liderlik iddiasını guçlendirici faaliyetlere imza atmaktadır.

Fener-Rum Patrikhanesi ile Mucadele İçinde

Rusya’nın askeri araç-gereç ihracı ve enerji ihracının dısında en önemli etki aracı haline gelen Moskova’daki Rus Ortodoks Kilisesi, dunya Ortodokslarına liderlik etme amacı açısından İstanbul’daki Fener Rum Patrikhanesi ile ciddi bir mucadele içerisindedir.

Rus Ortodoks Kilisesi 5. Sırada

Rus Ortodoks Kilisesi aslında İstanbul, İskenderiye, Antakya ve Kudus’teki Ortodoks Kiliseleri’nin ardından 5.onur sırasında yer almaktadır.

Yani, dunya liderliği için yarıstığı Fener Rum Patrikhanesi’nin saygınlık’ açısından oldukça gerisindedir.

Fener Patriği, Rus Kilisesi’nde dahi ayinlerde adı ilk olarak söylenen ve dualarda önceliği olan bir isimdir. Bu yönuyle, Fener Rum Patriği esitler arasında birincilik pozisyonunu koruyor. Yani, Rus Ortodoks Kilisesi’ne bağlı olanlar dahi Fener Patriği’nin dunya Ortodokslarının en önemli lideri olduğunu kabul ediyor.

Ekumenlik İddiaasındalar

Ancak, Rusların siyasal söylemleri surekli ön planda tutması nedeniyle Ortodoks Dunyası’nda yıllardır cihan patrikliği yani ekumeniklik tartısması yasanıyor.

Bu konunun bir ucunun Turkiye’ye dayandığını ve Turkiye’nin birtakım haklı siyasal ve kulturel gerekçelerle Fener Patrikhanesi’nin ekumenikliğini tanımadığını ve Patrikhane’yi Eyup Kaymakamlığı’na bağlı bir dini kurum olarak görduğunu biliyoruz.

Turkiye, Lozan’da kabul ettiği sekliyle, Fener Rum Patrikhanesi’nin Turkiye vatandası Rumların dini isleriyle ilgilenen bir kurum olduğunu belirtiyor.

AB ve ABD Fener Rum Patrikhanesi'nin Destekliyor

Fakat, gerek AB’den gelen baskılar gerekse de ABD’nin Fener Rum Patrikhanesi’ni Rus Ortodoks Kilisesi’ne karsı destekleme politikası uyarınca ekumeniklik iddiasını desteklemesi Turkiye’yi zor duruma sokuyor.

Rusya Kendi Derdinde

Rusya, Fener Patrikhanesi’nin ekumeniklik iddiasını desteklemeyerek Turkiye’nin yanında yer alıyor. Ancak, bunu kendi kilisesini guçlendirmek için yapıyor.

Heybeliada Ruhban Okulu'nun Durumu

Son gunlerde sıklıkla tartıstığımız Heybeliada Ruhban Okulu’nun durumu, bizim kadar Rus Ortodoks Kilisesi tarafından da dikkatle izleniyor.

Çunku, Heybeliada Ruhban Okulu’nun kapalı olması, Rus Ortodoks Kilisesi ruhbanlarının İstanbul’dan ve dolayısıyla Fener Patrikhanesi’nden uzakta, her iki buyuk kiliseye de dengeli yaklasmakta olan Yunanistan’da yetismesini sağlıyor.

Yunan Ulusal Kilisesi, Fener Patrikhanesi’ne Turkiye’de olmasından dolayı çok sıcak bakmazken, Ruslarla iliskileri daha sıcak durumda. ustelik, Rus Ortodoks Kilisesi için yetistirilen ruhban adayları, Selanik’te eğitim alırken yoğun bir Turk dusmanlığı propagandasına maruz kalıyor.

Fener Rum Patrikhanesi, Heybeliada Ruhban Okulu açıldığı anda, ruhban yetistirme konusunda yeniden ön plana çıkacak ve kendi etkisinde kalacak ruhbanlar sayesinde Ortodoks Dunyası’ndaki liderliğini taçlandıracak.

Aslında, bu isten Turkiye’nin de karlı çıkması söz konusu. Yabancı ruhban adaylarının Turkiye’de okutulması konusunda hukuki zorluklar söz konusu olsa da Turkiye’de yetisecek ruhbanlar sayesinde Turkiye kendi tanıtımını daha iyi yapabilir ve dini anlamda önemli bir merkez olma konumunu guçlendirebilir.

Bu durum suphesiz Turkiye’nin Avrupa ile iliskilerinde ve ABD’deki Rum Lobisi’nin çesitli alanlarda desteğini alması konusunda isine yarayabilir. Tabii ki, Turk yetkililer ulkenin siyasal konumunu ve ulkenin yapısını zora sokmayacak önlemlerle Heybeliada Ruhban Okulu Meselesi’ne yaklasmalıdırlar.

Fener Rum Patrikhanesi ile Rus Ortodoks Kilisesi arasında özellikle Estonya ve Ukrayna Kiliseleri’nin kontrolu konusu buyuk bir problem doğurmus durumda.

Turkiye’de yaptıkları görusmelerde Ortodoks Birliği, kardesliği gibi ilkelerin uzerinde durmus olmalarına rağmen, Estonya Kilisesi’nin Rus baskısından kaçıp Fener’e bağlanması, Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin de Fener Patrikhanesi’ne bağlanmak uzere olması önemli birer problem.

Yine, Rus Ortodoks Kilisesi’nin Kıbrıs’taki eylemleri de Fener Patriği Bartholomeos’u kaygılandırıyor. Anlasıldığı kadarıyla, bu iki kilisenin yakın bir zamanda genis kapsamlı bir anlasmaya varması mumkun görunmuyor. Siyasal duzenlemeler ve ince hesaplar dini hassasiyetlerin önune geçiyor.

Rus Patriği Kirill, Turkiye’de yaptığı açıklamalarda Rus turistlerin adeta ikinci adresi konumunda olan Antalya’da bir Rus Ortodoks Kilisesi açmak istediklerini ve bu amaçla görusmelerde bulunduklarını da belirtti.

Dunyada dine olan yönelis ve muhafazakarlık hızla artmakta. Gunumuzde İslam’ın dısında hızla buyumekte olan bir diğer din/mezhep de Ortodoks Hıristiyanlık. Bu nedenle hızla buyuyen bu topluluğa kimin liderlik edeceği çok önemli.

Rus Kilisesi, Fener Patrikhanesi ile zorlu bir yarısa girmis durumda ve bu iki kilise uzerinden Rusya ve ABD arasında kuresel bir mucadele yurutuluyor.

Turkiye bu mucadelenin tam ortasında bulunuyor. Heybeliada Ruhban Okulu konusunda vereceği karar da hem kendi geleceği, hem de Ortodoks Dunyası’nın geleceği açısından oldukça belirleyici olacak. Zira, Ortodoks Dunyası’nın yakın zamanda birlesemeyeceği açık bir sekilde ortada.