Kardes Turkuler ile Sayat Nova nin Ermenistan konserlerinden donusu Ozur Diliyorum’ kampanyasina ve buna karsi cikan irkcilarin tepkilerine denk geldi. Moral bozucuydu ancak 30 bin imzacinin hakkindan gelmeleri mumkun degildi. Stadyuma mi mi dolduracaklardi herkesi?... MAHIR KARAYAZI Sanat sanatcinin kendisini anlamlandirma ugrasisi; sinirlari sinirlarini zorlamak icin ciktigi garip bir yolculuk olarak tanimlanabilir. Bu yolculuk uretildigi topraktaki ekinleri derip; yeni ekinler ekerken (hicbir manada) sinirlarin olmadigini kesfedilinceye kadar surer ki bu kesif aninda sanatci gecmisle gelecek yasamla olum varlikla yokluk kopru’ oldugunu anlamaya baslar. Bu baglamda onlari ne zaman dinlesem kopruler gelir aklima. Taraf olani karsi karsiya olani birbirine ilikler cunku kopruler. Altindan halklar zamanda sular gibi akarken... Sularin (halklarin) cikardigi sesleri yarattigi dalgalari cirpinislari gecmise yaslanarak kaybolmamasi icin ugrasan duruslarini da hicbir zaman degistirmeyen; Anadolu gibi bir koprude Anadolu’nun Mezopotamya’nin koprusu olmak icin ugrasan Kardes Turkuler ve Sayat Nova ile hem beraber yaptiklari isi hem de su andaki Anadolu’yu konustuk. »Sayat Nova’dan ve Kardes Turkuler’le birlikteliginizin baslangicindan bize biraz soz eder misiniz? Kayus: Sayat Nova 37-38 yillik bir koro. Bir kilise korosu olarak kurulmus ama neredeyse kiliseyle alakali hicbir calisma yapmamistir. Ancak buyuk dini bayramlarda kiliseye gider ayinlere katilir ve geri doner. Kiliseyle ilgisi bu kadardir. Genellikle halk muzigini arastirmakla ve onu icra etmekle ugrasan bir koro olmasinin yanisira ayni zamanda sivil inisiyatif olusumudur da. Ulkenin politikalarina tepki veren bu anlamda duyarli ve kendisi de gundem olusturan bir korodur. Boyle tanimlayabilirim. »Koro calismalariniz hakkinda bilgi verir misin? Kayus: Tematik calismalar yapan bir koroyuz. Yil icerisinde belirli bir baslik altinda konserler veriyoruz. Mesela bir yil sadece Mus Turkuleri’ni derleyip soyledik. Bir yil hic bilinmeyen bir bestecinin urunleri uzerinde calisip konser verdik. »Sadece Ermenice mi soyluyorsunuz? Kayus: Genelde evet Ermenice soyluyoruz. Tematik konserler veriyoruz dedim ya; o temayla ilgili baska bir dilde soylenmesi gereken bir sey olursa soyluyoruz tabii. Sadece Ermenice soyleyecegiz diye bir kuralimiz yok. Ama elbetteki Ermenice tercihimiz nihayetinde biz bir Ermeni korosuyuz. »Kardes Turkuler’le nasil tanistiniz? Kayus: Tanismamiz 15 yil oncesinde neredeyse Kardes Turkuler’in kurulusundan itibaren oldu diyebilirim. Onlarin farkli dillerde bu cografyaya ait turkuleri arastirmalari bizi yan yana getirdi. Baslarda onlara destegimiz oluyordu. Sonra sonra durum degisti. Onlardan yardim alir olduk. Birbirimizin projelerinde beraber yaptigimiz calismalarin sonuclarinin iyi olmasi ortak yapilan isi 2006’da Mahallemize Âsik Geldi’ basligi altinda toplayip ayni sahneyi kullanmamiza kadar surdu. Bu daha onceden turkuleri arastirirken iki tarafin âsik geleneginin benzerlikler tasidigini gormemizle de ilgili olarak gelisti. Kurtce’de Turkce’de Ermenice’de bulabildigimiz diger farkli dillerde âsiklarin aslinda ayni seyi soyledigini gorduk ve bunu gostermek istedik. Bu calismanin bizden haric ucuncu ayagi da Ruhi Su Dostlar Korosu’ydu. Yine ayni yil Kardes Turkuler’in konserine eslik ettik. Mahallemize Âsik Geldi’ projesine Hrant Dink’in BirGun’deki kosesinde yazdigi bir yazisinda (Mehmed Uzun’a seslenerek) Biz de bunu Ermenistan’da seyredip halay tutariz umarim bir gun Mehmed” demesi uzerine zaten epeydir bizde varolan Ermenistan’a gidelim orada beraber bir konser verelim” fikrini zorunluluk haline getirdi. Hele ki Hrant’in olumunden sonra bir tur vasiyet oldu bu istegi. Biz de calismalara basladik. Ermenistan’la baglantilari kurduk. »Bu projeye hazirlanirken giderken ve orada yasadiklariniz beklentileriniz ve aldiginiz tepki nasildi? Feryal: Ermenice sarkilarin yanisira Azerice Turkce ve Kurtce sarkilara ozellikle yer verdik. Ozel bir repertuvarla gittik. Mesela Hemsince de olsun istedik. Nasil tepkiler alacagimizi acikcasi bilmiyorduk. Ulker: Bu projenin calismalarina yaklasik iki yil once basladik. Daha dogrusu gidebilmenin kosullarini olusturmaya calistik. Cunku neredeyse bir ucak dolusu gittik 91 kisiydik. Mali olarak kosullari olusturduktan sonra gittigimiz tarihi de oradaki bir bayrama denk getirmek istedik. Hazirliklari yaparken resmi adimlar da atildi. Ulusal mac icin Cumhurbaskani Abdullah Gul oraya gitti. Ama bizimkisi sivil bir hareket olarak kultur-sanat alanindan; karsilikli onyargilarin kirilmasi ve kulturlerin ortak oldugunun farkina varilmasi icin atilmis bir adimdi. Turkiye’deki butun etnik kokenlerden insanlar kadroda vardi. Oradaki insanlara sunu diyebilmekti temel amac: Biz Turkiye’de bir arada yasiyoruz. Buradaki cokkulturluluge sahip cikiyoruz. Beraber uretip beraber yasayabiliriz. Ortak yasayabilmenin yollarini ariyoruz. Ermenistan ile de boyle bir iliski kurmak istiyoruz.” Burcu: Aslinda o kadar da uzak degiliz. Orada taksiye bindiginiz de taksiciye nerelisin?” diye sordugunuzda aldiginiz yanit: Musluyum Vanliyim Kutahliyim” gibi yanitlar. Ararat’in yani Agri Dagi’nin oteki yani Turkiye… Kayus: Azerilerle projeler yapan Dikran adinda bir gazeteci vardi bizimle soylesilere katilan. Bizim ne yapmak istedigimizi gayet iyi anlayan biri. Hrant Dink’in cenazesindeki yuz binlerin yuruyusunu nasil karsiladilar Ermenistan’da?” diye kendisine yoneltilen bir soruya; uc farkli dusunce turunun oldugunu soyleyerek yanit verdi. En olumsuz olanin ardindan gelen baska bir soruda acaba onun temelinde de 1915 olaylari mi yatiyor?” denilince hepimizin temelinde o yatmiyor mu?” diye yanitladi. Hepimiz dostuz elbette ama o sorun hep var...” Burcu: Oradaki gazetelere verdigimiz roportajlardan birinde roportaj sirasinda gazeteci beni resmî bir temsilci gibi gorerek Lutfen artik siniri acin... Yasanmisliklar cok agir. Ninelerimizin yasadiklarini anlattiklari hikâyeleri duysaniz sorunun ne boyutta oldugunu gorursunuz unutmak mumkun degil” demisti. Sinirlarin acilmasi cok onemli onlar icin. »Donusunuz tam da ozur diliyorum’ kampanyasina denk geliyor. Neler oldu dondugunuzde? Feryal: Son donemde yukselen irkci soylemlerin de oldugu bir ortamda gittik ve donduk. Umutla donup bahar kapilarini acacak” diye beklerken gazetecilerin kultur-sanat alaninda uretimde bulunan kisilerin de ozur diliyorum’ kampanyasina karsi ciktiklarini gorunce haliyle uzuluyorsunuz. Yeni bir kampanya olmali o zaman ozur diledigimiz icin ozur dileriz… Feryal: Moral bozucuydu donusumuzde karsilastigimiz tablo. Ote yandan 30 bin imzacinin hakkindan gelmeleri mumkun degildi. Stadyuma mi mi dolduracaklardi bizi? »24 Aralik’ta da Bogazici Universitesi’nde yaklasik bir gun suren bir organizasyon yaptiniz. Bu organizasyon aslinda Hrant Dink anmasi gibi gorunse de daha farkli bir isti. Ulker: Hrant’in olumunun ardindan iki yil boyunca cesitli anma faaliyetlerine hem katildik hem duzenledik. BGST’de tartistigimiz bir sey vardi. Onu anarak degil de gundeme getirdigi olmasini istedigi seylere sahip cikip; bunu sunmaya calisacagimiz bir seyler yapalim istedik. Tekrar tekrar anmaktan kisisel olarak dillendirmekten cok soylemine sahip cikmaya yonelik yapabileceklerimizi tartistik. Bu tartismalar sonucunda bir gun surecek ve icinde ; sergiler paneller konserler belgesel gosterimleri olacak bir ise giristik. Bunun disinda Ermeni dansi ogreniyoruz atolyesi duzenledik. Katilimcilar burada danslari ogrendiler. Biz Siz Onlar” adli BGST bunyesindeki Bogazici Tiyatrosu’nun yazdigi bir oyun oynandi. Oyun yasanmis uc hikayenin oyunlastirilmasindan olusturuldu. Bir bolumu sakli olarak yasanmak zorunda kalinan Ermeni kimligini bir bolumu Kurtler ve anadil sorunlarini bir bolumu de varoslarin icerisinde hayatlarini surduren Cingeneleri ele aliyor bu oyunun. Cokkulturlulugun yasanmasindaki sorunlari yansitmasindan dolayi etkinlik icerisinde yer aldi. Ciplak Ayaklar Kumpanyasi bir dilek kuyusu olusturdu. Gelen herkesin dilegini yazip kuyuya atmasi istendi. Sonra birbirine yakin dilekler bir araya toplandi. En cok nelerin dilendigine bakildi. »Neydi en cok dillenen? Ulker: En cok; kardeslik baris umut ve cesaret vardi. Nor Zartonk’ diye genc Ermenilerin olusturdugu bir olusum var. Onlar bir masa acip calismalarini tanittilar. Bir de cokkulturluluk alaninda yayinlar yapan yayinevleri standlar actilar. O da ilgincti. Cunku ummadiklari bir ilgiyle karsilastiklarini soylediler. Gunun en sonunda Ermenistan yolculugumuz sirasinda olusturdugumuz belgeselin bir bolumu gosterildi. Feryal: Kardes Turkuler olarak yazlari Harbiye Acik Hava’da her yil duzenledigimiz gosterilerin disinda daha once bu kadar komplike bir is yapmamistik. Umdugumuzdan da guzel gecti. Kayus: Sirtinda yumurta kufesi tasiyanlar: Ermeniler’baslikli bir paneldi. Rober Koptas adli gazeteci bir arkadasimizin moderatorlugunde yapildi. Natali Bagdat okullardaki durum hakkinda bilgiler verdi. En onemli sikintinin okullarda yasandigi kaygisiydi. Arif Nalci da vakiflarin durumunu anlatti. Ben de gundelik hayattan yasadiklarimizla alakali konustum. Ben daha cok bize sorulan sorulardan bahsettim. Turkiye’deki Ermeniler aslinda ucuncu bir grup. Bir yandan yurtdisinda yasayanlar Ermenistan’da yasayanlar ve buradaki bizler. Biz son ucuncu grubuz. Hepsinin kokeni Anadolu olmasina ragmen diger iki grup buraya cok yabancilasmislardir. Bu noktada bize sorulan sorularin en onemli ikisi su: Nereden geldiniz?” Turkler tarafindan; hâlâ orada misiniz?” Ermeniler tarafindan. Turklerin sorusunun yaniti biz buradaydik” Ermenilere ise verdiginiz yanit uzuyor. Bir sure sonra Turklesmissinize” kadar variyor. »Turkuler koye koylere ait gibi dursa da sehirde yasamis buyumus bireyler muzisyenler olarak buranin turkuleri olusacak mi? Ya da olusturmak icin bir cabaniz var mi? Kayus: Kulturel anlamda uretimde topraga cok inanirim. O topragi ekeceksin biceceksin… Ermeniler Anadolu halki olmasina ragmen herhangi bir koyde bir Ermeni yoktur. Anlatabiliyor muyum? Bizler icin bitti. Feryal: Ben katilmiyorum. Burcu: Ben de. Yeni besteler ve sozler yazilabilir hatta yapilmali. Belki Anadolu’daki diger dillere ve kulturlere nazaran daha az olacaktir bu uretim ama ben bittigine inanmiyorum. Zaten Ermeni muzigini birakalim Ermeniler yapsin Kurt Muzigini birakalim Kurtler yapsin” gibi bir sey de yok. Ortak yasami savunuyorsak uretimler de ortak olabilir olmalidir da. Feryal: Su da var. Kendi adima kokenimden Turkmen Abdal muziginden beslenerek yeni uretimler yapabilecegim gibi; eski turkuleri de burada buranin kosullariyla yorumladigimda bu da bir yenilik olacaktir. Hepsi beste olmak zorunda degil. Kardes Turkuler olarak epeydir tartistigimiz bir seydi bu. Buyuk bir cogunlugu bizim uretimlerimiz olan bir albumun calismalarina basladik. Ve Sayat Nova ile de ilerleyen donemlerde projeler olustukca calismalarimiz olacak.