ABD nin 2008 yili insan haklari raporu aciklandi. Iste Raporun Turkiye bolumu... ABD Disisleri Bakanligi nin 2008 yili insan haklari raporunun Turkiye bolumunde hukumetin genel olarak vatandaslarinin insan haklarina saygili oldugu ancak bazi alanlarda ciddi problemlerin surdugu belirtildi. Raporun hazirlandigi 2008 yili icinde insan haklari kuruluslarinin guvenlik gucleri tarafindan iskence dayak ve taciz olaylarini belgeledigi guvenlik guclerinin kanunlara aykiri sekilde adam oldurmeye karistigi ancak tutuklama ve yargilamalarin sayisinin dusuk oldugu savunuldu. Raporda 2003 ile 2008 arasinda iskence suclamalariyla ilgili hakkinda sorusturma acilan guvenlik gorevlilerinden 2 bin 140 kisinin sadece yuzde 2 sinin disiplin cezasi aldigi belirtildi. Turk polisinde 14 iskence iddiasiyla acilan davada 60 memur hakkinda sorusturma acildigi bunlarin hicbirinde memurlarin hukum giyme veya kovulma cezasiyla karsilasmadigi sadece dort davada maastan kesinti yapildigi belirtildi. Basbakanliga bagli Insan Haklari Baskanligi nin yilin ilk 9 ayinda 238 iskence vakasi tespit ettigi bu vakalarda 178 kurban ve 263 u polis 15 jandarma ve 20 diger guvenlik gucleri yetkilileri olmak uzere toplam 298 supheli bulundugu kaydedildi. ABD raporunda gecen yil icinde 37 kisinin guvenlik guclerinin dur ihtarina uymadigi icin olduruldugu de belirtildi. Raporda cesitli olaylardan ornekler verilirken 2007 yilinda bir parkta arkadasiyla icki icerken polisin gogsunu tekmelemesi sonucu kalp krizi gecirerek olen 26 yasindaki Feyzullah Ete nin Kasim ayinda Istanbul daki durusmasinda polis memuru Ali Mutlu nun kefaletle serbest birakildigi anlatildi. Raporda Insan Haklari Vakfi na gore 2008 yilinda hapishanelerde 32 suclunun supheli sekilde oldugu ve bunlarin 17 sinin intihar olarak kayitlara gecirildigi belirtildi. Hapishane kosullarinin gecen yil icinde kismen iyilesmesine karsin yetersiz oldugu calisanlarin yeterli egitimden gecirilmedigi ve hapishanelerin genel olarak cok kalabalik oldugu tutuklulara aninda avukat hakkinin her zaman saglanmadigi da raporda yer aldi. Hukumet kayitlarina gore teror orgutu PKK ile mucadele sirasinda 49 sivilin oldugu ve 252 sinin yaralandigi guvenlik guclerinden 143 can kaybi 256 yarali bulundugu ve 657 teroristin olduruldugu de raporda yer aldi. Raporda olen ve yaralanan sivillerin sayisinin 2007 ye oranla ciddi bicimde arttigi da vurgulandi. Guneydogu da sayisi 63 bini bulan koy korucularinin zaman zaman uyusturucu kacakciligi yolsuzluk hirsizlik tecavuz olaylarina adinin karistigi koy korucularinin denetlenmedigi jandarmanin koy korucularini korudugu iddialarinin goruldugu savunuldu. YASAKLAR ABD nin insan haklari raporunda secilmis bazi hukumet yetkilileri ve devlet buroksasisinin zaman zaman yarginin bagimsizligina zarar verecek tesebbusleri oldu ifadesi de kullanildi ve hakimlerle savcilar arasinda asiri yakin iliskilerin devam etmesinin adil yargi surecini asindirmayi surdurdugu savunuldu. Hukumetin anayasal kisitlamalar ve bazi kanunlari kullanarak ifade ozgurlugunu kisitladigi Turk hukumeti devleti ve milletine onun kurumlarina ve Cumhuriyetin sembollerine hakareti yasakladigi ifadesi raporda yer aldi. Ifade ozgurlugune yonelik kisitlamalarin interneti de kapsadigi mahkemelerin yaklasik 1475 ayri meselede internet sitelerine ulasimi bloke ettigi belirtildi. Polisin gostericiler insan haklari kuruluslari medya ve gozlemcileri tutuklamaya taciz etmeye devam ettigi cesitli vesilelerle DTP nin bir cok uyesini gozaltina aldigi ileri suruldu. ERGENEKON DAVASI ve DINI OZGURLUKLER Temmuz ayinda savcilarin Istanbul da onde gelen asker isadami ve basin mensuplarindan olusan 90 kisiyi secilmis hukumeti devirmeye calisma sucuyla yargiladigi Ergenekon Teror Orgutu davasi da raporda yer aldi. Basinin bazi uyeleri ve hukumet karsitlarinin yargilamalari siyasi olarak niteledigi bazi kisilerin hakkinda suclama belli olmadan uzun sure tutuklu kaldigi vurgulandi. Tutukluluk surelerinin bazen yillari buldugu da kaydedildi. Musluman olmayan dini gruplarin dinlerinin geregini acik ve ozgur bir sekilde yasama mal sahibi olma ve dini liderlerini yetistirme konusunda kisitlamalarla yuz yuze kalmayi surdurdugu belirtildi. Universitelerde turban yasaginin devam ettigi ancak bazi universite mensuplarinin siniflarda ogrencilerin basini ortmesine izin verdigi bazi kadinlarin turban yerine peruk taktigi belirtildi. Namus cinayetleri ve tecavuz dahil kadinlara karsi siddetin cok yaygin bir problem olmayi surdurdugu cocuk yasta evlendirmelerin devam ettigi ucuz is gucu saglamak ve cinsel somuru icin insan kacakciligi problemlerine bazen kanunlara aykiri davranan polislerin tutumunun da katkida bulundugu iddia edildi. IFADE OZGURLUGU Nisan ayinda hukumetin Turk Ceza Kanunu nun 301 inci maddesini yeniden duzenleyerek ifade ozgurlugune yonelik kisitlamalari azalttigi da raporda yer aldi. Temmuz ayinda yine hukumetin Turkce olmayan dillerde devlet televizyonunda yayin yapma konusunda kisitlamalari kanunla azalttigi da ifade edildi. Hukumetin Aralik ayinda 24 saat Kurtce yayin yapilmasinin onunu actigi Alevi nufusunun sorunlarini tanima ve giderme yonunde adimlar attigi vurgulandi. Subat ayinda parlamentonun Vakiflar Yasasi nda degisiklik yaparak azinlik gruplarinin yeni mulk edinme ve el konulmus mallarini geri almasina imkan sagladigi belirtildi. Raporda Kasim ayinda Adalet Bakani Mehmet Ali Sahin in yazar Temel Demirer adli sahsin 301 inci maddeden yargilanmasindan once yargiya yon verecek sekilde Demirer i suclayacak sozler soyledigi savunuldu. Demirer hakinda gazeteci Hrant Dink in oldurulmesinden sonra 1915 olaylarini soykirim olarak niteledigi icin de bir dava acildigi belirtildi. Kisilerin devlet ve hukumeti kamuoyu onunde acikca elestirmekten korktugu hukumetin belli dini siyasi ve Kurt milliyetcisi gruplarla farkli kulturel goruslere sempati gosteren kisilerin ifade ozgurlugunu kisitladigi ileri suruldu. Buna karsin insan haklari ve hukumet politikalari konusunda yogun tartismalarin devam ettigi bunlar arasinda AB uyelik sureci ordunun rolu Islam siyasi Islam Kurt kokenli Turkler diger etnik ve dini kokenli azinliklar Osmanli Imparatorlugu nun son doneminde Turk-Ermeni catismasinin tarihine iliskin tartismalarin bulundugu belirtildi. Raporda transseksuel sarkici Bulent Ersoy un bir televizyon roportajinda oglu olsa Kuzey Irak a operasyonlara gondermeyecegi yonundeki sozleri yuzunden Istanbul da yargilandigi ve ardindan beraat ettigi de yer aldi. 2007 yilinda Saglik Bakani Recep Akdag in elini sikmayan ve hakaret eden iki Gazi Universitesi ogrencisinin 6 ay ile iki yil hapis cezasiyla yuz yuze bulundugu davanin halen devam ettigi belirtildi. Kopegini Turk bayragina sardigi icin Tulga Hepis adli vatandas hakkinda Turkluge hakaretten acilan davanin devam ettigi de raporda yer aldi. MEDYA Ak Parti nin bazi uyeleri ve Basbakan Erdogan in gazeteciler ve karikaturistlere karsi dava acmayi gecen yil da surdurdugu bazi insan haklari kuruluslari ve gazetecilerin bu egilimleri otosansur ortami yarattigi gerekcesiyle elestirdigi belirtildi. Haber ajanslarina da sahip olan genis medya sirketlerinin gazeteciler hukumeti elestiren haberler yazarsa is imkanlarini kaybetmekten endise ettigi de raporda ileri suruldu. Rapora gore bir gazeteci ust duzey yonetimin Ak Parti ve uyelerini elestiren haberlerin yazilmasini cesaretlendirmedigini de kaydetti. Basbakan Erdogan in yil boyunca basin ve medya kuruluslarini elestiren aciklamalar yaptigi bu elestirilerin ozellikle Almanya daki Deniz Feneri kurulusuyla ilgili yolsuzluk iddialarinin arkasindan geldigi savunuldu. Internete ulasimla ilgili kisitlamalara da deginildi ve YouTube internet sitesinin Ataturk ile ilgili bir karikatur videosundan sonra bloke edildigi anlatildi. Ingiliz biyolog Richard Dawkins in evrim teorisi ve Tanri ile ilgili goruslerini anlattigi internet sitelerine erisimin de evrim karsiti Adnan Oktar in sikayetiyle engellendigi belirtildi. Ayrica Vatan gazetesinin internet sitesinde Oktar i elestiren bir okurun yorumu yuzunden siteye erisimin de Silivri mahkemesi tarafindan kisitlandigi kaydedildi. Gazi Universitesi profesorlerinden Atilla Yayla nin Kemalizm ile ilgili sozleri yuzunden 1 bucuk yil hapis cezasina mahkum edildigi ancak mahkemenin daha sonra ayni sucu iki yil icinde yeniden islemezse cezayi iptal etmeyi onerdigi de raporda yer aldi. 27 NISAN BILDIRISI Raporda Turkiye de secimler ve siyasi surecle ilgili bolumde 2007 cumhurbaskanligi ve parlamento secimlerinden onceki ortamda ordunun asiri dincileri tehdit kabul eden laikligin savunucusu olarak ordunun rolunun altini cizen uc bildiri yayimladigi da anlatildi. Insan haklari gruplarinin bu aciklamalari demokratik surece mudahale cabalari olarak niteledigi ve ordunun siyaset uzerindeki rolune isaret ettigini belirttigi raporda yer aldi. ABD raporunda Ak Parti nin kapatilmasi yonunde acilan davadan da bahsedildi. Raporda Turk kanunlarinin tek bir milli kimligi kabul ettigi ve diger milli veya etnik azinliklari kabul etmedigi belirtildi. Buna karsin bir cok vatandasin kendisini Kurt kokenli olarak tanimladigi ve Kurtce konustugu bunun da taciz sansur ve yargilamalara yol actigi savunuldu. ABD raporunda Roman toplumunun yasadigi Sulukule bolgesinin yeniden imari cercevesinde 500 Romanin kentin disinda bir alana yerlestirildigi ve genel olarak Romanlarin durumunun iyilestirilmesi yonunde bir adim atilmadigi ileri suruldu. Raporda kanunlarin acik bir sekilde escinsellere karsi ayrimcilik ongormedigi ancak kanunlarda yer alan toplumun ahlaki ve dogal olmayan cinsel davranis ifadelerine dayanarak bazi sivil toplum kurulusu faaliyetlerinin sinirlanmasina calisildigi savunuldu. ABD raporunda kabul edilebilir calisma kosullari bolumunde ayda 425 dolara denk dusen asgari ucretin bir isci ve ailesine uygun yasam standardi saglamadigi belirtildi.