Adnan Menderes gizli toplantida 6-7 Eylul olaylarinin gercek faturasinin 300 milyon dolar oldugunu acikladi. Resmî kayitlara gecmeyen bu rakama gore hukûmet magduriyetleri giderdi. Zaten olaylardan sonra ulkeden ayrilanlarin sayisi cok degildi. Guz Sancisi filmiyle yeniden tartisilmaya baslanan 6-7 Eylul olaylarinda gayrimuslim azinliklar hedef hâline gelmisti. Sokak olaylarina donusen saldirilarda 5 binden fazla ev ve isyeri talan edildi. Kimileri hukûmet tertibi dese de buna dair hicbir iz bulunamadi. Aksine hukûmet azinliklarin saldirilarda olusan tum zararini karsiladi. Odenen rakama iliskin resmî bir belge yok. Sadece cesitli kaynaklarda 60 milyon lira tazminat odendigi yaziyor. Fakat olaylarin hukûmete faturasinin 300 milyon dolar oldugu ortaya cikti. Bu tarihî iddia Seferberlik Tetkik Kurulu (Ozel Harp Dairesi) kurucularindan emekli Albay Ismail Tansu’nun Menderes ile bir hatirasina dayaniyor. 1953’te ABD’nin telkiniyle Genelkurmay Baskanligi bunyesinde kurulan Seferberlik Tetkik Kurulu 4 yil sonra Kibris’ta Turk Mukavemet Teskilati (TMT)’ni olusturmaya basladi. Disisleri Bakani F. Rustu Zorlu’nun teklifiyle kurulan bu orgute Basbakan Menderes buyuk destek veriyordu. 1960’in subat ayiydi. 27 Mayis darbesinden kisa bir sure once TMT’nin Kibris’taki gizli faaliyetleri hakkinda Menderes’e bir brifing verildi. Seferberlik Tetkik Kurulu Baskani Danis Karabelen Pasa sag kolu Ismail Tansu ve Kibris komutani Yarbay Ali Riza vardi Menderes’in karsisinda. Saat 21.30’da baslayan toplanti gece yarisina kadar surdu. Kibris’ta son durumun ne oldugu 10 binden fazla kisinin silahlandirildigi anlatildi. Tansu Menderes’e Londra Anlasmasi imza edildi devlet kuruldu. Biz tereddutteyiz. Teskilat ne olacak askiya mi alinacak? diye soru yoneltti. Menderes ise Kesinlikle hayir.” deyip Rum ve Yunanlara guvenmedigini TMT’nin daha da guclendirilmesi gerektigini kaydetti. Konu 6-7 Eylul olaylarina gelmisti. Bunu bu kulaklar duydu.” diyen Ismail Tansu o tarihî gunu unutmasinin mumkun olmadigini soyleyip gizli toplantiya iliskin sunlari aktariyor: Benim soyledigim Menderes’in agzindan bizzat kendisinin soyledigidir. 6-7 Eylul hadiseleri devleti 300 milyon dolar zarara soktu dedi. Aci aci yakindi. Ne kadar kotu ne kadar fena bizi zor duruma dusurdu dedi. Kinadi olaylari. Bir sey olsa baska turlu konusurdu.” Donemin dâhiliye vekilinin oglu Arda Gedik ise 60 milyon rakamini bugune kadar sagdan soldan duydugunu soyluyor: Herkes bir sey soyluyor. Belgelenmemis ifadeler gecerlilik tasimiyor. Devletin resmî kaynaklarindan buna inilebilir. 60 milyon lira bilgisi resmî kayitlara degil tevature dayaniyor. Rakamin 60 milyondan daha fazla oldugunu saniyorum. Tam hasar odenseydi 200’e cikacakti belki cikti.” Donemin ulastirma bakaninin oglu arastirmaci M. Arif Demirer ise 13 milyon liraya seker fabrikasi kuruldugunu 300 milyon dolarin cok buyuk para oldugunu soyluyor: Zararin 150 milyon oldugu biliniyor. Odenen 60 milyon lira 61 degil. Zafer gazetesinde var.” 6-7 Eylul olaylari nasil yasandi? Kibris’tan Ingiltere’nin cekilmek istemesiyle birlikte adanin kime kalacagina dair duzenlenen 2 Eylul 1955’teki Londra Konferansi’nda Disisleri Bakanligi Kibris Adasi’nin mukadderati ancak Turkiye ile Ingiltere devletleri arasinda tayin olunabilir.” demekteydi. Bu tez dunyada ses getirmisti. Konferansi izleyen gunlerde Londra’da binlerce Turk sokaklara dokuldu. Konferansin bittigi gun Ataturk’un Selanik’teki evinin sokagina 5 Eylul gecesi bomba atildi. Olayda olu ya da yarali olmazken Ataturk’un evinin pencereleri hasar gordu. Arastirmaci Mehmet Arif Demirer bu haberin Turkiye’de ilk defa devlet radyosunun saat 13.00 bulteninde sekizinci siradan verildigini anlatiyor: Oyle bir sansasyon haberi olarak verilmiyor.” Ancak radyoda yayinlanan haberin ardindan Mithat Perin’in sahibi oldugu Goksin Sipahioglu’nun yazi isleri mudurlugunu yaptigi Istanbul Ekspres Gazetesi 6-7 Eylul olaylarinin fitilini atesleyen haberi gazetenin mansetine tasidi. Atamizin evi bomba ile hasara ugradi” basligiyla yayinlanan haber Istanbul sokaklarinda hizli bicimde dolasima girdi. Demokrat Parti doneminde Ulastirma Bakanligi yapan Arif Demirer’in oglu Mehmet Arif Demirer Goksin Sipahioglu’nun Yunanlardan para alip olaylarin buyumesine sebep oldugunu iddia ediyor: Sipahioglu’nun Yunan derin devletinin oyununun parcasi olduguna inaniyorum.” 20 bini asmayan gazetenin o gun 300 bine yakin basildigini iddia ediyor Demirer. Sipahioglu ise o gunun teknolojisiyle bu kadar gazete basmanin mumkun olmadigini cesitli yerlerde dillendirdi. 6 Eylul saat 16.30’dan itibaren gazetenin dagitilmasiyla Istanbul sokaklarindaki kargasa basladi. 18 sularinda universite ogrencilerinin yuruyusunu takiben saat 20.00’den 24.00’e kadar talan ve tahrip olaylari yasandi. Bu olaylara ne polis ne de asker mudahale edebildi. 18 tabur asker olaylarin sonunda sokaklara cikti. Basta Rumlar olmak uzere Ermeniler Yahudiler hatta bazi Muslumanlarin ev ve isyerleri de yagma edildi. 12 kisinin oldugu 5 binden fazla ev ve isyerinin talan edildigi kayitlarda yer aldi. Hukûmet gayrimuslimlerin zararini bir yil icinde odedi. 60 milyon lira olarak bilinen rakamin aslinda 300 milyon dolar oldugu 54 yil sonra ortaya cikti. Hukûmetin azinliklara hemen sahip cikmasinin yani sira donemin dahiliye vekili emniyet genel muduru valisi ve emniyet muduru olayi onleyemedikleri icin istifa etti. Bu yasananlar Rumlarin 1955 sonrasi Turkiye’den ayrilmasini engelledi. Yunan Disisleri Bakani da Rumlarin durumunun iyi oldugunu aciklamisti. Tazminat ve istifalardan sonra Meclis’e iki Rum vekilin de girmesi buzlari bir nebze eritti. Dâhiliye Vekili Namik Gedik’in oglu Arda Gedik 6-7 Eylul’de mozaigin catladigini belirtiyor: Catlayan mozaigin kenarlari tutturulmustur. Sonra (1964) mozaik kirilmistir. Hukûmetin tutumu yalnizca parasal degil. Dâhiliye vekili Istanbul valisi emniyet muduru istifa ediyor. Kusura dayanmayan sorumluluklarindan istifa ediyorlar. Ekaliyet de devletin politikasi olmadigini gordu. 80 bin Rum vatandasi vardi 17 bin tane Elenli (Yunan pasaportlu). Elenli’nin 7-8 bini gitmistir.” Gedik’in anlattigina gore 1957 secimlerinde azinliklar yuzde 99 oraninda yine Demokrat Parti’yi destekledi. Saldirinin arkasinda hukûmetin oldugu iddiasinin gecersizligini Oy torbasini deldirmesi icin deli olmasi lazim.” cumlesiyle ozetliyor. Muhalefet de hukûmeti sorumlu tutmamisti. 6 Eylul olaylarinin hukûmet tertibi’ oldugu iddiasi 27 Mayis darbesinden yani Menderes hukûmetinin gorevden ayrilmasindan sonra parti icindeki muhalifler tarafindan dillendirilmeye basladi. 27 Mayis darbesinden tam 8 gun sonra DP’nin dort kurucusundan biri olan Prof. Fuat Koprulu Yeni Sabah Gazetesi’ne verdigi demecte Hadiseler Fatin Rustu Zorlu’nun ilhami ile Menderes ve Gedik tarafindan tertiplenmistir.” demisti. Demirer’e gore Koprulu buyuk suclu: Eger bir sey biliyorsa hapse girmeden soylemeliydi. 57’de istifa etmis 27 Mayis’tan sonra ihbarda bulunuyor.” Damadi Coskun Kirca’nin bir iddiasi bugun hâlâ kabul goruyor Yassiada’da devrik basbakan ve disisleri bakaninin ceza almasinin temel nedenini olusturuyor. Kibris meselesini gorusmek uzere Londra Konferansi’na giden Fatin Rustu Zorlu’nun Ingiliz ve Yunanlara karsi elini guclendirmek icin Elim zorda numayis yapin” turunden bir telgraf cektigi iddia ediliyor. Hâlbuki boyle bir telgraf yok. Gazeteci Hikmet Bil yillar sonra kaleme aldigi kitabinda ayni yanlisi dillendiriyor ve bu kitap bugun bircok kisi icin kaynak teskil ediyor. Mehmet Arif Demirer bu yanlisin hâlâ devam ettigini soyluyor: 2009’da hâlâ ayni masali telaffuz ediyorlar. Dilek Guven’in kitabinda da Guz Sancisi filminde de var. Fatin Rustu Zorlu’nun eli zorda falan degil. Eli zorda olan Yunan.Eli zorda olan numayis yaptiriyorsa o zaman olaylarin arkasinda Yunanistan var. Daha evvel 15 Aralik 1954’te Yunanlar Ataturk’un evine yine saldiri yapmisti.” Arda Gedik’in hukuk adami degil tasfiye memuru’ dedigi Yassiada hâkimleri Basbakan Adnan Menderes ile Disisleri Bakani Fatin Rustu Zorlu’yu azinliklara karsi bir eylem’ tertiplemekten suclu bulmustu.