Hrant in arkasindan onbinlerce Turkiyeli Hepimiz Hrant’iz Hepimiz Ermeni diye yuruyunce empatiden pek nasibini almamis iki taraf da soka girdi. Alâmetler belirdi. Hrant’in istedikleri birer birer oluyor. Turk-Ermeni iliskileri 1915 m. derinligindeki kuyudan” cikiyor. Ogrettigi empati yani olaya baskasinin gozuyle bakabilmek sayesinde Turkler artik gecmise bakiyor ve 1915 rezaletinin vahsetini ogreniyor sadece 1915’e takilmayan Ermeniler artik ileriye de bakiyor. Bunun son ornegi olarak Sydney’den Gakavian bizim Ermenilerden Ozur” kampanyasinin bir paralelini insa ediyor. Ve bizim yasadiklarimizi yasamak zorunda kalarak dimdik yuruyor. Ama buraya kolayina gelmedik. Iki taraf arasinda bicak vardi. Turklerin bu konuda zir cahil oldugu Ermenilerin de Turklerle konusulmaz!” dedigi bir zamanda biri Turkiyeli Turk (Muge Gocek) digeri Amerikali Ermeni (Ron Suny) iki universite hocasi 2000’de tartisma grubu WATS’i kurdular (sonra onlara Prof. Libaridian katildi). Nihayet diyalog Cok urkek basladi. Kiyamet kopmayinca gelisti; bugun 600 uyeli. Once havanda su dovuldu. Cunku ilk duyusta cok sacma gibi gelen ama fevkalade dogru bir soz var: Yalnizca ayni fikirde olanlar tartisabilir”. Ayni seyi farkli bicimde ogrenmisler neyin nesini tartisacak? Nitekim en azindan baslangicta iki taraf ayni seyi cok farkli biliyordu. Ogrendigi zaman da insan dogasinin geregini yerine getiriyordu: Otomatik ret. Ama zamanla ve mecburen su uc sey olusmaya basladi: 1) Karsilikli olarak bilmedikleri olaylari ve yorumlari duydular. Ornegin Turkler 1915 rezaletinin korkunclugunu Ermeniler de komitacilarin ve ASALA’nin verdigi acilari. Bu once tepki yaratti sonra bagnazliklari torpuledi. 2) Karsilikli olarak birbirlerinin psikolojisini ve bunun kokenlerini ogrendiler. Bu da catismayi yumusatti. Ermeni tarafinin neler ogrendigini anlatmak Ermenilere duser ve yakinda anlatacaklardir ama ben sadece su kadariyla soyleyeyim: Turklerin bu meseleyi ya hakikaten bilmediklerini veya Ermeniler bizi oldurdu” biciminde ogrendiklerini” gorduler. Bunun icindir ki Tasnak organi The Armenian Weekly benimle uzun bir mulakat yayinladiginda Sakalli Celal’in konusmada gecen meshur sozunu basliga cekti: Bu kadari ancak tahsille mumkundur”. Mesela kendi ogrendiklerimi ozetleyeyim: Ermeni psikolojisi 1915’i jenosit olarak anmaya cok buyuk onem veriyor ve baska bir terim kullanmayi reddediyor (nitekim bizim Ozur’e radikaller en cok Buyuk Felaket” terimini kullandigimiz icin saldirdilar). Cunku Turkleri acitmak isteyen bir hinc icinde. Bu hincin sebepleri anlasilmayacak seyler degil: a) 1915’te olen/oldurulen sayisi korkunc; b)Anadolu’nun baslica uygarlik ogesi olan Ermenilerin bu topraklardan koku kazindi (o kadar kazindi ki baslica uygarlik ogesi” sozunu duyunca iyi niyetli Turkler bile cok sasiriyor); c)Cumhuriyet butun bunlarin ustunu sikica orttu. Ermenileri en cok da bu yani inkâr tahrik ediyor cunku oluyu gommeyi ve yasini tutmayi engelliyor (zaten bizim Ozur’umuz jenosit’i kullanmadigi halde bunun icindir ki derine isledi). 3) Karsilikli olarak her iki tarafin da yekpare olmadiginin farkina vardilar. Bu da catismayi sulandirdi. Mesela ben sahsen diaspora”yi butun olarak sert diye algiliyordum. Meger onun da icinde ne farkli egilimler varmis. Yekpare sanmamizin sebebi bir tek radikallerin sesinin cikmasi imis. WATS’daki diyalog empatiyi insa edince ozellikle son bir-iki yilda Ermenilerden alabildigine farkli sesler gelmeye basladi. Diger yandan Ermeniler de kendi acilarini tamamen anlayan Turkleri gorerek rahatladilar. Tabii bu arada sahsi tanismalar da oldu; elin ele gozun goze kadehin kadehe degmesi dusmanlari dostlara donusturdu. Hrant’in olumu milat oldu Boyle bir temel var ama her sey Hrant’in olumunden dogdu (hey gidi Baba Diyalektik!). Tabutun arkasindan yuz bin Turkiyeli Hepimiz Hrant’iz Hepimiz Ermeni” diye yuruyunce empatiden o zamana kadar pek nasibini almamis iki taraf da soka girdi. Turk Yargisi onun diasporaya yonelttigi kirli kan” elestirisini Turkluge hakaret sayip 6 ay hapsi bastirinca arkasindan da boyle bir vatan haini”ni katletmek milli gorev olunca Turkiye’de uyanmayan da uyandi. Ermenilerden ise o gune kadar Hrant’a millet haini” diye karsi cikan mesela Osman Koker’in kartpostal sergisi 2006’da Koln’de sergilenecekken O hain gelmesin!”diyenler bile onu Sehidimiz” diye yuceltmeye basladilar. Arkasi kartopunun ciglasmasi surecidir: Katlin ilk yildonumu 19 Ocak 2008’de Paris’te biri Ermeni (Hos) digeri Turk (Simdi) iki dernek anma duzenlediler. Fethiye Cetin’i Agos’tan Aris Nalci’yi ve beni konusturdular. Iki millet gelip yan yana dinledi. Arkasindan Mayis 08’de unlu Fransiz yonetmen Serge Avedikian’in Hrant’a adadigi Ayni Sudan Ictik filmi geldi. Arkasindan Temmuz 08’de Armenian Weekly’de sozunu ettigim mulakat yayinlandi. Arkasindan Ekim 08’de Fransiz entelektuellerinin Blois Cagrisi” cikti: Siyasal otoriteler tarihe karismasin!”. Arkasindan Ermeni soykirimini tanimamayi cezalandiran yasanin Fransiz Senatosu’ndan gecmeyecegi ve dolayisiyla yasalasmayacagi anlasildi (Parlamento Temmuz 2001’de 1915’i soykirim ilan etmis ve Millet Meclisi de Ekim 2006’da Ermeni soykirimini reddetmeyi 6 ay hapis ve 45 bin avroya baglayan tasariyi kabul etmisti). 15 Aralik 08: Turkiye’de Ermenilerden Ozur” kampanyasi basladi. Amacimiz cok acikti: Vicdanimizin emrettigini yapmak ve olayi tartistirmak. Tartistirma Allah kendilerinden gani gani razi olsun Ermeni adini duymak bile istemeyen ulusalcilarin protestolari sayesinde muazzam bir basariya ulasti (ayni sey Azinlik Raporu’nda da olmustu bin sukur). Diger yandan bu sayede Turkiye halkinin yazar oldugunu ama okur olmadigini da ogrendik. Birinci tekil sahista yazdigimiz halde Turk halki adina ozur dileyemezsiniz!” dediler. Buyuk Felaket” yazdigimiz halde Soykirim diyemezsiniz!” dediler. Hey yarabbim! Tabii insanlarin bu kadar suflî protesto metinleri uretebilecegini gormek can sikiciydi; mesela beni en sert protesto edenlerden birine onceden iznini alarak uc adet kufur e-postasi ornegi yolladim durust biriydi ki sonuna kadar okuyamadim” diye cevap verdi ve bir daha aramadi. Diger yandan 30 bine yakin katilim Turkiye’de empati mayasinin tuttugunu gosteriyordu. Kampanyanin bir de yan urunu oldu: Yurtdisinda da siki bir tartisma basladi. (Kibris’ta Rum ve Turk ortak ozur kampanyasini ve Rum profesorun 23 Turk’un olduruldugunu aciklamasini geciyorum). Gecen hafta ayrintisiyla yazdiklarimi listelersem: Jean Kehayan’in 5 Ocak Libération’daki Turk Kardeslerime Mektup”u 19 Ocak’ta Fransa Ermenilerinin Merci”bildirisi Glendale-Kaliforniya’dan Patrick Azadian’in Hepimiz Hrant Degiliz”i. Ve son olarak Sydney-Avustralya’dan Armen Gakavian’in Turklerden Ozur” taslagi. Simdi igneli fici nobeti ve onuru Gakavian’da Onunki de aynen bizimkine benzedi. Derhal WATS’da saldirilar basladi: Birinci tekil sahis yazdigi halde Kendi adina konus. Ermenileri temsil edemezsin!” dendi. Birisi: ASALA onlarla isbirligi yaptigini soylemisti; Kurtler ve solcu Turklerden de imza toplayacak misin?” diye (herhalde kendine cok anlamli gelen) bir soru sordu. Bu gibi metinler Turk devletinin isine yarayabilir inkâri daha sertlestirebilir!” dendi. Sana bunu Turkler mi yazdirdi?” dendi ve hatta olayi Radikal’e benim manset yaptirdigim yazildi (ben neymisim yahu!). Aslinda Radikal benim Radikal Iki’de ayni gun (1 Subat) verdigim haberi tirnak icine alip metni gormus gibi davranarak Gakavian’a pek iyilik etmedi ya neyse. O gece (28 Ocak) Sydney’le sabaha karsi uc kere e-maillestim. Yazimi uc kere degistirdim. Gakavian taslagin henuz aciklanmasini istemeyince sadece mealen verdim ve su andaki haliyle” kaydini ekledim. Ustelik Gakavian Prof. Papazian’in onceki metninden de yararlanarak yazdi” diyorum Kampanyanin onemli isimlerinden Papazian da Gakavian’i destekliyor” deniyor ve tabii Papazian urkutuluyor. Neyse sadede gelelim. Orgutler de sonunda devreye sokuldu. Avrupa Ermeni Federasyonu Turk inkârini uzatmayi amaclayan bir kampanyayi destekliyorsun!” dedi. PanArmenian.net’de Tasnak sozcusu bir kisinin fikrinin butun cemaate mal edilemeyecegini duyurdu. Be kardesim bu aynen gecen ay gordugumuz korku filmi yahu! Sadece acik kufur ve tehdit yok; sahsi postasini bilemeyiz tabii. Ama hic dert degil. Artik iki taraf icin de cin siseden cikti. Bugun Gakavian olmasa yarin baska Gakavianlar olacak. Dusmanligi surdurmeyi vatana hizmet sayanlar karsilikli vatan hainleri”sayesinde artik empati yapmayi ogreniyorlar. Zaten son iki gun destek mesajlari basladi. Empati denilen sey Turklere Ermenilere baskalarina insanliga hayirli olsun!