Bir grup eli kalem tutan insanin baslattigi Ermenilerden ozur dileme kampanyasi yla baslayan tartisma dinecek gibi gorunmuyor. Muhtemelen nisan ayinda konu ABD’nin yeni baskani Obama’nin onune geldiginde bunu daha bir hararetle tartisacagiz. Vesileyle gecmiste degindigim bir ayrintiyi yeniden hatirlatmak istedim. Turkiye’nin soykirim iddialarini tekzip ederken dayandigi belgeler raporlar tarihci yorumlari malum. Ankara’nin yapmasi gundeme getirmesi gereken ama her nedense yapmadigi anmadigi pek cok sey var bu konuda... Istiklal Madalyali Ermeniler bunlardan biri. Tehcir bolgelerinden donus Tehcir kararinin sebeplerini uzun uzadiya anlatmaya gerek yok. Ve tehcir kararinin yerine getirilmesi sirasinda kafileleri korumakla gorevlendirilen zabita kuvvetlerinin ihmali/tesviki hatta bazen istirakiyle cogu asiretlere mensup silahli gruplarinin saldirisi sonucu binlerce Ermeni’nin katledildigini de. Tehcir karari alinirken vilayetlere iletilen tebligde Ermenilerin kiymetli esyalarini yanlarina alabileceklerinin belirtilmis olmasinin kimilerinin istahini kabarttigi katliamlara buyuk oranda bunun sebep oldugu korumasi zayif kafilelerin beraberinde buyuk servet tasidiklari sayiasinin kiskirtici etki yaptigini da unutmamak lazim. Keza anilan donemde Ermenilerin bulunduklari yerlerde varlikli buyuk arazi ve mal varligi sahibi olarak bilindigini kimilerinin Turklere faiz karsiligi borc vermeyi is edindigi bu nedenle siyasi sebepler disinda tehcir kararinin mahalli ofkeyi tetikledigini de. Soylemek istedigim saldirilarin ve yer yer katliam boyutuna varan can kayiplarini arka planinda bu sebeplerin de rol oynadigi bazen tek belirleyici sebep olarak one ciktigidir. Birinci dunya savasinin bitimi ve mutarekenin imzalandigi donemde kimi Ermeni gruplarinin gerek isgal edilen bolgelerde gerekse Anadolu’nun muhtelif yerlerinde missileme sayilabilecek hareketlere giristigini de biliyoruz. Ancak butun bunlarin yani sira ayni surecte kaderlerini Turkiye’yle musterek goren Amerikan ve Ingilizlerden kaynaklanan kiskirtmanin Ermenilere hayir getirmeyecegine inanan ozellikle Amerikan misyonunun amacinin Ermeni gencleri Ermeni kilisesinden koparip Protestan kilisesine baglamak oldugunu fark eden Ermeniler oldugu da gercek. Nitekim tehcir bolgelerinde ozellikle Fransiz ve Amerikan misyonlarinin telkinlerinin bu yonde olmasinin tepki dogurdugunu Protestanligin gocmenligin kabul sarti sayildigini biliyoruz. Mutareke sonrasi gerek mallarini almak gerekse duygusal sebeplerle dogduklari topraklari terk etmemek maksadiyla Turkiye’ye geri donmeyi isteyen Ermenilerin sayisinin yuz binlerle ifade edildiginin kaniti arsivlerde duruyor. Osmanli devletinin tehcir sirasinda yasanan hadiselerden aldigi ders sonucu Geri donus’u izne bir tur vizeye bagladigi da sir degil. O donemde izinsiz donmeye alisanlarin yakalandiklarinda geldikleri yere geri gonderilmesine dair genelgeler vs. vardir. Milli mucadele Bu surecte Ankara’da baslayan direnis orgutlenmesi ve Kuvayi Milliye’yi duzenli orduya donusturup isgal kuvvetlerinin karsisina cikarma calismalari sirasinda ozellikle sihhiye birliklerinin olusturuldugu asamada Ermeni asilli Osmanli vatandaslarinin Ankara safinda mucadeleye katildigi dusunulebilir. Benim bildigim 16 Ermeni’nin Milli Mucadele sonrasi BMM tarafindan Istiklal Madalyasi’yla odullendirilmis oldugu. Bunlarin bir kisminin madalyasi yesil kurdeleli. Yani cephe gerisinde gosterdikleri ustun yararlik dolayisiyla verilmis. Bir kisminin madalyasi kirmizi kurdeleli. Bunun manasi da dusman karsisinda silahli catismada ustun yararlik gostermis olunmasi. Birkacinin madalyasi da yesil-kirmizi kurdeleli. Yani hep cephe gerisindeki hizmetinde hem silahli catismada gosterdikleri yararlik dolayisiyla. Gecmiste yayimladigim icin listeyi buraya koymadim. Ama buna dair belgeler hem BMM’de hem genelkurmayda mevcut. Soykirim iddiasini savunanlarin bu sucu islemis halkin milli mucadelesine katilmis ustelik katilmakla kalmayip gosterdikleri ustun yararlik meclis karariyla odullendirilerek tescillenmis insanlarin varligini nasil degerlendireceklerini merak ediyorum. Bu madalyalar Milli Mucadele’ye katilan Ermenilerin sayisi da degil ustelik. Sadece iclerinde ustun yararlik gosterenler. Cerceve Soguk Savas’i Gaddis’ten okuyun Ikinci Dunya Savasi sonrasi sureci ve Soguk Savas ifadesiyle neyin kastedildigini uzun uzadiya anlatmaya gerek yok. Surecin siyasette degisimi nasil etkilediginin tahlili ve Turkiye’nin bundan nasil etkilendigini anlatan pek cok calisma var. Ancak hikayeyi ozellikle genc kusaklarin Yale Universitesi’nin tarih profesorlerinden John Lewis Gaddis’ten okumasini oneriyorum. Siyasi tarihi bu denli vukufla ve roman akiciliginda anlatan bir calismayi uzun zamandir okumamistim. Tam adi Soguk Savas. Pazarliklar Casuslar Yalanlar Gercek’ olan eseri Yapi Kredi Yayinlari Dilek Cenkciler’in guzel cevirisiyle yayinladi.