Hrazdan Stadyumu bundan kisa bir sure once Turkiye ile Ermenistan arasindaki milli maca ev sahipligi yapmisti. Simdi bir mac gunu hengamesinden cok uzaktaki bu stada tepeden bakiyoruz. Ayni tepeden bakildiginda tum heybetiyle Agri Dagi ya da sinirin bu tarafindaki adiyla Ararat gozukuyor. Ermenistan Futbol Federasyonu nun logosunda bile kendine yer bulan Ararat Ermenistan tarafindan yapilan bir jest ile milli mac icin gecici olarak formalardan cikartilmisti. Ararat in Ermeniler icin cok farkli bir anlami oldugu hemen hissediliyor. O uzakta gidilemeyen koyu simgeliyor. Bulundugumuz yer Ermenistan in neredeyse kurulus felsefesini olusturan Turkiye ile baslica sorunu olan soykirim iddialarinin simgelesmis merkezi. Erivan in en yuksek yerinde manzarasi Agri Dagi na ve butun sehre hakim olan Soykirim Aniti ve Muzesi. Mozolenin oldugu bolumde hic sonmeyen bir ates yanarken sadece duduk ile calinan agitlar anitin bulundugu alanda agir bir hava yaratiyor. Pazar gunu Ermeni aileler cocuklariyla buraya gelerek dualar edip muzeyi geziyor. Sokaklarin dili Erivan sokaklarinda gezerken tipki sinirin iki tarafinda iki ismi olan dag gibi iki farkli Ermenistan goze carpiyor. Bir yanda Sovyetler doneminden kalmis yikik dokuk eski binalar diger tarafta ise Avrupa nin en bilinen markalariyla dolu magazalar yeni yapilan luks binalar bes yildizli oteller... Bu keskin farklilik insanlarin da yuzune yansimis. Genel manzara Erivan in luks caddelerinde dolasan sik giyimli kadin ve erkeklerden farkli goruntuler sunuyor. Erivan in tam kalbinde pazar gunu kurulan buyuk pazar sosyalist donemin nostaljik esyalarina sahip olmak isteyenler icin tam bir cennet. Burada birkac dolar karsiliginda Made in USSR logolu gonye cetvel kamera fotograf makinelerine sahip olmak mumkun. Bunun disinda el yapimi duduk santranc takimlari ve tavlalar da pazarin diger onemli urunlerinden. Pazar ayni zamanda Ermenistan ekonomisindeki uretim sorununun ozeti gibi. Duduk ve satranc takimlari disinda neredeyse yeni bir sey bulmak mumkun degil. Erivan da yaklasik 10 dolara karninizi doyurabileceginiz iyi bir restoranin yanindaki bir magazada 300 dolarlik ayakkabilar satilabiliyor. Bu ucurumun sebebi buyuk cogunlugunu burokratlarin olusturdugu oligarklar. Bunu anlamak icin Erivan in biraz disina cikmak yeterli. Sehrin hemen yaninda kuralan ozel bolgeler genel manzaraya tamamen zit bir gorunum sergiliyor. Yapimi suren devasa villalarin benzerlerine Turkiye de bile rastlamak pek mumkun degil. Zaten ozel bolge oldugu icin bu yapilarin fotografini cekmek soyle dursun yanina bile yaklasmak zor. Bir villanin onunde durdugumuzda korumalar hemen arabanin yanina gelerek uzaklasmamiz gerektigini soyluyorlar. Yuzleri gulmeyenler Sehirden biraz daha uzaklasinca bu kez bambaska bir manzarayla karsilasiyorsunuz. Turkiye sinirindaki Gumru kentine yaklasirken simdilerde kullanilmayan bir demiryolu yolu kesiyor. Demiryolu ayni zamanda kapali olan Turkiye-Ermenistan sinirini isaret ediyor. Gumru kentinde kurulan pazarin da Erivan dakinden farkli oldugunu soylemek mumkun degil. Halk agustos ayinda patlak veren Rusya-Gurcistan catismasinin ekonomide actigi yaralari sarmaya calisiyor. Sinirin gectigi koyler de adeta ozel bolgeler haline gelmis. Ancak buradaki ozel bolgeler Erivan cikisinda oligarklara ait olanlardan cok farkli. 200 dolarlik maasiyla hasta kocasina ve butun aileye bakmaya calisan emekli ogretmen Hasmik Petrosyan koyun ortalamasini yansitiyor. Kendi halini anlatirken yasadigi zorluklara ragmen mavi gozlerinde bir pirilti var. Sozunu bitirirken bunu hatirlatmamiz uzerine gulumseyerek ekliyor sinir acilsin da yuzumuz de gulsun! NENEDEN TURKCE Erivan in en islek caddelerinden birinde bulunuyor Armenian Pizza. Ismi Ermeni pizzasi ama bildigimiz lahmacun. Lokantanin sahibi Turkce konustugumuzu duyunca muhabbete ortak oluyor. Lahmacuncu Sarkis Turkiye ye gelmeden ana dili gibi Turkce ogrenmis. Bunu da kendi degimiyle nenesine borclu. Sarkis in buyuk annesi tehcir sirasinda bir Turk ailenin yanina verilmis. Cok kucuk yasta oldugu icin Ermeniceyi unutup Turk gibi yetistirilmis. Daha sonra Suriye ye oradan da Ermenistan a gelmis. Evlendiginde bile Ermenice konusmakta sikinti yasiyormus. Sonucta careyi cocuklarina ve daha sonra torunlarina Turkce ogretmekte bulmus. Sarkis konusurken lafi bir anda siyasete getirip birtakim seyler olmus zamaninda bizim neneler ve sizin dedeler arasinda ama simdi misafirsiniz konusmayalim diyor. Uzeremizde siyasi baski yaratmaya calissa da lahmacunlarinin lezzetinden kuskusu yok. SOVYET PAZARI Erivan in kalbindeki pazara gidenler Sovyetler Birligi nin dagilmadigini dusunebilir. Ya da dagilan Sovyetlerin her bir parcasini bu pazarda bulabilir. Burada Kubrick in Dr. Strangelove filmindeki meshur telefonlarinin benzerlerine de Made in USSR logolu alet cantalarina da ulasmak mumkun. Bunun yani sira pazarda elektrik supurgesi hortumlari kiyma makineleri Lenin tisortleri gibi genis bir urun yelpazesi bulunuyor. STADIN USTUNDE AGRI NIN KARSISINDA Turkiye-Ermenistan iliskilerinin onundeki en buyuk engel suphesiz soykirim iddialari. Bir yanda felsefi temelini soykirim uzerinden tanimlayan Ermenistan diger yanda her platformda bu iddialarla mucadele eden Turkiye. Soykirim iddialarin simgesel merkezi ise Erivan in en yuksek noktasindaki Soykirim Aniti. Bir sure once Turk milli takiminin mac yaptigi stadin hemen ustunde bulunan anit ayni zamanda Agri Dagi ni cepheden goren bir manzaraya sahip. 1960 larda insa edilen anit Ermenistan Sovyetler Birligi ne bagli iken acilmis. Ancak anita ait bir muzenin olusturulmasi Sovyetlerin sona ermesine kadar mumkun olmamis. Muzenin acilis tarihi 1993. Muzenin bu kadar gec acilmasi akillara hemen Ermenistan in diaspora ile iliskilerini getiriyor. Buyuk cogunlugu ABD de bulunan diaspora Ermenileri Sovyetler Birligi ne bagli iken ulkeyle yakin temas kuramiyordu. Ancak Sovyetlerin dagilmasiyla birlikte 1990 larin basinda ulkeye diasporadan onemli bir kaynak transferi saglanmaya baslandi. Erivan sokaklarinda gezerken tipki sinirin iki tarafinda iki ismi olan dag gibi iki farkli Ermenistan goze carpiyor. Bir yanda Sovyetler doneminden ka... ( KB)