Haluk Sahin babasi ve esiyle birlikte dogdugu koy Surbahan a Agri Dagi’nin eteklerine uzanan yolculugunu yolda yasadiklarini Agri ve cevresini en cok da Agri Dagi’ni anlatiyor Sevgili babam bir demir yolcuydu. Bir istasyondan digerine arkadaslariyla beraber yollara duserdi. O yillardan aklimda kalan demiryollarinin ve her bahar babamin hat boyundan kendi elleriyle toplayip evimize getirdigi sari mis kokulu puhor’ ciceklerinin kokusudur... Haluk Sahin’in Agri’ya Donus’u beni cocuklugumun demiryollarina goturdu. Sayfalar ilerleyip Sahin’le babasi Agri’ya dogru yol alirken ben de kendi icimde kendi yolculugumu yapiyordum cocukluguma ve babama dogru. Bende uyandirdigi kisisel cagrisimlar bir yana kucuk ama cok boyutlu bir kitap Agri’ya Donus. Haluk Sahin babasi ve esiyle birlikte dogdugu koy Surbahan’a Agri Dagi’nin eteklerine uzanan yolculugunu yolda yasadiklarini Agri ve cevresini en cok da Agri Dagi’ni anlatiyor 1990’da ilk baskisi yapilan kitabinda. Baba ve ogul iki ayri kusak. Her biri farkli bakiyor dunyaya. Trenin penceresinden akip giden Anadolu goruntuleri farkli anlamlar iceriyor baba-ogul icin. Baba kirk yil oncesinden kendine kalanla karsilastirirken gorduklerini ogul Amerika’daki hayati ve deneyimleriyle yapiyor bunu. Asil amaca Agri’ya giden yolda bazi aksiliklerden sonra yolculuk Erzurum’dan sonra otobusle devam edecektir artik. Dil ve cografya degismistir. Koylerin adlari da. Surbahan da Telceker olmustur. Yorede son yillarda yasanan siyasi sorunlar ve teror hissedilir bir gerginlikle yansir kendilerine. Sik sik durur otobus arama tarama icin. Sahin ve esi icin her sey yarim kalan bir tablo’ gibiyken baba degisiklikleri gelisme olarak degerlendirecektir. Nuh’un gemisi arayisi Sonunda Dogubeyazit’a varilir. Agri Dagi tum gorkemiyle karsilarindadir. Avrupalilarin Ararat’i Ermenilerin Masis’i Iranlilar’in Kuh-i Nuh’u Araplarin Cebel el Haris’i Kurtlerin Agri Turklerin Agri’si. Kitab-i Mukaddes Nuh’un Gemisi’nin Agri dagina oturdugunu soyler. Kuran-i Kerim de. Hiristiyanlar icin ozellikle onemli. Ilk kesislerden baslayarak gunumuze kadar daga seferlerini surduruyorlar. Amac hep ayni: Nuh’un Gemisi’nin varligini kanitlamak. Boylece kutsal kitapta yazilanlarin dogrulugunun somut bir kaniti olacak ellerinde. Bizansli kesis Faustus’tan ortacagin unlu ansiklopedisti Beauvaisli Vincent’e astronot James Irwin’den Puskin’e varincaya kadar herkes ayni noktada birlesir: Agri’nin gorkeminde. Yasar Kemal; Agri daginin yamacinda dort bin iki yuz metrede bir gol vardir adina Kup Golu derler. Gol bir harmanyeri buyuklugundedir. Cok derinlerdedir. Gol degil derin bir buyu. Golun dort bir yani yani kuyunun agzi firdolayi kirmizi keskin bicak agizi gibi isiltili kayalarla cevrilidir. (...) Sonra golun mavisi baslar. Bu bambaska bir mavidir. Hicbir suda hicbir mavide boyle bir mavi yoktur. Laciverdi yumusak kadife bir mavidir diye anlatiyor Agri’yi. Tek tanik Kirk yil oncesinin Surbahan’inda tam ortasindan gecen dere koyu iki ayri dunyaya boler. Bir yanda askeri binalar ve araclar obur yanda toprak evler ve Turkce bilmeyen koyuler. Yine de ucurum yoktur aralarinda. Her iki yonde de kisin sobalarda tezek yanar. Meyve ve sebze yoktur. Bir keresinde bir subay ailesine gonderilen iki demet pirasa pisirilerek yirmi iki ev arasinda pay edilir. Aileler bu sinir koyunde birbirine siki siki sarilmistir. Baba mutlulukla karsilar gelismeleri. Simdi koyun hem ilkokulu hem de ortaokulu vardir. Kocaman da bir garnizonu. Tum yore gezilir. Koyde hâlâ tezek yakilmaktadir ama hemen hemen tek benzerlik budur. Sahin’in dogdugu ev de yikilmistir. O gunlerin tek tanigi kalmistir; Agri Dagi. Daga yolculuk da ilginc. 1948 yilinda meydana gelen bir deprem gemi formuna benzeyen bir sekli ortaya cikariyor. 60’larda Ara Guler’in cektigi bir fotografin Life dergisinde yayimlanmasiyla birlikte dogaya ilgi tekrar canlaniyor. Simdilerde geminin yamacinda bir lokanta hatta geminin bir bekci”si bile var. Kurt bekci dagla ilgili bilgileri Ingilizce Almanca Fransizca anlatabilecegini soyluyor! Kitabin bundan sonraki bolumlerinde Nuh’un Gemisi ve bu konuda yapilan arastirmalarla ilgili bilgiler yer aliyor. Minibusle baslayan donus yolculugu Van’dan Istanbul’a ucakla tamamlaniyor. Cumhuriyetin bu ayri kusaginin iki ayri aydini olan baba ve ogul yolculugun sonunda aralarinda kucuk bazi farkliliklar disinda cok da ayrilik olmadigini kesfediyorlar. Ikisi icin de bu ulkenin ihtiyaci olan temel unsurlar ayni: Bagimsizlik kalkinma ve demokrasi. AGRI’YA DONUS Haluk Sahin Say Yayinlari 2008 110 sayfa 7.5 YTL.