Beklentisi olmayan sanatcilar kusaginin bestecisi: Sirvart Karamanuk Sirvart Karamanuk 1912 dogumlu su anda Turkiye nin tek kadin Ermeni bestecisi. Bir kadin muzisyen olarak esi ve kayinvalidesi tarafindan engellenmesi calisma alanini cemaatle sinirlamis. Ama halen Ermeni sairleri yazarlarin eserleri uzerine besteler yapmaya ve ogrencilerine piyano dersi vermeye devam ediyor. Karamanuk International Who is Who of Women’ ve New Grove Dictionary of Music and Musicians’da yer aliyor. Ayrica Dunya Ermenileri Baspatrigi I. Vazken ve Aram Gatogigos tarafindan berat ile odullendirilmis ve Turkiye Patrigi 2. Mesrob’dan liyakat nisani almis. Yuzlerce eser besteleyen Sirvart Karamanuk Bir beklentim yok diyor aynen Zahrad gibi. Yaptigi isi salt o ise olan tutkusu icin yapiyor. • Aileniz nereli nerede buyudunuz? S. KARAMANUK - Annem babam iki taraf da Kayserili. 140 sene evvel Istanbul’a geliyorlar. Burada evleniyorlar. Biz Uskudar’da otururduk. Biz bes kardesiz. Bizimkiler bir kef yapalim demisler hic ummamislar ki cocuk dogar diye ben cikmisim ortaya. Annem demis ki 19 yasinda oglum var ayip”. Babam Bakma Dikri hepsi evlenir gider belki bize de o bakar” demis. Oyle de oldu. Iki kiz kardesim iki de erkek kardesim vardi. Hepsi vefat etti. Mamam Dikranuhi cok iyi eski Ermenice okurdu. Istanbul’a gelmeden once Kayseri’de vartabedlerden ders almis. Babam bilirdi Dikranuhi’nin cok akilli ve bilime onem veren bir kadin oldugunu ve cok takdir ederdi. • Muzige nasil basladiniz? Mutareke yillarina denk geliyor cocuklugunuz donemin kosullari muzikle iliskinizi nasil etkiledi? S. KARAMANUK - 1918’de ben bes yasindayken butun Ermeni marslarini piyanoda catir catir calardim. Ablam benden 15 yas buyuktu. O zamanlar Uskudar’da Istepan Papelyan diye bir hoca vardi herkes ona giderdi. Ablam bir gun beni de ona goturdu. Papelyan dersten sonra ablama Bu cocuga dikkat edin buyuk bir muzisyen olabilir. Babanin durumu iyi sayilir bu cocugu okutsun” demis. Tabii uzerine ne savaslar geldi... Uskudar’da bir tarafimizda karakol vardi. Perdeler hep kapaliydi. Atlilar geciyordu Kizlar icin iyi olmaz” denirdi. Her tarafta birseyler oluyordu o zamanlar burada olmasa Kars’ta Erzurum’da bir sey vardi. 5-17 yas arasi kiz kardesim ders verdi bana. Ayda bir de hocasina gotururdu. Onun ogrenci resitallerine katilirdim. 17 yasinda cok ilerlemistim zor parcalari caliyordum. 17-23 yas arasi ust uste cok agir hastaliklar gecirdim cok zayif dustum. Tifo salgininda tifo oldum ondan sonra da iki defa zaturre. Doktorlar Bu kiz yumurtadan cikmis civciv gibi piyano bile calmayacak” dediler. Bir saat piyano calsam atesim cikardi. O sirada mamam bana Nareg’den bir bolum gosterdi Bunu hayatinin sonuna kadar okuyacaksin ezberle” dedi. Bugune kadar hâlâ unutmamaya gayret ederim. Unutursam anlarim ki kafamda bir bozukluk var. O bolum agir hastalik gecirenlere iyi gelirdi. 40-50 sene hic hasta olmadim. Sonra dordu kanserle ilgili olmak uzere toplam sekiz defa ameliyat oldum. Cok sukur bugunlere geldik. • Hangi okulda okudunuz? S. KARAMANUK - 76 sene evvel Esayan’dan mezun oldum. Idadiydi o zamanlar yani dokuzuncu sinif lise son gibiydi. Lise muadiliydi. Onun icin lise diplomam yok. Sonra Orta Avrupa’da; Viyana’da Budapeste’de kaldim. Burada dinledigim konserler muzik okulu oldu benim icin. Dunyanin en guzel muzigi orta Avrupa’da klasikler yani. fiimdi pek para etmiyor. Caz cuz bilmemne... Gerci caz da guzeldir... • Sonra konservatuvarda Cemal Resit Rey Adnan Saygun Ferdi Statzer hocalariniz oldu ama... S. KARAMANUK - Evet yurtdisindan dondukten sonra konservatuvar acilmisti ben de konservatuvara gittim. Viyanali bir hoca gelmisti. Yari Yahudi’ydi Ferdi Statzer. 25 yilda konservatuvari sekle soktu. Muzikten dort cesit diplomasi vardi; piyanist kompozitor koro sefi orkestra sefi. Cemal Resit Rey cok iyi kulagim oldugunu bilirdi armoni hocamdi. Buyuk bir orkestra provasinda Matmazel sesler nasil geliyor eksik bir sey var mi?” diye sormustu. Galiba klarnetin bir tanesi eksik” demistim. Eh pes valla” demisti. Fakat ilginctir seneler sonra Cemal Resit Rey’e bir yerde rastlamis ve konusmustum beni tanimamis ve Bin tane talebem oldu nereden taniyacagim” demisti. 1937-1939 mezun oldum. Hoca aldilar beni oraya alti ay calisabildim... Kevork cikti karsima kandirdi beni. O tuccardi. Egitimli degildi okula gitmemisti. Tehcir cocugudur. Amasya’ya 5-6 yasinda donmusler ne kilise var ne okul. Okumamisti ama cok zekiydi. 14 yasinda kendi dukkânini acmisti... Anadolulu adam kiskanc. Hayir icin duzenlenmis yerlerde calabilirsin” dedi. Evde calis gerek olursa cal para kazanmak icin bir sey yapmani istemiyorum” dedi 65 yil once. • Peki hic direnmediniz mi hayir” demediniz mi? S. KARAMANUK - Dedim ama olmadi. 30 yasindaydim o zamanlar. Konservatuvarda hocaligi biraktigima cok pisman oldum sonra. Neyse ki o donemde Karagozyan Yetimhanesi kadinlar kolunun basina gecmemi istediler. Annem hepimize 10 tur elisi ogretmisti. Ben de seviyordum el isi yapmayi. 17 sene orada calistim. Okullarda kermes diye bir sey yoktu o gelenegi baslattim. Hisar’a giderdik Robert Kolej’de kermes yapiliyordu. Orada gordum. Bizim kadinlarin cok daha iyi el isleri yapabilecegini biliyordum. Bir baslattik o isi okullarin paraya en cok ihtiyaci olan zamanda maddi destek saglamis olduk. Bugune kadar devam ettigine cok memnunum. Bu arada kaynanam kesin yasak koydu piyano calmama. 1949’da Adrine Dadrian Bardez Mangatert adli bir gazete cikariyordu birkac kisiyle. 35 tane cocuk sarkisindan ve danslardan olusan operet sarkilari istedi benden. O bana bir piyango gibi geldi. • Daha sonra da cemaat icin besteler yapmaya devam ettiniz... S. KARAMANUK - Adrine Dadrian’in isinden sonra kompozisyon isleri gelmeye basladi. fiiirlere besteler yaptim. fiiiri iyi anlayip yasaman gerekir ustune beste yapabilmek icin. Ben Uskudarliyim Ermeni siir dunyasinin tam ortasindayim. fiairlerin yazdiklarina beste yapmak benim icin cok kolaydi. Cemaatin isleri Bedros Turyan’in 100. yili derken 300 adet beste oldu. Hep isim oldu. Ama ses cikarmadan piyano calmadan... Kaynanama eziyet etmemek icin. Buyuk engel oldu kaynanam ve esim. Ama bir taraftan da bu zorluk bana besteci olma yolunu acti. Istanbul’daki klasik tarzda besteleri cemaat icinde benden baska yapan yok. 55 yildan beri beste yapiyorum. Cumbusyan’in Zahrad’in siirlerine Rober Haddeciyan’in duz yazilarinin ustune besteler yaptim. En talihsiz tarafim bestede cok klasik olusumdur. Ama kimseden bir beklentim olmadigi icin onemli degil. Tabii bir de ellerimdeki rahatsizliktan dolayi 20 senedir piyano calamiyorum bu da cok buyuk talihsizlik. Benim muziklerim daha Doguludur. Ama etrafindaki zenginlestirmeler Batilidir. Ben bir Gomidas olamam. Bach gibi yazabilir pek cok insan ama Bach olamaz. • Erkek olsaydim hayatim baska turlu olurdu” diyor musunuz hic? S. KARAMANUK - Ben kaderine razi bir insanim. Bir sikayetim yok. Bu ulkede boyle bir adam cikti karsima. Ilk once Cok iyi olabilir ama bana gore degil” dedim. Sonra o kadar israr etti ki onunla evlenmezsem basima kotu bir sey gelecegine inandim. Ama bak cocugumuz olmadi. O da Allah’in isi.