Zeytun bugun Kahramanmaras a bagli Suleymanli ilcesinin eski ismi. Burada 1895 senesinin Guz aylarinda Muslumanlarla Ermeniler arasinda yasanmis olan kanli hadiseler kelimenin tam anlamiyla bir insanlik dramina donusmustur. Ilk kivilcim 16 Eylul’de kendini gostermis ve yangin giderek buyumustur. Neticede asker–sivil binlerce insan hayatini kaybetmistir. Dis kaynakli orgutler O tarihte nufusu 17 bin civarinda olan ilcede yasayanlarin yaridan fazlasi Ermeni vatandaslardir. Ermeni nufusun da yaridan fazlasi Gregoryan geri kalan kismi ise Katolik ve Protestandir. Ne var ki Osmanli devletine ve Musluman ahaliye karsi hepsi birlesmis ve firsat buldukca da etrafa saldirmaktan cekinmez olmuslardir. Esasinda iki taraf arasinda daha evvel herhangi bir huzursuzluk yasanmadi. Muslumanlarla Ermeniler bu topraklar uzerinde asirlarca birlikte ve baris icinde yasadi. Tâ ki zalim Avrupa devletlerinin yetistirip organize ettigi Tasnak ve Hincak orgutleri ortaya cikincaya kadar. Avrupa’nin muhtelif merkezlerinde egitilerek Turkiye’ye gonderilen Tasnak ve Hincak militanlari Osmanli’nin millet–i sadika olarak gordugu Ermeni vatandaslari igfal edip onlari devlete karsi isyana tesvik ettiler. Bu hainane faaliyetlerini Istanbul’dan Dogu ve Guneydogu Anadolu’nun en ucrâ koylerine kadar tasidilar. Iste kin ve garaz yuklu o faaliyetlerden biri de Maras’in Kuzeybatisinda yer alan Zeytun kasabasi ile koylerinde sahnelendi. Isyanin organizesini ustlenenler ise Hincak orgutu oldu. Mâsum Musluman koylerine baskin duzenlemek ve koylulere saldirmakla baslayan silâhli eylemler kisa surede genisleyip devlete karsi siddetli bir isyana donustu. Cografî konum Isyanin kok tutmasi ve genisleme istidadi gostermesinin bir sebebi de derebeylik yasantisinin hakim oldugu Zeytun’un cografi ozelliginden kaynaklaniyordu. Ceyhan ile Goksu Nehri arasinda yer alan Zeytun daglik yuksek ve cok sarp bir bolgedir. Yerlesim birimi uc bin rakimlik bir noktaya kadar cikabiliyor. Etrafi zeytin ormanliklariyla kaplidir. Derin bir vadide ve Zeytun Nehri uzerinde kurulmus bulunan sehir merkezinde yasayan binlerce Ermeni vatandas sanat ticaret ve ziraatle mesguldur. Muslumanlarla icice yasayan bu vatandaslar 1800′lu yillarin sonlarina kadar da herhangi bir patirdi veya huzursuzluga sebebiyet verecek bir faaliyetin icine girmediler. Ancak 1878′de sona eren Osmanli–Rus Harbinden (93 Harbi) sonra buradaki huzur–sukûn da degismeye ve bozulmaya basladi. Harbin sonunda yapilan Ayastefanos ve Berlin Antlasmalarinda Ermeni meselesi ilk kez uluslararasi bir mesele haline getirilmis oldu. Artik Ermenilerle alâkalali hemen her meselenin icine Rusya Almanya Avusturya Italya Fransa Ingiltere ve hatta Amerika devletleri de girmis bulundu. Bazi devletler gelip burada kolej actilar ve kapali devre egitim faaliyetlerini organize ettiler. Iste icte ve dista yurutulen gizli–acik butun bu faaliyetlerin neticesinde Zeytun Ermenileri basta Osmanli’ya ve dolayisiyla Muslumanlara dusman bir unsur haline getirilmis oldu. Bir yandan da devlet otoritesi sarsilmis eski kuvvet ve kudretini kaybetmis durumdaydi. Bu zaaftan faydalanan dis destekli Hinca orgutu Ermenileri silâhlandirarak onlari once mevzii saldirilara ardindan da topyekûn bir isyan hareketine sevk etti. Huzursuzluk ve catisma aylarca devam etti. Isyan bolgesine sevk edilen askerlerin uzerine de ates acildi ve yuzlerce asker o sarp ve daglik bolgelerde sehit edildi. Tehcir’e dogru Sonunda yabanci elcilikler de devreye girerek taraflara anlasma yolunu gosterdi. Ne var ki bu zaman zarfinda binlerce insan hayatini kaybetti. Durum bir derece yatisir gibi gorunduyse de kargasa ileriki yillarda yeniden kendini gosterecek ve kan akmaya devam edecekti. Zeytun 1914 yilinin Agustos ve Aralik aylarinda iki kez daha kana bulandi. Ruslar’dan alenen destek ve kuvvet alan Ermeni orgutler bu bolgede yasayan herkes icin hayati zindana cevirdi. Meshûr Tehcir Kànunu” bu hadiseden alti ay sonra cikti ve unutulmaz yeni bir dram daha yasanmis oldu.