Travma yasattigi iddia edilen Ataturk devrimleri ozellikle de Harf Inkilabi bu topraklara gokten zembille inmedi. 1. Dunya Savasi nda ordunun telgraf gorusmeleri bile Latin harfleriyle yapiliyordu. Iste Latin harfleriyle Turkcenin 130 yillik seruveni.. Turk tarihinde ilk kez Latin harfleriyle yazilan Turkce metin 3. Selim donemine uzanir. Avrupa yi sarsan Fransiz Devrimi nin yapildigi 1789 yilinda tahta cikan 3. Selim saray hizmetinde gorevlendirmek icin Fransiz mimar Antoine Ignace Melling i nam-i diger Melling Pasa yi himayesi altina aldi. Kisa surede Turkceyi soken yetenekli mimar hicbir zaman Arapca harfleri ogrenmedi. Istanbul daki ilk isi padisahin kiz kardesi Hatice Sultan in Ortakoy deki sarayini restore etmekti. Ancak ortada bir sorun vardi; namahrem oldugu icin Hatice Sultan in karsisina gecip yuz yuze gorusemezdi. O da dusuncelerini sultana Turkce olarak Latin harfleriyle kaleme aldi. Hatice Sultan da Melling in mektuplarina yine Latin harfleriyle yazilmis Turkce pusulalarla yanit verdi. Bu sira disi tecrube Osmanli toplumundaki kadin-erkek iliskilerindeki bariyerler yuzunden ortaya ciksa da cok gecmeden Osmanli aydinlari arasinda dilde reform ve yeni alfabe tartismalari su yuzune cikti. Osmanli da modernlesme ve yenilesme hareketinin start aldigi Tanzimat Donemi nden (1839-1876) Cumhuriyet e kadar gecen surede alfabede reform yapmak icin cok farkli gorus ortaya cikti. Macit Pasa gibi Ermeni alfabesini kullanmayi onerenlerden Orhun ve Uygur alfabesine donmeyi teklif edenlere kadar cesit cesit gorusun sahipleri entelektuel dunyada boy gosteriyordu. Aslina bakilacak olursa Tanzimat in ilk donemlerindeki hakim gorus Arap harfleri uzerinde reform yapilmasi ve Avrupa dillerinde oldugu gibi sozcugu olusturan harflerin ayri ayri yazilmasiydi. Ancak bu gorus zaman icinde Latin alfabesine gecis yonunde evrim gecirdi. Ornegin 1857 de yazdigi bir kitapla Arap harflerinin islahi dusuncesine katilanlardan Azerbaycanli yazar sair Mirza Feth Ali Ahundzade bir sure sonra bunun mumkun olmadigina karar verdi. Bundan sonra Tiflis ten Sadrazam Ali Pasa ya gonderdigi bir mektupta Latin harflerine bir an once gecilmesinin dogru bir karar olacagini bildirdi. Bu oneriler imparatorluk icinde karsiliksiz kalmiyordu. 1869 yilinda Eski ve Modern Turkler kitabinda Turklerin Turan ve Aryan irklarinin karisimi oldugunu iddia eden Nâzim Hikmet in dedesi Polonya kokenli Konstantin Bojentiski diger adiyla Mustafa Celaleddin Pasa da Latin alfabesine gecilmesini savunuyor hatta kizina Latin harflerle Turkce mektuplar yaziyordu. CEHALETIN SEBEBI Birinci Mesrutiyet i 1876 da ilan ederek anayasal duzeni kabul eden Sultan 2. Abdulhamit in de Arap harfleriyle okuma ve yazmanin zorlugunu dile getirdigi bir sir degildi. Ali Vehbi Bey tarafindan Fransizca cevrilerek yayimlanan Siyasi Hatiratim isimli kitabinda Abdulhamit Halkimizin buyuk cehaletine sebep okuma yazma ogrenimindeki gucluktur. Bu guclugun nedeni ise harflerimizdir der ve bu soruna cozum olarak Belki bu isi kolaylastirmak icin Latin alfabesini kabul etmek yerinde olur ifadesini kullanir. Ancak Latin harflerini kullanma konusunda oldukca olumlu bir yaklasim sergileyen Abdulhamit in Mustafa Kemal in gosterdigi cesareti o gunun sartlari altinda gostermesi mumkun olmadi ve bu konuda saltanati boyuncu hicbir girisim sergilemedi. 2. Abdulhamit in 1908 de Ikinci Mesrutiyet i ilan ederek ikinci kez acmak zorunda kaldigi Meclis in onune gelen konulardan biri yine alfabe sorunuydu. Doktor Musullu Davut imzali bir kitapcik o zamanki Mebusan (Milletvekili) Meclisi ne bir tasari olarak sunulmus ve Latin harflerinin kabulu teklif edilmisse de bu tasari o donemin heyecani icerisinde gerekli dikkati cekmemisti. Daha sonralari Istepan Karayan in ve Binbasi Hidayet Ismail in Latin harfleri uzerindeki teklifleri de Meclis in yeterince dikkatini cekmekten uzak kaldi. TURKCE GAZETE ECAS Her ne kadar Seyhuslamlik makami 1910 yilinda Kuran in Latin harfleriyle yazilamayacagini bu nedenle de hicbir Islam ulkesinde Latin harflerinin kullanilamayacagi konusunda bir fetva verse de bu fetvadan tam yedi yil once Sofya da Jon Turk muhalifi Sahin Kolonya tarafindan cikarilan Drita (Aydinlik) isimli Arnavutca gazetede Latin harfleriyle yazilan Turkce makalelere rastlaniyordu. Seyhuslamligin fetvasindan bir yil sonra ise bugun Makedonya sinirlari icinde bulunan Manastir kentinde Latin harfleriyle basilan ilk Turkce gazete yayin hayatina merhaba dedi. Ittihat ve Terakki muhalifi Zekeriya Sami tarafindan kisa bir sure yayimlanan haftalik Ecas (Esas olarak okunuyor) isimli dort sayfalik bu gazetenin yarisi Arap diger yarisi ise Latin harfleriyle cikiyordu. Latin harfleriyle yazilan Turkce metinde daha onceki denemelerde oldugu gibi Fransizca dil kurallarina gore Turkce yaziliyordu. Ornegin u sesini cikarmak icin Fransizcadaki gibi o ve u harfleri yan yana konuyordu. C harfinin de Fransizca da s sesine karsilik geldigini hatirlatmakta fayda var. Fiyati 10 para olan ve Beynelmilel Ticaret Matbaasi tarafindan basilan bu gazeteden gunumuze sadece ucuncu sayisindan bir kopya kaldi. Latin harflerinin kullanimina karsi olan Ittihat ve Terakki Partisi Birinci Dunya Savasi yillarinda Enver Pasa nin kendisinin icat ettigi ve Arapca harflerinin Latin harfleri gibi ayri siralandigi bir imla sistemini uygulamaya koydu. Basarisiz olan bu girisime Ismet Pasa gibi komutanlar da savas sirasi bir inkilap yapmanin dogru olmayacagi nedeniyle karsi cikmisti. Ismet Pasa yazdigi bir mektupta Bu buyuk eserinizi zaferden sonra tatbik etmek uzere simdilik ertelerseniz diyerek Enver Pasa ya nazikce itirazini iletmisti. Bu olaydan sonra ozellikle Avrupa cephesindeki Turk birlikleri resmi telgraf yazismalarinda Latin harflerini kullanmaya basladi. Hatta Berlin e ziyarete giden Talat Pasa Istanbul a cektigi telgrafi Latin alfabesi esasina gondermekte bir mahsur gormedi. Harflerle ilgili tartismalar Kurtulus Savasi ndan sonra da bitmedi. Izmir in kurtulusundan bes ay sonra Lozan Antlasmasi ndan dort ay once toplanan Izmir Iktisat Kongresi nde (17 Subat-4 Mart 1923) isci delegelerinden Izmirli Nazmi ve iki arkadasi Latin harflerine bir an once gecilmesi icin oneride bulundu. Genel Kurul da okunan teklif Kongre Baskani Kazim Karabekir in bu girisimi kinamasi ve Latin yazisini kabul etmeyi Hiristiyanlasmakla esit gormesi uzerine gecistirildi ta ki Mustafa Kemal Pasa nin 1 Kasim 1928 tarihinde harf devrimini yapmasina kadar.