Turkiye ile iliskileri normallestirmek isteyen Ermenistan hem tecrit edilmislikten kurtulmaya hem de Bati yolundaki en onemli sinir kapisini acmaya calisiyor Erivan in asil amaci ise ulkenin ekonomik kalkinmasini hizlandirarak 1991 den bu yana nufusun ucte birinin ulkeden gitmesine neden olan gocu durdurmak Baslarken Dagin ardindaki ulke Ermenistan Turkiye ile Ermenistan arasinda asilmasi zor gorunen bir duvar var. Iki ulke ne gorusuyor ne de konusuyor. Duvarin harcini ise tarihten miras kalan kemiklesmis korkular olusturuyor. Bu yuzden karanlik sayfalarin disinda cok sey paylasmis olsalar da iki millet arasindaki dugum cozulemiyor. Aksine daha birkac gun once Munih te duzenlenen guvenlik zirvesi sirasinda Basbakan Erdogan ile Ermenistan Disisleri Bakani Vartan Oskanyan arasinda gecen sert sozler var olan gerginligi daha da artirmis bulunuyor. Ermenistan 19 Subat ta cumhurbaskanlik secimlerine gidiyor. Ikili ilisikler acisindan fazla bir sey getirmeyen Kocaryan donemi boylece kapaniyor. Cumhurbaskanligi sirasinda Turkiye ye salt milliyetci bir acidan degil ayni zamanda pragmatik bir acidan bakmaya calisan Ermenistan in ilk Cumhurbaskani Levon Ter Petrosyan da (1991-1998) yarisa katilmis durumda. Ancak cumhurbaskanligi sirasinda isledigi vahim hatalari unutmayan Ermenilerin kendisini tekrar secmeleri ihtimali zayif gorunuyor. Cumhuriyet Partisi adina adayligini koyan Basbakan Serj Sarkisyan in kazanacagina ise kesin gozuyle bakiliyor. AGIT sikâyet ediyor Gozlemciler Ermenistan in bagimsizliktan bu yana demokratik secimler acisindan AGIT olcutlerinin gerisinde kaldigini animsatiyorlar. Halen Erivan da bulunan AGIT denetleme heyeti de zaten sik sik sikâyette bulunuyor. Kisacasi kurulu duzenin olanaklari da zaten Sarkisyan in kazanmasindan yana isletiliyor. Cumhurbaskani Kocaryan in da tercihi olan Sarkisyan in bir diger ozelligi Kocaryan gibi Karabag kokenli olmasi. Bu da kendisini milliyetcilere yakin kiliyor. Fakat ekonomik kalkinma vaat eden Sarkisyan in da bircok konuda pragmatik dusunmeye zorlanacagi saniliyor. Buna ragmen Sarkisyan doneminin Turkiye ile iliskiler acisindan ne getirecegi belli degil. Bu arada Turk tarafindaki sorunlar da bu acidan olumlu gelismeleri engelleyebilir. Ermeni diyasporasinin yararli gelismeleri zehirleme potansiyeli ise her zaman mevcut. Ancak Ermenistan in cok ciddi bir acmazi var. Turkiye ile iliskilerinin normallestirilmesi kendisi icin hayati bir nitelik kazanmis bulunuyor. Zira bugun dunyaya sadece Gurcistan uzerinden Rusya yoluyla ve Iran uzerinden acilabiliyor. Bu yollardan gelen ekonomik yarar ise sinirli. Isin icinden cikilamiyor Ozetle Turkiye ile Azerbaycan in 14 yildir uyguladiklari ambargo Ermenistan in ciddi ekonomik sorunlarindan siyrilmasini cok guclestirmis. Ankara nin izin verdigi Istanbul-Erivan ucuslarinin bu acidan yeterli olmadigi ise ortada. Iktidar tum zorluklara karsin son yillarda belli bir buyume hizini yakalamis olsa bile bunun halkin refah duzeyini artirmasi icin zamana ihtiyac oldugu biliniyor. Bu ortamda ozellikle issiz gencler arasinda Bati ya goc kronik bir sorun haline donusmus; ki Turkiye bile az da olsa bu gocten pay aliyor. Fakat bir yandan soykirim meselesinin agir golgesi diger yandan Karabag ihtilafindan kaynaklanan diplomatik sorunlar Turkiye ile Ermenistan arasindaki iliskilerin normallestirilmesi onunde ciddi engel olusturmaya devam ediyor. Erivan in Turkiye nin sinirlarini taniyip tanimadigi konusundaki tartismalar da isi icinden daha da cikilmaz hale getiriyor. Iki imkânsizlik Turkiye nin soykirimi tanimasi ne kadar imkânsizsa Ermenistan in soykirim iddialarindan vazgecmesi de o kadar imkansiz gorunuyor. Azerbaycan i mutlak anlamda destekleyen Turkiye nin Karabag sorununda tarafsizligi secmesi de mevcut ortamda pek mumkun gorunmuyor. Hukumet yetkilileri onde gelen siyasetciler ve kanaat onderlerinin bu dugumun cozulmesi icin neler onerdiklerini kendi agizlarindan dinlemek amaciyla Dagin otesindeki ulke Ermenistan a gittik. Yazdiklarimizin yeni bir diyalog zemininin olusturulmasina katkida bulunup bulunmayacagini bilmiyoruz. Ancak iki taraftaki siyasetcilerin liderlik gostermemeleri durumunda bu iki ulke arasinda verimli bir diyalogun baslayabilecegini dusunecek kadar da saf degiliz. Bu acidan da cok umut vaat eden gelismeler goremiyoruz. Agri Dagi (Ararat) Erivan dan sanki dokunulacak mesafedeymis gibi gorunuyor. Ararat sadece Ermenilerin ulasilamaz gorunen emellerinin simgesi degil. Ayni zamanda Nuh Peygamber nedeniyle kutsal sayiliyor. Ozellikle yasli Ermeniler Ararat a bakarak hac cikariyorlar. Ilk kez ziyaret ettigim Ermenistan a gitmeden once itiraf etmeliyim ki biraz endiseliydim. Zira Ermeni meselesine sik sik deginen bir yazar olarak ozellikle asiri milliyetci diyaspora Ermenilerinden zaman zaman cok sert ve saldirgan mesajlar aliyorum. Dahasi gencligimde bir sure yasadigim ve cok buyuk bir Ermeni toplumunun bulundugu Los Angeles ta Ermenilerin bulunduklari ortamlarda Turk oldugumu tepki cekmeden kolay kolay soyleyemedigimi de animsiyordum. Bu nedenle Ermenistan a hareket etmeden once Erivan Basin Kulubu baskani dostum Boris Navasardiyan a bu konudaki dusuncelerini soran bir mesaj gectim. Sorumu garipseyen Navasardiyan in her ulkede olabilecek istisnalar disinda Erivan da herhangi bir sert tepkiyle karsilasmamin cok zayif bir ihtimal oldugunu soylemesi acikcasi rahatlatici oldu. Turkiye ye ozlem Nitekim foto muhabir arkadasim Altan Burgucu ile birlikte Erivan da kaldigimiz bir hafta boyunca her gittigimiz yerde Turk oldugumuzu acik acik yansittik ve ne sert bir soz ne de suclayici bir tavirla karsilastik. Aksine konustugumuz kisilerde buyuk ilgi ve hasret uyandirdigimizi hissettik. Boylece ayakustu konustugumuz kisilerin Van Kars veya Erzurum gibi kentlerimizi gormek icin duyduklari ozleme tanik olduk. Bize kardas diye hitap eden Ermenilerin yer yer Azeri yer yer de Istanbul lehcesiyle Turkce konusarak akillarina gelen komik tekerlemeleri soylemeleri de sicak diyaloglarin kurulmasina vesile oldu. Istanbul u gormeye gelince bunun tanistigimiz hemen hemen herkesin en buyuk ozlemi oldugunu anladik. Bu arada Istanbul a is icin sik sik giden kisilerin sansli sayildiklarina tanik olduk. Avlanan bir avci gibi... Herkes karsi tarafa saldirmak icin malzeme ariyor. Petrosyan in kazanmasi halinde Turkiye ile iliskilere farkli bir acidan bakacagini ortaya koyan soylemi ozellikle asiri milliyetci kesimin ihanet suclamalarina yol acmis bulunuyor. Nitekim hem eski disisleri bakanlarindan hem de sonucsuz kalan Turk-Ermeni Uzlasma Komitesi uyesi olan Arzumanyan in bizim icin Kendisiyle secimlerden sonra gorusurum demesi bile bu soylenenleri dogrular nitelikteydi. Turkiye ile ilgili bu asiri duyarliligin bir diger ornegini cumhurbaskani adaylarindan eski basbakan ve savunma bakani Vazgen Manukyan ile yaptigim gorusmeden sonra gordum. Ulkenin en taninmis siyasetcilerinden biri olan Manukyan ile mulakatimdan bir gun sonra Disisleri Bakanligi Basin Sozcusu Vladimir Karapetyan ile telefonda konusurken gulerek Bakiyorum daha ilk gunden haber olmayi basardin dedi. Hayrola ne yapmisim ki? diye sordugumda Manukyan in benimle yaptigi mulakat hakkinda Ermeni medyasina ayrintili bilgi verdigini soyledi. Avlanan avci durumuna dusmustum. Turk basinina guvensizlik Ermeni dostlarima Peki bu normal mi? diye sordugumda bunun da Turkiye ye ve ozellikle de Turk basinina karsi duyulan guvensizligin farkli bir yansimasi oldugunu belirttiler. Turk basinina verilen demeclerin su veya bu sekilde carpitildigina dair genel bir kaniya isaret ederek Manukyan in bir Turk gazeteciyle yaptigi mulakatin Ermenistan da siyasi istismar konusu yapilmamasi icin bu yolu secmis olabilecegini soylediler. Bu arada Cumhurbaskani Kocaryan ve Basbakan Sarkisyan dan istedigimiz mulakatlarin da buyuk olasilikla bu nedenle geri ceviriligini belirttiler. Disisleri Bakani Vartan Oskanyan in mulakat talebimizi kabul etmesini ise mevcut ortamda cok onemli bir gelisme olarak nitelediler. Bu duyarliliga karsin Ermenistan da konustugumuz herkesin Turkiye ile iliskilerin normallestirilmesiyle sinirin acilmasinin onemini vurgulamasi dikkat cekiciydi. Ermeni diyasporasinin aksine Ermenistan in asil derdi Turkiye ile tarihi bir hesaplasmaya girmek degil. En azindan konustugum kisilerden edindigim izlenim bu. Duyarliligin diger yuzu Ermenistan da Turkiye ile ilgili bu duyarliligin olumsuz demeyelim ama farkli bir yansimasini da gorduk. Ornegin cumhurbaskani adayi Levon Ter Petrosyan gorusme talebimizi kesinlikle kabul etmedigi gibi sag kolu olan Aleksander Arzumanyan da reddetti. En azindan basin danismaniyla goruselim dedigimizde yine bir duvar ile karsilastik. Bu tavri Ermeni arkadaslarimiza sordugumuzda fazla sasirmadilar. Petrosyan in kazanmasinin Turkiye icin iyi olacagini belirten Turk basinindaki yorumlar muhaliflerine firsat sagladi. Alin iste! Turkiye nin adami diye kendisine saldirdilar sozleriyle durumu aciklamaya calistilar. Ben de yazilarimda bu yorumda bulundugum icin bu da Ermenistan da bilindigi icin Petrosyan kampinin bu hassasiyetini onaylamasam dahi en azindan anliyorum. Zira cumhurbaskanligi secimi icin yurutulen kampanyalar bizdekileri hic aratmayacak suclamalarin savruldugu cok sert bir ortamda geciyor. Taninmayan sinir... Ermenistan in asil derdi Turkiye ile iliskileri normallestirip hem tecrit edilmislik duygusundan kurtulmak hem de Bati yla olan en onemli sinir kapisinin acilmasi suretiyle ulkenin ekonomik kalkinmasini hizlandirarak 1991 den bu yanan nufusun ucte birinin gitmesine neden olan gocu durdurmak. Bu arada Ermenistan in Baku-Tiflis-Ceyhan Boru hatti ile Baku-Tiflis-Kars demiryolu projelerinden dislanarak cografi olarak baypas edilmesi de Ermenileri derinden sarsarak Turkiye ile iliskilerin normallestirilmesinin stratejik onemini carpici bir sekilde ortaya koymus. Ancak mevcut durumun nasil degisecegi hic de belli degil. Zira Ankara Bagimsizlik Bildirgesi Bagimsizlik Karari ve Ermenistan Anayasasi olmak uzere bugunku Ermenistan icin onem arz eden uc temel belgede Turkiye Cumhuriyeti nin toprak butunlugune yonelik saldiri goruyor. Hal boyle olunca Erivan in cok arzuladigi diplomatik iliskilerin kurulamayacagini soyluyor. Ayni sekilde Ermenistan in sinirin acilmasina donuk taleplerine Taninmayan bir sinir nasil acilir ki? diye yanit veriyor. Peki basta Disisleri Bakani Vartan Oskanyan olmak uzere onde gelen Ermeni siyasetcileriyle akademisyelerin bu soruya yanitlari nedir. Bir sonraki bolumde buna bakacagiz. YARIN Ermenistan Kars Antlasmasi ni taniyor mu?