Vakiflar Yasasi tasarisinda onemli yanlislik ve eksiklikler var. Tasaridaki bazi ifadeler azinlik vakiflarina ait mallarin pek cogunun iadesini mumkun kilmayacak Su anda TBMM de bir Vakiflar Yasasi tasarisi var. Bu tasari daha once TBMM de kabul edilmis fakat Kasim 2006 da Cumhurbaskani Sezer tarafindan veto edildigi icin kaduk (sonucsuz) kalmisti. Veto gerekcesinin gayrimuslim vakiflarina iliskin bolumlerinde Sezer ozetle sunlari dile getirmisti (bkz. www2.tbmm.gov.tr/d23/-1/1-0024.pdf): 1982 Anayasasi nin Baslangic bolumunde hicbir etkinligin... Turk ulusal cikarlarinin... Turklugun tarihi ve manevi degerlerinin... karsisinda koruma goremeyecegi belirtilmektedir. Yeni yasa bu vakiflarin Lozan da olmayan ekonomik ve siyasi guc elde etmesine yol acacaktir. Cumhurbaskani Sezer bu gerekcesinde ayrica Lozan da hak sahibi azinlik olarak yalnizca Yahudi Ermeni ve Rumlari saymis ve dolayisiyla digerlerini (Suryani vd.) Lozan a aykiri bicimde disarida birakmistir. Boylece Turkiye deki bircok insan gibi Lozan in 38-44. maddelerinde sadece bu uc azinliga hak getirilmedigini Turkiye deki tum gayrimuslimler e getirildigini goz ardi etmis veya bunu bilmedigini gostermistir. Zaten Cumhurbaskanligi na bagli Devlet Denetleme Kurulu da 06 Subat 2006 tarihli Yabanci Gercek ve Tuzel Kisiliklerin Turkiye Cumhuriyeti nde Gayrimenkul Edinmeleri raporunda gayrimuslim vakiflarini yabanci vakiflar la ayni kategoride siniflandiracaktir (Rapor icin bkz. www.cankaya.gov.tr). Yasa tasarisinin celiskileri Cumhurbaskani Sezer in gayrimuslim TC vatandaslarini yabanci ve dolayisiyla tehlikeli olarak goren bir yaklasimi benimsemesi uzerine 2007 secimleri sonrasina kalan tasarinin 2008 de aynen yasalasacagi anlasilmaktadir. Nitekim Meclis Adalet Komisyonundan aynen gecmistir. Bu nedenle mustakbel yasayi TESEV in Aralik 2007 de Dilek Kurban a hazirlattigi Rapor dan yararlanarak inceleyebiliriz. (Bkz. www.tesev.org.tr) 1) Tasari Md 5/1 soyle demektedir: Yeni vakiflar; Turk Medeni Kanunu hukumlerine gore kurulur ve faaliyet gosterirler. Oysa bildigimiz gibi Medeni Kanun md.101/4 belli bir irk ya da cemaat mensuplarini desteklemek amaciyla vakif kurulamaz dedigi icin gayrimuslimler yeni vakif kuramayacaklardir. Bu kisitlama AIHS md.11 ve TC Anayasasi md. 33 le guvenceye alinmis orgutlenme ozgurlugunun ve Lozan md.40 ta sozu edilen ...kendi kurumlarini kurma yonetme denetleme hakkinin ihlalidir. Medeni Kanun md.101/4 ya kaldirilmali yahut maddeye Uluslararasi antlasma hukumleri saklidir ibaresi eklenmelidir. 2) Tasari Md. 7/2 soyle demektedir: Bu kanunun yururluge girmesinden once mazbut vakiflar arasina alinan vakiflarla bu kanuna gore mazbut vakiflar arasina alinan vakiflara bir daha yonetici secimi ve atamasi yapilamaz. Vakiflar Genel Mudurlugu (VGM) artik hayir hizmeti yapmamaktadir diye resen hukmederek herhangi bir yargi kararina dayanmadan gayrimuslim vakiflarinin yonetimine el koymaktadir. Bu uygulama Lozan md. 40 in ve ayrica Anayasa md. 90/5 in acik ihlalidir. Kaldi ki bu el koyma cogu zaman vakif secimlerinin engellenmesi ve ondan sonra da vakif secimleri yapilmadi diye gerekce ileri surulmesine dayandirilmaktadir. 3) Tasari Md. 25/1 soyle demektedir: Vakiflar; vakif senetlerinde yer almak kaydiyla... uluslararasi faaliyet ve isbirliginde bulunabilirler... Bu acik bir ayrimcilik ornegidir cunku daha once de belirtildigi gibi gayrimuslim vakiflarinin vakif senedi olmadigi bilinen bir husustur (zaten 1936 uygulamasi da tamamen buna dayanmistir). 4) Tasari Gecici Md. 7 soyle demektedir: Cemaat vakiflarinin; 1936 Beyannamelerinde kayitli olup halen tasarruflarinda bulunan nam-i mustear veya nam-i mevhumlar adina tapuda kayitli olan tasinmazlar 1936 Beyannamesi nden sonra cemaat vakiflari tarafindan satin alinmis veya cemaat vakiflarina vasiyet edildigi veya bagislandigi halde mal edinememe gerekcesiyle halen; Hazine veya Genel Mudurluk ya da vasiyet edenler veya bagislayanlar adina tapuda kayitli olan tasinmazlar tapu kayitlarindaki hak ve mukellefiyetleri ile birlikte bu kanunun yururluge girdigi tarihten itibaren on sekiz ay icinde muracaat edilmesi halinde Meclis in olumlu kararindan sonra ilgili tapu sicil mudurluklerince cemaat vakiflari adina tescilleri yapilir. Bu madde azinlik vakiflarinin bugune kadar cesitli nedenlerle ellerinden hukuk disi olarak alinmis tasinmazlarin bazilarinin bazi kosullarla iadesini ongormektedir. Fakat onemli yanlislik ve eksiklikleri vardir: Bir defa; maddenin (a) bendindeki halen tasarruflarinda bulunan ifadesi cok sorunludur. Bu vakiflarin 1936 Beyannamelerinde kayitli olmasina ragmen 1960 larin ortasindan itibaren hukuk disi yargi kararlariyla ellerinden alinan tasinmazlar tabii ki artik tasarruflarinda degildir. Bu madde bunlarin iadesine hicbir bicimde olanak vermez ve mevcut durumdan da geri gitmek anlamindadir. Hukukun geregi olarak haksiz yere alinmis bu tasinmazlarin VGM veya Hazine den alinarak iadesi ucuncu sahislara satilmis ise de tazmini sarttir. Mal edinememe gerekcesi Ikincisi; maddenin (b) bendindeki mal edinememe gerekcesiyle ifadesi cok sorunludur. Burada iade edilmesi soz konusu olan tasinmazlar vakiflarin 1936 dan sonra cesitli yollarla edindikleri ve Yargitay in 1974 karari uzerine Hazine VGM veya vasiyet edenlere/bagislayanlara gecenlerin sadece bir kismidir. Dilek Kurban in hazirladigi TESEV raporu baska gerekceler ve usullerle vakiflarin ellerinden alinan tasinmazlari soyle siniflandirmaktadir: 1) Cemaat vakfi adina kayitli olup mahkeme karariyla alinip yeniden eski malik adina kaydedilmis olan tasinmazlar; 2) Bu tasinmazlarin eski malikin de gaip olmasi nedeniyle on yil kayyum tarafindan idare edildikten sonra Hazine veya VGM adina kaydedilmis olanlari; 3) Vakif adina kayitli olup mahkeme karariyla Hazine veya VGM adina kaydedilmis olan tasinmazlar; 4) Vakfa vasiyet edilmis olup mahkeme karariyla vasiyetlerinin iptaline karar verilen tasinmazlar; 5) Vakfin elinden alinip ucuncu kisiler adina tescil edilen tasinmazlar; 6) Lozan da hak sahibi olmalarina ragmen yasalar onunde taninmayan ve tuzelkisilikleri olmadigi ileri surulerek zaptedilen Katolik ve Suryani cemaatlerine ait mallar. Ornegin Rum cemaatine ait olan ve Fener Patrikhanesinin tuzelkisiligi olmadigi gerekcesiyle zaptedilen Buyukada Yetimhanesi. Hukuk disi uygulamalarla el konulan butun bu tasinmazlarin iadesine yonelik herhangi bir duzenleme yasa tasarisinda yoktur. AIHM den kacinilmaz tazminatlar Bu durumda 1936 Beyannamesi nde bulunan fakat maliki sorunlu olan mallar konusundaki cozum gidilebildigi oranda Strasbourg daki AIHM ye gitmeye kalmaktadir. Yani farkli dinden TC vatandaslarinin hakkini korumak Turkiye de mumkun olmadigi icin uluslararasi bir mahkemeye kalmaktadir. Ornegin Fener Rum Erkek Lisesi Vakfi nin 1952 ve 1958 yillarinda aldigi tapu 1996 da mahkeme karariyla iptal edilmis ve tasinmaza Hazine tarafindan el konulmustur. Vakif sonuc alamayinca 1997 de AIHM ye gitmis ve mulkiyet hakkinin ihlalinden 910 bin avro tazminat almaya hak kazanmistir (Milliyet 10.01.2007). Bu hukumlerin zincirleme olarak cikmasi ve Turkiye nin surekli tazminat odeyip ayrica prestij kaybetmesi kacinilmaz gorunmektedir. Yarin: Turkiye nin vakif mallarindan sermaye birikimi