Papa bin yil sonra Isa nin yeryuzundeki temsilcisi olma iddiasindan vazgecme asamasina geldi. Bu gelismeyi NTVMSNBC’ye degerlendiren Fener Rum Patrikhanesi Sozcusu Kuresel kilise ve kuresel Islam’in dunya barisina onemli katkisi olacagini” soyledi. Katolik dunyasinin ruhani lideri Papa 16. Benediktus ile Ortodoks dunyasinin ruhani lideri Fener Rum Patrigi Bartholomeos gecen yil Istanbul’daki bulusmalarinda Dogu (Vatikan) ve Bati (Istanbul) kiliselerinin ayriligini skandal” olarak nitelemisler; 1054 yilindan beri suren bu ayriligi diyaloga donusturmek icin calisacaklarini dunyaya ilan etmislerdi. Istanbul bulusmasinda Hristiyanlik ve Islam dini arasinda diyalog acisindan da onemli bir adim atilmis Papa ve Diyanet Isleri Baskani Ali Bardakoglu hosgoru ve baris mesajlari vermisler Papa Sultanahmet Camisi’ni gezerken Istanbul Muftusu’nun teklifi uzerine kiyama durmus ve dua etmisti. Bu bulusmadan yaklasik 1 yil sonra Papa ve Patrik gecen ay Italya’nin Ravenna’da kentinde biraraya gelerek iki mezhebin temsilcilerinin hazirladiklari ortak bildiriyle Kuresel Kilise”nin yol haritasini cizdiler. Bildiri Vatikan’in yanisira dort Ortodoks patriginden ucunun makamlarinin bulundugu Istanbul Kibris ve Atina’da da yayinlandi. Italyanca yayinlanan bildiri henuz Turkce’ye cevrilmedi. Fener Rum Patrikhanesi Basin Sozcusu Rahip Dositheos Anagnostopulos Ravenna bildirisinin onemini NTVMSNBC’ye degerlendirdi. Birlesmis bir kilise Islam icin cok daha elverisli bir ortam yaratir” diyen Rahip Anagnostopulos Dogu ve Bati kiliselerinin birlesmesinde esas sorunun temsilde yasanacagini soyledi; Papa’nin ilk kez (resmi olarak bu unvanindan vazgectigini ilan etmese de) Isa’nin yeryuzundeki temsilcisi oldugunu” soylememesinin iki kilisenin birlesme sansini arttirdigini vurguladi. Rahip Anagnostopulos’un NTVMSNBC’ye yaptigi degerlendirmeler soyle: PAPA ARTIK ISA’NIN TEMSILCISI OLDUGUNU SOYLEMIYOR Eger biz bir daha kuresel olarak birlesirsek 1054 senesindeki duruma gitmemiz lazim. O zaman butun kiliseler esitti. Patrik ve Papa esitti.Yalniz bunlarin arasinda en kidemlisi Papa’ydi. Bu demek degildir ki Papa o eski durumunu kabul ederse butun Hristiyanligin basi oluyor. Olmuyor. Fakat Hristiyan kiliseleri arasinda en kidemlisi ve esitler arasinda birinci Papa oluyor. Bunu simdiye kadar Katolik kilisesi bu sekilde kabul etmiyordu. Ravenna’da yapilan son gorusmeden sonra Papalik bu prensibi kabul eder gibi gorunuyor. Yani buna karsi gelmiyor veya eskiden iddia edildigi gibi Papa Isa efendimizin dunya uzerindeki temsilcisi oldugu iddiasi artik soylemiyor. Cunku Ortodoks dunyasi dunya uzerinde Isa efendimizin bir temsilcisi oldugunu kabul etmez. Papa resmi bir bildiri ile bu unvanindan vazgecmis degil. Fakat simdiye kadar bu ilk defa konusuluyor. Dolayisiyla bu kiliselerin birlesme sansi daha buyuktur. Ben papaligin tavrini goruyorum o kadar musait ki. Simdiye kadar boyle musait bir durum hic olmamisti. Bence 16. Benedikt’in tarihi bilgileri cok muhim. Ve patrigimiz Bartholomeos’un da bu konularda acik olmasi cok onemlidir. Papa fanatik bir Ortodoks degildir. Patrigimiz Bartholomeos de fanatik bir Katolik degildir. KURESEL KILISE VE KURESEL ISLAM Bartholomeos’un patrikligi 1991’de baslamisti. O zamandan beri Istanbul’da ve Selanik’te sanirim simdiye kadar 10 tane Hristiyan Ortodoks ve Islam diyalog toplantilari yapilmistir. Bunlarin maksadi tabii Islam’la Hristiyanligi birlestirmek degil birbirini tanimak ve sosyal konularda beraberce calismaktir. Yani insani ve humanist yollardan calismak. Eger bugun bir Islam-Hristiyan diyalogundan bahsedersek bu diyalogta en fazla tecrubeye sahip olan bizleriz. Roma Kilisesi bu diyaloga bundan iki-uc sene once baslamistir. Onlarin da bir cabasi vardir. Bu iki cabanin kiliselerin birlestirilmesi cabasiyla bir ilgisinin oldugunu sanmiyorum. Ama birlesmis olan bir kilise Islam icin bence cok daha elverisli bir ortam yaratir. Ortodokslarla ayri Katoliklerle baska bir sekilde veya Protestanlarla bambaska bir sekilde konusmaya mecbur olan bir Islam yoktur. Karsilarinda bir tek Hristiyanlik olacaktir ki bu ikisinin sosyal konularda cok buyuk benzerlikleri vardir; teolojik konularda demiyorum. Bu diyalogun bir kiliseyle yapilmasi herhalde butun insanlik icin iyi olacaktir. Kuresel bir kilise ve kuresel bir Islam beraberce calisirsa savaslarinin cozulmesi ve dunyadaki baris problemlerinin cozulmesi icin daha buyuk katkilari olabilir. PROTESTAN DUNYASINI DA DUSUNMEK LAZIM Eger bir kuresel Hristiyanlik kilisesinden bahsedersek o zaman Protestan dunyasini da dusunmek lazim. Protestan dunyasinin da buna bir katkisi ve ilgisinin de olmasi lazim. Bunu su anda goremiyorum. Protestan dunyasi bizden degil Kotoliklerden ayrilmistir. Dolayisiyla onlarin problemleri varsa bunlar Bati’da cozulmesi gereken problemlerdir. Onlarin da problemi aynidir. Onlarin da esas ayrilma meselesi Papa’nin unvani ve Papa’nin haklari idi. Benim dusuncem su; eger bizimle problem cozulurse Protestanlarla problemin cozulme ihtimali buyuktur. HALKTA PROBLEM YOK PAPA’NIN HAKLARI SORUN Bu iki kilisenin birlesmesinde esas bir konu var: Papa’nin haklari ve konumu nedir? Cunku Dogu kiliselerinde Papa’ya benzeyen bir makam yoktur. Yalniz Ortodoks kiliselerinde bir hiyerarsi vardir. Mesela Patriklerin en kidemlisi birincisi Istanbul Patrigi ikincisi Iskenderiye Patrigi ucuncusu Antakya dorduncusu Kudus besincisi Moskova... Bati’da boyle bir hiyerarsi yoktur bir tek kilise baskani vardir; o da Papa’dir. Cemaatler arasinda benim sahsen gordugum ve yasadigim sudur: Liberal ve terakkiperver dusuncede olan Hristiyanlar Bati’da olsun Dogu’da olsun halk tabakasi seviyesinde problem yoktur. Eski zamanlardaki gibi Sen Katoliksin ben Ortodoksum” tartismasi yoktur artik. Esas problem teolojiktir. Yani bas rahipler teologlar bu konuda anlasirsa kiliselerin birlesmesinde buyuk problemler olmayacaktir. DIYALOG SURECI 40 YILDIR SURUYOR Eski kuresel kilise 1054 senesinde Dogu ve Bati; Katolik ve Ordodoks kilisesi olarak ikiye ayrilmisti. Buna ilahiyat tarihinde sizma parcalanma denir. 1054 senesinden sonra yavas yavas aradaki munasebetler kesilmis ve ilk defa 1966 senesinde Istanbul Patrigi Athenagoras ve o zamanki Papa 6. Paul’un Kudus’te birbirleriyle kavusarak ve birlikte dua ederek yeniden birlesme ve kardeslik devresi baslamistir. 1054’den 1966’ya kadar iki kilise arasinda resmi munasebet yoktu. 1966 senesinde baslayan bu diyalog cok yavas ilerlemistir. Buna 6. Paul 2. Jean Paul ve o zamanin patriklerinin katkilari cok buyuktur. Ancak asagi yukari 1000 sene birbiriyle konusmayan iki kiliseden birinin butun problemleri cozmesi cok zordur. Dolayisiyla baslayan bu surec yavas olsa da yurumektedir. Simdi bu surecin birdenbire hizlanmasi Papa 16. Benedikt’le Patrik Barthholomeos’un Istanbul’da gecen sene gorusmeleri ve bu iki kilise baskaninin bu kilise problemlerini cok iyi bilen iki kilise baskanlari olmasi sebebiyle hizlanmistir.