Nihayet karar verildi: Kars a 45 km. uzakliktaki oren yeri Ani ye Ani da denebilir! Turist rotalarina girememis bu yer hakkinda ne biliyorsunuz? Binbir Kilise Sehri olarak da anilan Ani Ermenistan sinirimizi cizen Arpa Cayi nin hemen yaninda bulunuyor. Siyasi ve kulturel olarak parlak gunlerini 11-12. yuzyillarda yasayan Ani cok etkileyici bir yer. Cayin ustundeki kopru kalintilari Selcuklu devrinden. Marko Polo nun Cin e yaptigi yolculuk sirasinda buradan gecmesinden oturu kopruye Marko Polo Koprusu deniyor. Ortacag da kervan yollarinin kesisme noktasinda bulunan bu zengin sehir bugun hak ettigi une sahip degil. Ani de hem Ermeni Bagrat Kralligi hem de Selcuklu devrinden kalma onemli eserler var. Ornegin Anadolu da yapilan ilk Turk camii burada. Seyyahlarin zenginligini anlattiklari sehrin en parlak donemini yasadigi Selcuklu hukumdari Menucehr zamaninda yapilan Menucehr Camii nden geriye sadece duvarlarinin bir kismi ve orijinal sekizgen minaresi kalmis. Gozetleme kulesi olarak da kullanilan minare gormeye deger. Ani de Ermeni ve Gurcu mimari ogelerinin temsilcisi birbirinden guzel kiliseler var. Bu arada kiliselerin ve surlarin ustundeki yazilara bakarken aklinizda tutmaniz icin kucuk bir not: Gurcu harfleri tombul ve kalinken Ermeni harfleri daha uzun oluyor. Cogu koni seklinde kubbelere sahip bu toprak kirmizisi rengindeki kiliselerden dikkat ceken bir tanesi 1930 larda yildirim dusmesi sebebiyle tam ortadan ikiye ayrilmis olan Halaskâr kilisesi. Ani de digerlerinden ayrilan bir baska yapi da Buyuk Katedral. Binanin mimarinin bu yapiyi Ayasofya yi gordukten sonra insa ettigi ve ona benzetmeye calistigi soylenir. 10. yuzyilda kurulan Bagrat Kralligi nin baskentligini yapmis Ani nin katedrali Selcuklular zamaninda Fethiye Camii ne cevrilir. Sehirde goz ardi edilmemesi gereken yapilarin bir baskasiysa Arpa Cayi na inen dik kayaliklarda kurulmus olan Surp Krikor Honents Kilisesi. Van Golu nun Akdamar Adasi ndaki Surp Hac Kilisesi kadar olmasa da cok guzel dis kabartmalara sahip olan bu kilise Ermeni tas isciliginin guzel bir ornegini temsil ediyor. Once kilisenin disinda bir tur atin incelikle islenmis hayvan kabartmalarini goreceksiniz. Icerideyse Isa nin hayatindan onemli sahnelerle beraber Ermeniler arasinda Hristiyanligi yayan Surp Krikor un Erivan dan Sivas a yaptigi yolculugu cektigi cileyi anlatan freskler var. Anlatilanlar 3. yuzyilin sonuna tarihleniyor. Burada onemli bir bilgiye de deginelim: Ermeniler dunyada milletce Hristiyanligi kabul eden ilk topluluk. Dogudaki cogu tarihi yerdeki gibi turist grubunu goren cocuklar otobusun etrafini sariyor. Ama Van veya Hasankeyf teki gibi Ingilizce ya da Japonca anlatamiyorlar yorenin tarihini. Sanki daha masumlar. Kizil toprak rengi ve ozgun mimarisiyle Turkiye deki diger tarihi yerlerden ayrilan Akdamar la ayni donemden kalan fakat orasi kadar gundemde olmayan bu sehri gormek sart. Bir de pakette sinir kokusunun heyecani var.