Osmanli Ermenilerinin 1915 te soykirim dan gecirilip gecirilmedigi hâlâ tartismali olsa da Turkiye nin meseleyi ele alis tarzi bagislanamaz. Devlet 1915 te olan bitenin tarihini sadece ve sadece kendisinin hem de zorla ve tehditlerle yazabileceginde israr etmekten vazgecmiyor Turkiye yi 1915-1923 arasinda Ermenilere soykirim yapmakla itham eden Temsilciler Meclisi tasarisinin akla yakin hicbir amaca hizmet etmeyecegi ve Turkiye-ABD iliskilerini vahim olcude gerecegi en iyimser ihtimalle karmasik hale getirecegi asikâr. Turklerin bu meselede asiri derecede hassas oldugu Irak taki savasta yardimlari dokundugu ve Israil in dostu olduklari icin hislerinin hesaba katilmasi gerektigi de asikâr. Bunlar dogru; fakat bu kadar sik one surulen sav Turkiye ye nasil da ihtiyac duydugumuz olmasaydi ve meselenin gercekligi es gecilmeseydi tasariyi mahkûm ederken cok daha iyi hissederdim. Holokost la karsilastirilamaz Buna dair bile bazi kuskularim var. Kongre tasarisi tekrar tekrar bircok akademisyenin kullandigi soykirim kelimesini kullaniyor. Fakat kavrami 1943 te ortaya atan Polonya-Yahudi gocmeni Raphael Lemkin in aklinda acikca Nazilerin Yahudilere ne yapmakta oldugu vardi. Standart buysa (oyle olmasi sart degil) yikilmakta olan Osmanli Imparatorlugu nda yasananlara soykirim denemez. Yasananlar cok vahimdi (belki de 1.5 milyona yakin Ermeni yok oldu cogu dogrudan dogruya olduruldu) fakat sonradan Turkiye adini alan topraklarin her tarafindaki Ermeniler bundan olumcul bicimde etkilenmedi. Istanbul Izmir ve Halep te hatiri sayilir buyuklukte Ermeni topluluklari buyuk olcude kurtuldu. Kendi Yahudileri icin bunu soyleyebilecek tek bir Alman kenti yok. Yine de ne derseniz deyin 1915 te baslayan affedilemez ve umulur ki unutulmaz bir sey. Ancak bunu yapan artik mevcut olmayan bir hukumet -yani sultani cariyeleri haremagalari ve kalaniyla birlikte su unlu Osmanli Babiâli si. 1915 te dahi miadi coktan dolmus genis topraklarini (Ortadogu ve Balkanlar in buyuk bolumu) yonetemeyen bir hukumetti bu. Imparatorluk catirdiyordu. Meshur deyimle Avrupa nin Hasta Adami son nefeslerini veriyordu. Askerleri acti ve gerek Avrupa gerekse Ortadogu da yerli halklar bagimsizliklarini ilan ediyor ve ayaklaniyordu. Onlar arasinda Hiristiyanligi ilk kabul eden halklardan biri olan Ermeniler de vardi. 19. asrin sonlarina gelindiginde gerilla faaliyetlerine girismislerdi. 1. Dunya Savasi na gelindigindeyse Turkiye nin dusmani olan Rusya ya yardim ediyorlardi. Turkiye icinde Ermenilerden besinci bir kol olarak korkuluyordu. Bu yuzden de gunumuz Turkiyesi meselelerin o kadar da basit olmadiginda israr etmekte haksiz degil. Soykirim kelimesi Holokost u ifade eder ve Osmanli Imparatorlugu nda yasanan bu degil. Fakat Turkiye sadece bir kelimeyle didismenin otesine gecmis durumda. Meseleyi gerceklerle uyusmayan ve bagislanamaz bir tarzda ele aliyor. Nobel odullu en meshur romancisi Orhan Pamuk Ermenilerin kirima ugratildigini kabul ettigi icin gozaltina alindi. Suclamalar sonra dustu ve ceza yasasi bazi acilardan elden gecirilse de ne yazik ki bir Turk icin 1915 te neler yasandigina dair acik ve ustu kapali konusmak hâlâ tehlikeli bir mesele. Turkiye ye hayranim. Etkileyici bir sahsiyet olan Ataturk ten baslayarak modern liderleri ulkeyi ortacag karanligindan modernlige tasimak gibi muazzam bir isi ustelik alisildik kan banyolarina mahal vermeden gerceklestirdi. (Sozgelimi Ruslar bu beceriyi gosteremedi.) Dahasi Turkiye nin modernite ve Islam i acikca bir arada kucaklamak ikisinin uyusmaz olmadigini gostermek yonundeki arzusuna ovguler siralayabilirim. (Ironik olan su ki mazinizde bir doz soykirim bulunmasinin -ABD ve Kizilderililer Almanlar ve Yahudiler vs.- Batili olmadigi da soylenemez.) Ek olarak Temsilciler Meclisi Baskani Pelosi nin Turkiye nin ABD icin muazzam stratejik onemini goz onune alip tasariyi rafa kaldirmasi gerektigini de dusunuyorum. Kendisi su an siradan bir meclis uyesi degil sorumluluklari olan bir baskan. Tehdit savurmak aliskanlik oldu Fakat Turkler cok uzun suredir gerceklere direnmeyi aliskanlik haline getirdi; gerek tehdit gerekse cezalandirmalarla 1915 te olan bitenin tarihini sadece ama sadece kendilerinin yazacaginda israr ediyorlar. Tasarinin iptalini isteyen yetkililerin buyuk bolumu bugun de kâh o kâh bu tehdidi savurup (sozgelimi Irak Kurdistani na girmek) ayni yolda gidiyor. Belki de hukumetten biri Turkiye nin ofke nobetlerinin muglak (ustelik baglayici olmayan!) bir tasariyi Ermeni trajedisi uzerine bir baska ders dizisinin konusu haline getirdigini idrak eder. Meseleye soykirim deyin veya baska bir kelime bulun; fakat Turkiye nin gercegi sadece kendisinin ve gucunun belirlemesi israrina dair soylenebilecek tek sey var: Kabul edilemez