Ordu Karadeniz de hep ilericilerden yana oy vermis bir kent... Karadeniz Otoyolu na sahilini dokundurtmayan yegane kent... Turkiye nin ilk koy gazetesinin yayimlandigi kent... Bu koklu bilincin arkasinda kentin asirlik sanat gelenegi ile tiyatro gonullulerinin payi var Mutareke yillari... Ordu... Rumlar Duzmahalle deki kilisenin ahsap okulunu tiyatroya cevirmisler Rumca temsiller veriyorlar. Turk gencleri bunu gorup imreniyor. Biz de yapamaz miyiz? diye hevesleniyorlar. Ne de olsa 10 yil once 1908 de Namik Kemal in Vatan Yahut Silistresi oynamis Ordu da... Tiyatroyu taniyorlar. Oynamak istiyorlar ama nerede? Salon yok ki? Gencler Ne yapsak nasil etsek? derken bir fikir gelisiyor: Rumlardan tiyatro binasini ara sira odunc istesek? Neden olmasin? deyip solugu Metropolit in makaminda aliyorlar. Metropolit Turk gencleri nezaketle dinliyor. Tabii olur diyor. Diledikleri zaman kullanmalari icin binanin anahtarini veriyor. Turkler iki gun sonra binaya girip tiyatro hazirliklarina basliyorlar. Ilk temsil: Intibah-i Milli (Ulusal Uyanis)... Hilal-i Ahmer yararina duzenlenen temsil aksami tiyatro hincahinc doluyor. 5 bin lira hasilat toplaniyor. Buyuk asma gaz lambalariyla aydinlatilan salon alkislarla inliyor. Sonra mutareke bitiyor. Rumlar gocuyor. O gunden sonra binanin anahtari hep Turklerde kaliyor (Fevzi Guvemli nin Anilari: Bir Zamanlar Ordu Yayima hazirlayan: Ibrahim Dizman Orsev Yayinlari 1996). Asirlik tiyatro binasinda Ordu daydim gecen hafta sonu... Dostum Zeki Ozel in Ordu Olay gazetesinin davetlisiydim. Yukarida bahsettigim kilise yanindaki tiyatro salonunda Ordulularla soylestik. Ardindan da Anadolu da Tiyatro panelini izledik. Panel Aydin Ustuntas anisinaydi. Bu ismi duymamis olabilirsiniz. Ben de oldukca gec tanistim. Oglumla birlikte kaleme aldigimiz Duvar adli masali oyunlastirmisti. Gecen yil aramizdan ayrildi. Ailesi anisina bir tiyatro elestirmeni odulu kondu. Onun gibi yuzunu Anadolu ya donen elestirmenlere odul verildi. Tiyatrocu imamlar Panelden sonra bir izleyici yanima geldi. Imammis. Dedi ki: Biz bir donem 15 kadar din adami daha iyi ezan okuyabilmek icin konservatuvarda kurs aliyorduk. Orada Aydin beyle tanistik. Kendisi de bize tiyatro kursu vermeyi onerdi. Memnuniyetle kabul ettik. Ve Canakkale direnisi uzerine bir oyun sahneledik. Bu tecrubeden o kadar yararlanmislar ki Eskiden vaaz verirken hep yere bakardim simdi dort bir yanima bakip cemaatin tepkisini olcuyorum diyordu tiyatrocu imam... Talihe bakin ki tiyatro hocasi Aydin Ustuntas in cenaze namazini kildirmak da ona kismet olmus. Ahirda tiyatro Gaz lambali tiyatrolar; kilisede salonlar sahnede imamlar... Anadolu nun bir baska yuzu bu... Bakmayin Istanbul da kimilerinin tiyatroyu ucuz vodvillerden ibaret sandigina yasayabilmek icin devlet destegine bel bagladigina; Anadolu da tiyatronun tamamen fedakarliga dayanan ve insana umut asilayan bir dinamizmi var. Oradayken bu sanat emekcilerine dair oyle cok oyku dinledim oyle inancli yuzler gordum ki size onlari anlatmak istedim. Ordu da Turk tiyatrosu 100 uncu yilini kutluyor. Metropolit in anahtarini artik yeni kusaklar devralmis. Aydin Ustuntas Kiyi dergisinde Ibrahim Dizman la yaptigi soyleside daha cocuk yasta arkadaslarinin ahirina sahne kurup oyun sahnelediklerini hatta arkadaslarinin annesi tarafindan Cocuklar inegi sagacagim haydi disari diye kovalandiklarini animsiyor. Tiyatronun ahira kadar girdigi yillar.. Bu genclerin tiyatro sevdasini Halkevleri buyutuyor. Halkevleri kapandiktan sonra bile oradan yetisenlerin gayreti ile tiyatro yasiyor. Tabii tasrada sahne almanin butun zorluklariyla birlikte... Musamere bu sahici degil ki Tek parti doneminde Moliere in Scapin in Dolaplarini oynarken emniyetin yasaklama karariyla karsilasmislar. Aydin Ustuntas Istanbul a egitime gittiginde cebindeki son parasini Cevat Fehmi Baskut un Harput ta bir Amerikali oyununun tekstine harcamis. Hemen Ordu ya gelip oyunu sahnelemis. Halkevi Genclik Tiyatrosu boyle dogmus. Bir gun Cehov un Teklifini oynarken rol icabi Natalya rolundeki sahne arkadasina evlenme teklif edince kizin babasi kizmis. Rol bu dedilerse de dinlememis sormus: Ben rol mol bilmem; mahallelinin agzini nasil kapatacagiz? Bir baska skandal Gocu oynarken yasanmis. Polis rolundeki oyuncu Aydin Ustuntas i tutuklayip gotururken seyirciler arasindaki halasi haykirmis: Oglum goturme onu; benim yegenimdir. Burada musamere yapiyorlar. Sahici degil ki! Sonra fark etmis durumu... Yuzune bakip polise gulumsemis: Hay Allah iyiligini versin. Sen de bizim kasap Mahir in ogluymussun. Muhsin Ertugrul Ordu da Boyle baslayan bir seruven 1964 te Ordu Belediyesi Karadeniz Tiyatrosu nun (OBKT) kurulusuyla kurumsallasmis. Ordu Valisi Muhsin Ertugrul a yazmis. Buyuk usta Ordu ya gelmis. Ve OBKT kurulmus. Ordu sanat dunyasinin dikkatini cekmis. Aydin Ustuntas in ogrencilerinden Ertugrul Gunay Bizim Sanat dergisinde 60 lardaki cocukluk yillarini soyle anlatiyor: Ordu da Cevat Fehmi Baskut Tunc Yalman Zihni Kucumen Recep Bilginer Ergun Koknar Suna Pekuysal gibi bircok sanatciyi alkisladigimizi bugun bile cocuksu bir heyecan duyarak animsiyorum. Iki kalas bir heves Aydin Ustuntas kendisi gibi bir tiyatro sevdalisi olan esi Gulcin i istemeye gittiginde mustakbel kayinvalidesi Benim kizim tiyatroyla evlidir. Onun bu askini kabullenebilecek misin? diye sormus. O gunden sonra ailece omuz vermisler tiyatroya... Ustuntas 45 yilda 50 oyun yonetmis 36 oyunda rol almis 26 oyun yazmis pek cok insan yetistirmis. Yarim asir hicbir maddi beklenti olmadan iki kalas bir hevese tutunmak... As yerine sahne tozu yutarak koylere kadar sanat tasimak... Toplumlarin onunu cogu zaman adini bile duymadigimiz bu fedakar aydinlar aciyor. Ordu daki panelde konusan Tanju Cilizoglu sanata yatirim yapan uzun yillardir perde acan Eskisehir Ordu gibi Anadolu kentlerinin hep demokrasiden yana oy verdigini ve ilerici belediyelerce yonetildigini animsatti. Bugun Ordu Karadeniz de demokratlarin kalesi diye aniliyorsa Karadeniz i Kayadenize ceviren otoyol sivil direnis sayesinde sadece Ordu sahillerine dokunamiyorsa bunda asirlik sanat geleneginin ve Aydin Ustuntas gibi sanat gonullulerinin payi vardir. TRABZON DA TIYATRO SENLIGI Sanat Anadolu da medya nerede? Yeri gelmisken bir ozelestiri yapalim: Iyi haberi haberden saymama huyumuz suruyor. Mesela Trabzon da ne zaman kotu bir gelisme yasansa bir rahip kursunlansa Hrant in katili oradan ciksa ya da sehri sel bassa hemen cullaniyoruz. Bu normal... Ama kentte iyi bir gelisme oldugunda gormezden geliyoruz. Kent halki da hakli olarak isyan ediyor. Trabzon Devlet Tiyatrosu sekiz yildir her Mayis ta Uluslararasi Karadeniz Tiyatro Festivali duzenliyor. Bu yilkine 12 ulkeden 16 grup katildi. Cin den Iran dan Rusya dan Romanya dan Fransa dan gruplar sahne aldi. Ustelik bir de surpriz vardi: Ermeni yazar Hagop Baronyan in Bagdasar Kardes adli oyunu da sahnelendi. Trabzon Sanat Tiyatrosu Genel Yonetmeni Necati Zengin uc yil once benim de katildigim bir Erivan gezisinde bu sanat koprusunun ilk adimini atmisti. Daha sonra oyunu yonetmesi icin Erivan dan Hrant Agopyan la anlasmis onu Trabzon da oyun koymaya ikna etmisti. Karsiliginda bir Turk yonetmen de Erivan da bir Turk yazarin oyununu sahneleyecekti. Kasim ayinda promiyeri yapilan oyun Trabzonlulardan buyuk ilgi gordu. Hatta Istanbul turnesi soz konusu olunca Zengin gidip Hrant Dink le gorustu; yardim sozu aldi. Hrant bu sozden birkac gun sonra olduruldu. Katili Trabzon dan cikti. Ama Hrant in destek vaat ettigi oyun Trabzon da dort aydir oynuyor alkis aliyor. Simdi de Hrant in anisina turneye cikmaya hazirlaniyor. Ne yazik ki mac icin Anadolu nun en ucra koselerine sokulan yayin araclarimizdan birisi yok oralarda...