ABD 1994 ten bu yana 1915-1923 arasinda Turkiye de olen Ermenileri ansa da Ankara nin jeopolitik onemini kullanarak yaptigi baskiya boyun egerek soykirim sozcugunu kullanmiyor. Soykirim politika nedeniyle verilen tavizler arasinda yer alacak kadar basit bir konu degil Baskan George W. Bush sali gunu yasalar nedeniyle modern jeopolitigin en tuhaf ve inatci tartismalarindan birinde kivirtmak zorunda kalacak: 92 yillik bir soykirima soykirim desek mi demesek mi. 1994 ten beri her 24 Nisan gunu ABD baskani Kongre nin soykirim kurbanlari ozellikle Turkiye de 1915-1923 yillari arasinda yapilan soykirimin kurbani olan Ermeni kokenli 1.5 milyon kisi olarak ilan ettigi insanlari onurlandiran bir konusma yapar. Ve yine 1994 ten beri her yil ABD baskani bu konusmayi soykirim sozcugunu bir kez olsun agzina almadan yapmayi becermistir. Bu konusma Washington in onemli NATO muttefiki Turkiye nin guclu itirazlarina boyun egdigi realpolitigin retorige yansidigi bir ritueldir. Darfur krizinin ne farki var? Ancak 2007 tum bu kacislarin nihayet baskanin yuzune carptigi sene olabilir. Bir zamanlar gucsuz kucuk bir Kafkas ulkesinden gelmis marjinal gocmenlerin karanlik takintisi olmaktan oteye gitmeyen sey son yillarda iyice cicek acarak artik gormezden gelinmesi zor bir guc halini aldi. 2000 de Ermeni meselesi Beyaz Saray da ABD tarihinin en pahali yarislarindan birini ateslerken iki yil once kendi halinde yumusak huylu bir ABD diplomatini da hic beklenmedigi halde gercekleri soyleyen bir sehide donusturdu. Simdiyse uzun sure once yasanmis bu olaylarin nasil dile getirilecegi meselesi gelecek ay Turkiye de yapilacak secimler uzerinde etkili olacak. Dahasi Kongre 24 Nisan i anarken baskana Ermeni soykirimi sozcuklerini soylemeye cagiracak bir yasa tasarisini oylamaya kararli gorunuyor. Modern Turkiye nin Osmanli onculleri 1915 te bu tarihte 250 Ermeni entelektueli idam ederek soykirimi baslatmisti. Karar sali gunu yururluge girmeyecek. Bilhassa da komsu Irak taki savas nedeniyle Turkiye yle hassas iliskilerine her zaman dikkatle yaklasmis olan Bush yonetimi yasa tasarisini oyle ciddiye aliyor ki Disisleri Bakani Condoleezza Rice ve Savunma Bakani Robert M. Gates Beyaz Saray sozcusu Nancy Pelosi ye gonderdikleri ortak bir mektupta yasanin sahadaki Amerikan askerlerine zarar verebilecegi uyarisinda bulundu. Lobi faaliyeti Beyaz Saray in oylamayi bu seneki 24 Nisan anma gununden sonraya erteleyebilmesine yetecek kadar basarili oldu. Ancak yasanin bu sene gecirilmesi yine de Beyaz Saray a muazzam bir darbe vuracak. Uzerinden 90 kusur yil gecmesine ragmen baglayici olmayan bir karardaki tek bir sozcuk hâlâ tuyleri neden diken diken ediyor? Verilecek yanit birbiriyle cogunlukla ilgisi olmayan cok sayida etkende yatiyor. Kongre nin kontrolunu ocak ayinda ele geciren Demokratlar bilhassa Bush un dis politikasinin ikiyuzlulugunu ortaya serecek bir kavga cikarmaya can atiyor. Baskansa neticede Saddam Huseyin rejimine karsi savasi sirasinda ve sonrasinda Saddam i devirmek icin soykirim i mazeret olarak kullanmis biri dahasi ABD 2003 ten bu yana 200 binden fazla insanin hayatini kaybettigi Darfur krizi icin bu sozcugu kullanmaktan cekinmedi. Atlantigin karsi kiyisinda Ermeni meselesi bilhassa da Turkiye nin yonetiminin inkârci tutumunu sorgulayan karakterler kurgulamis yazarlarini bile mahkeme onune cikarmakta kullandigi Turkluge hakareti suc sayan saldirgan yasalari Avrupa Birligi ne ilk kez cogunlugu Muslumanlardan olusan bir ulkenin uye olma istegine karsi saldiriya gecenlerin ana gerekcelerinden biri halini aldi. Soykirimi resmen taniyan 15 ulkenin cogu Avrupali; hatta Isvicre ve Fransa soykirimin inkârini suc sayan yasalari gecirecek kadar ileri gitti. Ardindan ocak ayinda Ermeni kokenli gazeteci Hrant Dink kalabalik bir Istanbul caddesinde olduruldu. Dink in bir Turk milliyetcisi tarafindan oldurulmesi dunyayi soke etti ve Turkiye de de kaygi verici bir ice kapanma dalgasi baslatti. Ancak Ankara bunun uzerine hizla yabanci yonetimlerin soykirim sozcugunu kullanmasini engellemek icin kaybetmeye mahkûm cabalarini iki katina cikarmaya karar verdi. Turk bakanlar gecen birkac ay icinde Washington a gonderilerek Kongre den gececek kararin kendilerini ABD nin Incirlik teki buyuk onemdeki hava ussunu kapatmaya zorlayabilecegini ve Ortadogu icin hayati sayilabilecek bir anda iliskileri tehlikeye atabilecegini belirtti. Bu politika saygi gormuyor Turkler acisindan soykirim bircok nedenle tabu. Bu nedenlerden belki de en onemlisi olayin Kemal Ataturk liderliginde modern Turkiye kurulurken gerceklesmis olmasi. Ataturk oyle kutsallastirilmis bir adam ki anisina hakaret edilmesi bile hâlâ hapisle cezalandirilabiliyor. Dolayisiyla bu kavga yillardan beri devam ediyor. Bu ay basinda Turk lobisi Ruanda soykiriminin 13. yildonumunde acilacak bir BM sergisini basariyla onleyebildi zira sergide Turkiye de oldurulmus 1 milyon Ermeni den bahsedilecekti. New York Times basyazisinda bu olayi soyle yorumladi: Ermeni soykiriminin tartisilmasini sansurlemeye yonelik her cabalarinda konuya daha da dikkat cekmekten baska bir sey yapmiyor ve bugunun demokratik Turkiyesi ni artik gecmiste kalmis bu sucla iliskilendiriyorlar. Turkler Dink cinayetini kinayan bir ABD Senato kararini bile sulandirdi. Ancak yasanan bu son olaylar silsilesi soykirimi tanima meselesinin neden hâlâ bu kadar guc oldugunu aciklamaya yetmiyor. Bu konuda ABD nin son Ermenistan buyukelcisi John Marshall Evans in goruslerine katiliyorum. Evans subat ayinda diaspora Ermenileriyle dolu bir salonda sunlari soyledi: Gercek dunyada resmi bir politika halkin buyuk cogunlugunun asikâr gordugunden cok buyuk oranda sapiyorsa o politika artik saygi goremez. Ahlaki otoritemizi baltaliyoruz Kariyerine bagli sesi solugu cikmayan bir diplomat olan Evans Eylul 2004 te Ermenistan gorevine gonderilmeden once 1915-23 olaylarina iliskin mevcut literaturu arastirmisti. Ona gore ABD nin soykirim sozcugunu kullanmamasi tarihi uzlasidan oylesine buyuk bir sapma teskil ediyordu ki Washington in ahlaki otoritesini baltaliyordu. Evans politikayi sahne arkasindan kipirdatmaya calisti ancak bunu basaramayinca Prag da komunist donem oncesi ve sonrasi gorevlerinden gayet iyi tanidigi bir adamdan Cek Cumhuriyeti eski Devlet Baskani Vaclav Havel den esinlendi ve olaylarin adini dogru koymaya karar verdi. Evans Subat 2005 te Kaliforniya da yaptigi konusmada soyle dedi: Bugun buna Ermeni soykirimi diyecegim. Bence bizim ABD yonetimi olarak bu sorunu daha durust ve samimi bir yolla tartismak siz vatandaslarimiza borcumuzdur. Washington tarihi gerceklerden kacma mesgalesine donebilsin diye Evans bu sozleri nedeniyle gorevinden alindi. Hitler haksiz cikti Baskan Bush sali gunu soykirim demeyecek. Disisleri Bakani Condoleezza Rice in dedigine bakilirsa yonetim Turkler ve Ermenilerin her ikisi de gecmislerini asarken Amerikalilarin yardim etmemesi gerektigi gorusunde. Ama sorun boylelikle ortadan kalkmayacak. Ermenilerin Beyaz Saray daki buyuk sampiyonu halini almis Demokrat vekil Adam Schiff in Kongre deki sert sorgulamasina cevaben Rice in kivirtmalarini izlemek son derece moral bozucu; insan Amerikali olduguna utaniyor. Realpolitik nedeniyle verilen tavizler listesinde ulusal bir azinligin kitlesel katliami listenin en altinda yer almali. Soylenenlere bakilirsa Adolf Hitler Polonya yi isgal etmeden once Bugun Ermenilerin yok edilisinden soz eden var mi? demis. Unutmanin gelecek soykirimlarin onunu acan ilk adim oldugunu hatirlatan urpertici bir ornek bu. Ama sonunda Hitler haksiz cikti. Gercegin ebediyen hatirlanmasini hicbir gecici guc engelleyemez.