Gazeteci Necati Aksut yillardir yasadigi semti Ortakoy hakkinda dokuz yildir yurtici ve disinda yaptigi kapsamli arastirmayi kitaplastirmak icin ilgi bekliyor Ortakoy bilginiz cumartesi gecesi trafik kesmekesi sahilde kahvalti acikhavada kutu bira keyfi ve haftasonlari kurulan pazarla mi sinirli? Yazili kaynaklarda tarihi 9. yuzyil Bisans ina kadar giden Osmanli doneminde Yildiz Sarayi nin yanibasinda konumlanmasinin nimetlerinden epey yararlanan (ornegin yemek ihtiyaci sarayin artiklarindan karsilandigi icin zamaninda Ortakoy de duman tutmez derlermis) semtte bundan fazlasi var. Arkeoloji mezunu uzun yillar basin sektorunde calismis ve omru yettikce tasinmayi dusunmeyen Ortakoylu Necati Aksut dokuz yildir semtinin tarihi arastiriyor. Simdiye kadar 5 bine yakin kaynak taramis eski Ortakoy sakinlerinin izini Kanada ya Israil e kadar surmus. Tek basina bu calismayi yuruttugu dokuz senenin ardindan hem sponsorlarin hem de bilgi konusunda yardimci olabilecek Ortakoylulerin destegini bekliyor. Ama tek basina yuruttugu calismanin dokumu de dudak ucuklatici boyutlarda. Kisa bir gorusmede bu kapsamli tarihten birkac kilit nokta cikartmak istedik. Kimlerle gorustunuz simdiye kadar? Baslangic noktam 1997 de Milliyet in eklerine Ortakoy le ilgili yazdigim bir yaziydi. 1999 yilinda Istanbul un baska semtleriyle ilgili baska makaleler yazdiktan sonra Milliyet Sanat tan boyle bir teklif geldi. O talebi biraz daha gelistirme ihtiyaci duydum ve cemaatle gorusme girisimlerinde bulundum. Kitaplarda yazili kaynaklarda rastlamadigim isimlerle karsilasmaya basladim. Ermeni Rum Yahudi ve Musluman Turk cemaatleri. Dort ayri cemaat yasiyor su anda Ortakoy de. Ama maalesef Rum cemaatinden sadece iki aile bunun disinda Yahudi cemaatinden 20-30 civarinda Ermeni cemaatinden de yaklasik 50 kadar aile yasiyor. Giderek de sayilari azaliyor. Gorusmelerde tutum nasildi? Kimileri Ortakoy de bir sure yasamis artik orada yasamayan hatta Istanbul disinda bazilari da yurtdisinda yasayan insanlardi. Iceri girip tanistigimda insanlar baskalarina ulasmanin yollarini gosterdi. Bu sekilde yurtdisinda yasayan Ortakoylulere ulasma sansim oldu. Ve insanlar cocukluklarindaki Ortakoy u ozlemle andilar. Hangi doneme kadar inebildiniz? En eski tarihi kaynaklarda gecen Bizans. Yaklasik 9. yuzyil. Bu donemde bir Bizans imparatorunun yaptirdigi Damianu sarayi var. Daha sonra Arkheon adi verilen bir yerlesimden bahsediliyor. Ortakoy un eski ismi olarak iki ad one cikar; biri Mesa Hora daha cok Rumlarin kullandigi bir addir digeri de Arkheon. Mesa Hora nin anlami ne? Mesa Hora yine Ortakoy anlamina geliyor. Bunun yaninda ucuncu bir isim de kullanilmis. Bu da bir zamanlar burada varoldugunu bildigimiz bir manastirdan geliyor; Aya Fokas. Ortakoy Osmanli doneminde etnik cemaatlerin toplandigi bir yer mi? Ortakoy Istanbul un herhangi bir yeri ya da tesadufen Yildiz Sarayi nin yaninda yer almis bir semt olarak degerlendirilebilir. Fakat ne Dolmabahce Sarayi nin yanindaki Besiktas ta ne de Topkapi Sarayi nin yanindaki Eminonu nde bu kozmopolitligi bu dengeyi bu ahengi gorursunuz. Demek istedigim Osmanli doneminde kimse Bu mahallenin horozuyum diyememis deme geregini de duymamis zaten. Herkes birbirine saygili davranmis cunku. Belirli donemler arasinda gelgitler olmakla beraber kimi zaman Yahudiler nufus olarak daha fazlayken kimi zaman ilk baslarda ozellikle Rumlar daha fazla. Ama Ermeniler her zaman icin birinci olmadiysa da ikinci cogunlugu olusturmus. Azinliktan ote cogunluk demek daha dogru. Beyaz Ruslar da var. Her cemaat Ortakoy de bir iz birakmis. Ortakoy den Ulus a cikan Portakal Yokusu vardir. Ilk baslarda ben de pek cok kiside biraktigi izlenime sahip olmustum. Herhalde burada bir zamanlar portakal agaclari vardi demistim. Fakat daha sonra bakiyorsunuz ki bir zamanlar burada II. Abdulhamit in maliye nazirligini yapmis olan Mikail Portukal Pasa yasiyor. Yokusa da onun adina ithafen Portakal Yokusu denmis. Rum Ermeni Yahudi Musluman mahalleleri gibi yerlesimler var mi? Boyle bir sey soylememiz mumkun degil fakat Ortakoy de ozellikle kiliselerin bulundugu kisimlarda kilisenin cemaatinden insanlar daha yogunlasmis nasil ki caminin yaninda Musluman cemaati yogunlasiyorsa. Boyle bir tercih var. Ama mahallelerde oyle bir bolusum var diyemiyoruz. Genelde sarayda calisanlar mi oturuyor Ortakoy de Osmanli doneminde? Oyle olmamasi mumkun degil. Ulasim yonunden cok buyuk bir avantaja sahip cunku. Ortakoy e acilan birkac kapisi vardir Yildiz Sarayi nin. Pek cok pasanin kosku de burada. Bunlarla da sinirli degil padisahin ailesinden olanlar yani sehzadeler ve sultanlar onlar da yine sahildeki yalilarda sahil ya da Feriye sarayinda oturmuslar. (Ortakoy den Besiktas a uzanan hattaki yapilardan bazilari bugun Ciragan Sarayi Galatasaray Uni. Kabatas Besiktas Liseleri ve Ziya Kalkavan Denizcilik Meslek Okulu olarak kullaniliyor.) Feriye Karakolu da bu saraylari korumak icin kurulmus zaten. Peki Ortakoy un ilk akla gelen sahil kismi? Sanat tarihi profesoru Semavi Eyice nin Ortakoy le ilgili brosur niteliginde bir kitapcigi var. Burada sadece sahil kismini anlatir. Balikci kasabasi kimligine sahip bir yer ilk baslarda. O nedenle sahil kisminda kurek kayik yapimiyla ugrasan insanlarin atolyeleri var. Daha sonrasinda demircilik atolyeleri var. Sonra cay bahcesi niteligine kavusmus. Bugun de baktigimiz zaman Ayfer Atay doneminde yapilan calismayla atolyeler tamamen buradan cikmis bunun yerine oldugu gibi kafeler kaplamis durumda. Belediyeden hic destek aldiniz mi? Ozellikle Ayfer Atay doneminde -o da dogma buyume Ortakoyludur- belediyeden belirli destekleri gordum. Ama daha sonra Yusuf Namoglu doneminde maalesef bir netice elde etmek mumkun olmadi. Su anda da Ismail Unal belediye baskanligini yapiyor. Ondan bir umidimiz var. Ortakoy e sahip cikmasi adina. Ortakoy un diger semtlere oranla daha iyi korundugu soylenebilir mi? Soylenebilir belki ama nereyle kiyasladigimiz onemli. Eminonu yle ya da Besiktas la karsilastirmak farkli sonuclar cikacaktir. Ama baktiginiz zaman burada bircok yapinin korundugunu goruruz. Genelde insanlar Ortakoy e geldikleri zaman sadece Ortakoy u hedef aliyorlar. Bunun disinda da ezbere soylenen bir soz vardir. Kilise cami sinagog uclemesi... Ama Ortakoy de cok daha fazlasi bir Ermeni Katolik kilisesi bir Ermeni Gregoryen kilisesi iki Rum kilisesi iki sinagog iki de camii vardir. Bunun yaninda bir de papaz okulu Andonyan Manastiri bu yakinlarda bir sirket tarafindan icinde anit agaclarin da oldugu bahcesiyle beraber 30 yilligina kiralandi. Mahalleli gerek binanin gerek bahcenin akibeti konusunda endiseli vardir. Ama bugun cok bakimsiz ve yikilmaya yakin bir durumda. Su anda yetimhane olarak kullanilmamakla beraber Yahudilerin yetimhanesi de var. necatiaksut@yahoo.com