Turkuye sebep olan Telgrafci Akif Bey in Harput’a cikarken can verdigi seher yolu hâlâ duruyor Huseynik’te. Zengin kulturel ve tarihi birikimi yok olmaya yuz tutmus Harput eteklerinde Huseynik; yollari cesmeleri ve yuzyilin yorgunluguna ragmen ayakta kalabilen tarihi evleri ile zamana direniyor. Huseynik’ten ciktim seher yoluna Can agrisi tesir etti koluma Yaradanim merhamet et kuluna Yazik oldu yazik su genc omrume Bilmem su felegin bana cevri ne… Turkuye sebep olan Telgrafci Akif Bey’in Harput’a cikarken can verdigi seher yolu” hâlâ duruyor Huseynik’te. Zengin kulturel ve tarihi birikimi yok olmaya yuz tutmus Harput eteklerinde Huseynik; yollari cesmeleri ve yuzyilin yorgunluguna ragmen ayakta kalabilen tarihi evleri ile zamana direniyor. CEKUL Elazig Temsilcisi tarihci Mustafa Balaban ve Mimar Servet Karakas ise bu direnci daimi kilmak ve Huseynik’i eski gorkemine kavusturmak icin calisiyorlar. Elazig Evleri Envanter Calismasi olarak baslayan ugraslarini Huseynikliler ile birlikte bir yenileme projesine donusturebilmek hedefleri. Tarihin izlerini saklamadaki basarisinin yaninda gecmiste Ermeni ve Muslumanlarin omuz omuza yasadiklari bugun ise Elazig ve Tunceliler Cingeneler ve hatta Selanik gocmenlerinin kendi deyimleriyle kavga bile etmeden” bir omur gecirdikleri Huseynik bu hosgorusuyle de ornek bir yerlesim birimi. Eski Ermeni yerlesimi Harput’un doruklarini isaret ediyor Huseynikli Osman Kinik Ulucami yapilacagi zaman Ermeniler de Muslumanlarla birlikte ta Harput’un tepesinden tas tasimislar asagiya kadar. Birlikte yapmislar camiyi” derken. Ancak 1800’lu yillarda kardes omuzlarda insa edilen camii ayaktayken ne yazik ki Ermeni kilisesinden geriye ufak bir tas yigini kalmis simdi. Halbuki aslen Ermeni koyu Huseynik. Harput’a yakin oldugu icin 19. yuzyil baslarinda Diyarbakir’dan gelen kervanlarin son konaklama yeri. Adinin anlamini misafir kabul eden misafiri cok olan yer” olarak aciklayan Mustafa Balaban anlatiyor resmi adina Ulukent denen Huseynik’i: Eskiden kervanlar Huseynik’te sehir yolu denilen patika yoldan Harput’a cikarlarmis. 1900’lu yillarda burada yuz hane civarinda insan yasadigini biliyoruz 20. yy baslarina gelindiginde ise kendine has bir ekonomik dongu olusuyor. Huseynik’in kendi carsilari bag ve bahce kulturunun olusturdugu bir gecimi var ve Harput’un entelektuellerinin bir kismi da burada oturuyor. 19. yuzyilda Batililar; Amerikalilar Almanlar ve Fransizlar kolejler acinca Huseynik’teki aydin ve cocuklar da o okullardan egitim aliyorlar. Harput’a giden yol guzergahinda son molayi Huseynik’te veriyor kervanlar. Burada insanlarin evinde kalabiliyor ve Harput’a gidip alisveris yaptiktan sonra gelip yine ayni evlerin bahcelerinde dinleniyorlar. Sonra yine Diyarbekir’e veya geldikleri diger cevre illere donuyorlardi. Huseynik’teki bu sosyal doku 20. yuzyil baslarina kadar devam ediyor. Ermeni agirlikli ama Muslumanlarin da oldugu birlikte yasam alanlari olusturduklari Osmanli kent yerlesimine uygun bir dokusu var Huseynik’in.” Tarihin taniklarini ayakta tutmak Balaban ve Mimar Servet Karakas’in yaptigi calisma ise ozunde Elazig evlerinin envanterini cikarma projesi. Kentin son yuzyilinda cok hizli bir kulturel degisim ve gecmisle baglari yok eden bir surec yasiyoruz. Elazig’da kentin bu yuzyilina sahitlik yapacak mekan cok az. Bunlarin da en yogun oldugu yer Huseynik. Kenar mahalle oldugu icin muteahhitler arsa spekulasyonlarina maruz kalmadigi ve imara acilmadigi icin o eski doku bugune kalabilmis” diyen Balaban 20’den fazla eve girerek incelediklerini sahiplerinden evlerin tarihlerine dair bilgiler topladiklarini belirtiyor. Elazig’da ve Harput’ta en iyi korunan bolge oldugunu tespit ettikleri Huseynik’in acil olarak korunmasi ve gelecege tasinmasi gerektigini dile getiriyor: CEKUL Vakfi da bu projeyi destekliyor. Proje bir yuksek lisans tezi olarak sunulacak. Ardindan kitap haline getirilerek insanlara ulastirilacak. Bu evlerle ilgili yapilmasi gerekenleri su andaki sorunlarini yazacagiz ve Huseynik’in kentsel bir tasarim planiyla tumuyle korunmasi projesinin gelismesi icin Avrupa kaynaklari bulmaya Tarihi Kentler Birligi ile bir proje yapmaya calisacagiz. Projeyi gerceklestirirken de kamuoyu olusturmaya calisiyoruz. Evlerde oturan insanlara evin onemi nicin korunmasi gerektigi konusunda mumkun oldugu kadar bir bilgi vermeye calisiyoruz. Tarihi Harput panoramasi Huseynik’te 1800’lu yillarin baslarinda Miralay Ali Bey adinda bir askeri sahsin yaptigi Harput’a ait bir duvar panoramasi var. Kafasindaki Harput’u canlandirmis. O resim hâlâ duruyor. Ote yandan Huseynik’te konak diyebilecegimiz yapilar hâlâ ayakta; sokak dokusu kaldirimlar ayakta kalabilmis bazi mekanlar var. Kilise var. Osmanlinin son donemindeki kulturel zenginligi ve yogunlugu da yansitiyor. Ortak alanlarin nasil paylasildigi da onemli. Muslumanlar ve Hiristiyanlar yasadiklari kente uygun mekanlar uretmisler. Su bol oldugu icin bahce ve bag kulturu var. Bu yuzden Elazig’dan Harput’tan gelip nefes alinabilecek bir mekan olarak da dusunulebilir. Huseynik’teki calismamiz birkac hafta daha devam edecek havuzlari havuzbaslari tarim topraginin durumu eglence yasam kulturu ogeleri de yasayanlarin dilinden alarak kadar gecirmeye calisiyoruz” Birlikte yasama’ ornegi 1938 Dersim olaylarinda ve son yirmi yilda bosaltilan koylerden yogun goc alan Huseynik bir asir oncesinden farkli da olsa bugun de kozmopolit yapisini koruyor. Balaban bolgeye 1925’ten sonra muhacir gocu oldugunu ekliyor. Ancak onlardan geriye cok az kisi kalmis: Bu surekli degisim biraz tahribata neden olmussa da o gecmisten gelen hosgoru ve demokrasi iliskisi devam ediyor. Huseynikliler komsuluk iliskileri ile Elazig’daki cok mahalleye ornek olabilecek bir birlikte yasama kulturu’ de olusturabilmis. Yaslilarla sohbetimizde bir kavga bir surtusmenin olmadigini soylemeleri de bunu gosteriyor. Huseynik bunu basarabilmis nadir yerlerden biri” Bir duzgun yolumuz bile yok’ Balaban ve Mimar Karatas yuzyillik bir baska Huseynik evindeki incelemelerini tamamladiktan sonra kahvede yaslilari dinliyorlar. Hepsi Elazig Belediyesi’nden sikayetci. Buranin cocugu sayilir” dedikleri baskanin hic hizmet getirmediginden yakiniyorlar. Ne yolumuz var ne de dogru duzgun kanalizasyonumuz. Koyun icerisinde bir hizmet yok. Belediye de bir sey yapmiyor” diyor kimi. Kimi Elazig’da Abdullah Pasa Yolu’nun duzeltilip agaclandirilmasi icin 7 trilyon harcandigini soyleyerek O tarafa cok meyil vermisler. O tarafta zengin insanlar cok zenginlere hizmet ediyorlar. Ama bu tarafin sahibi yok” diye elestiriyor. Bolgeyi restore ederek koruma projelerini yaslilarla paylasan Balaban ve Karakas olumlu yanitlar aliyorlar herkesten ve Huseynik’te bir koruma dernegi kurulmasinin iyi olacagi tartismalariyla sona eriyor sohbet…