²ñÑdzå³ïÇõ ¶»ñß. î¿ñ î. u»ñë¿ë ²ñù»åÇëÏáåáë î¿ñ u»ñë¿ë»³Ý, ïÇïÕáë³õáñ 껵³ëïÇáÛ Ð³Ûáó »õ ݳËÏÇÝ ³é³çÝáñ¹ г۳ëï³ÝÇ, ìñ³ëï³ÝÇ »õ ²ñ»õ»É»³Ý ºõñáå³ÛÇ Ï³ÃáÕÇÏ¿ ѳÛáó, í³Ë׳ݻó³õ 24 ¸»Ïï»Ùµ»ñ 2006ÇÝ, ϳñ׳ï»õ ÑÇõ³Ý¹áõûݿ ÙÁ »ïù, ²ßáóùÇ îÇñ³Ù³Ûñ u³ñ»ÏÇ ÑÇõ³Ý¹³ÝáóÇÝ Ù¿ç, г۳ëï³Ý: ³ÕáõÙÁ ϳï³ñáõ»ó³õ àõñµ³Ã 29, ¸»Ïï»Ùµ»ñ 2006ÇÝ ´³ÝÇÏÇ Ù¿ç »õ Ù³ñÙÇÝÁ ¹ñáõ»ó³õ Çñ »ñÏáõ áõËï³ÏÇó ØËÇóñ»³Ý гÛñ»ñáõª ²ÝïáÝ ìñ¹. ÖÇõ³Ý»³ÝÇ »õ ÎáÙÇï³ë ìñ¹. سÝáõÏ»³ÝÇ ÏáÕùÇÝ: î. u»ñë¿ë ²ñùå. î¿ñ u»ñë¿ë»³Ý, ³õ³½³ÝÇ ³ÝáõÝáí ²ñï³ß¿ë, ÍÝ³Í ¿ ä»ñÉÇÝ uáÛ»Ùµ»ñ 16, 1920ÇÝ: гÛñÁ î¿ñ ´³µ·¿Ý »õ Ù»Í Ñ³ÛñÁ î¿ñ u»ñë¿ë, ù³Ñ³Ý³Ý»ñ ¿ÇÝ Ð³Û³ëï³Ý»³Ûó ²é³ù»É³Ï³Ý »Ï»Õ»óÇÇÝ: ºñÏáõ ï³ñ»Ï³Ý ѳë³ÏÇݪ ÙûñÁ ï³ñ³Å³Ù Ù³Ñáõ³Ý å³ï׳éáíª Ïÿ³ÝóÝÇ Ù»Í ÑûñÁ ùáí, èáõÙ³Ýdz: سÝÏáõÃÇõÝÁ Ïÿ³ÝóÝ¿ äáõùñ¿ß, áõñ ÏÁ ۳׳˿ ØÇë³ù»³Ý ²½·³ÛÇÝ ì³ñųñ³ÝÁ: ²Û¹ï»Õ Çñ í³ñųå»ïÁ ÏÿÁÉÉ³Û »ñÇï³ë³ñ¹ ѳٳÉë³ñ³Ý³Ï³Ýª È»õáÝ Î³ñ³å»ï ä³É×»³Ý ³å³·³Û ²Ù»Ý³ÛÝ Ð³Ûáó ì»Ñ³÷³é гÛñ³å»ïª ì³½·¿Ý ². γÃáÕÇÏáë: سÝáõÏ Ñ³ë³ÏÇ ³Ûë ϳåÝ áõ ѳñ³½³ïáõÃÇõÝÁ ÙÇÝã»õ Çñ Ï»³ÝùÇ í»ñçÁ í³é áõ ³Ýë³ÑÙ³Ý Ùݳó: 1931ÇÝ ²ñï³ß¿ë ÏÁ Ù»ÏÝÇ ¹¿åÇ äáõÉϳñÇáÛ êáýdz ù³Õ³ùÁ, ۳׳˻Éáõ ѳٳñ Ø»ëñáå»³Ý Ö»Ù³ñ³ÝÁ, áñå¿ë ·Çß»ñûÃÇÏ ë³Ý, ³ß³Ï»ñï»Éáí ¶¿áñ· Ø»ëñáåÇ: 1933 ÐáÏï»Ùµ»ñ 3ÇÝ, 13 ï³ñ»Ï³Ý ѳë³ÏÇÝ, ÏÁ ÙïÝ¿ êáõñµ Ô³½³ñÇ ÀÝͳ۳ñ³ÝÁª Ð. ØÏñïÇã ìñ¹. äáïáõñ»³ÝÇ Û³ÝÓݳñ³ñáõû³Ùµ: 1939 ê»åï»Ùµ»ñ 17ÇÝ ÏÁ ëÏëÇ ÝáñÁÝͳÛáõÃÇõÝÁ »õ 1940 ÐáÏï»Ùµ»ñ 24ÇÝ Ïÿ³Ý¹³Ù³ÏóÇ ØËÇóñ»³Ý Ødzµ³Ýáõû³Ý ÏñûÝ³Ï³Ý áõËï³¹ñáõû³Ùµ, Ïáãáõ»Éáí u»ñë¿ë, Çñ Ù»Í Ñûñ ³ÝáõÝáí: гٳß˳ñѳÛÇÝ »ñÏñáñ¹ å³ï»ñ³½ÙÇÝ ï»õáÕáõû³Ý, ÐéáÙÇ ù³Ñ³Ý³Û³å»ï³Ï³Ý ¶ñÇ·áñ»³Ý гٳÉë³ñ³ÝÇÝ Ù¿ç ÷³ÛÉáõÝ Ï»ñåáí ÇÙ³ëï³ëÇñáõû³Ý (1940-43) »õ ³ëïáõ³Í³µ³Ýáõû³Ý (1943-47) ÁÝóóùÝ»ñÁ: 1946 ê»åï»Ùµ»ñ 8ÇÝ, êáõñµ ²ëïáõ³Í³ÍÝÇ ÍÝݹ»³Ý ïûÝÇÝ, êáõñµ Ô³½³ñÇ Ù¿ç ÏÁ Ó»éݳ¹ñáõÇ Ïáõë³ÏñûÝ ³µ»Õ³Û ê³ñ·Çë ²ñùåë. î¿ñ ²µñ³Ñ³Ù»³ÝÇ, гñ³õ³ÛÇÝ ÎáíϳëÇ ³ùëáñ»³É ²é³ù»É³Ï³Ý ì³ñÇãÇÝ ÏáÕÙ¿: ì³ñ¹³å»ï³Ï³Ý ³ëïÇ׳ÝÁ ÏÁ ëï³Ý³Û 1960 ú·áëïáë 15ÇÝ, ¶»ñå. êñ³åÇáÝ ìñ¹. àõÉáõÑá×»³Ý ²µµ³ÑûñÙ¿: Ð. u»ñë¿ë î¿ñ u»ñë¿ë»³ÝÇ ·áñÍáõÝ¿áõÃÇõÝÁ Ï»¹ñáݳó³õ êáõñµ Ô³½³ñÇ Ù¿ç, Ødzµ³Ýáõû³Ý Ñá·»õáñ »õ Ùß³ÏáõóÛÇÝ ³õ³Ý¹Á áõëáõÙݳëÇñ»Éáõ »õ Ýáñ ë»ñáõݹݻñáõÝ ÷á˳ÝÓ»Éáõª ·ñ³Ï³Ý ³ñï³¹ñáõû³Ý, ¹³ë³Ëûëáõû³Ý »õ ¹³ëïdzñ³Ïáõû³Ý ׳ٵáí »õ í³ñã³Ï³Ý å³ßïûÝÝ»ñáí: ÐÇÙÝ³Ï³Ý å³ßïûÝÝ»ñÁ »Õ³Ý, §ØËÇóñ»³Ý ÀÝï³ÝÇù¦ ³Ùë³Ã»ñÃÇÝ ËÙµ³·ñáõÃÇõÝÁ 1948-52, §´³½Ù³í¿å¦Ç ËÙµ³·ñÇ û·Ý³Ï³Ý 1948-57, »õ ³å³ ËÙµ³·Çñª 1957-64, 1967-68 »õ 1974-79: ²Ûë »ñÏáõ ûñûñáõÝ Ù¿ç áõÝÇ µ³½Ù³ÃÇõ ËÙµ³·ñ³Ï³ÝÝ»ñ, ÏñûÝ³Ï³Ý »õ ѳ۳·Çï³Ï³Ý áõëáõÙݳëÇñáõÃÇõÝÝ»ñ, ·ñ³Ëûë³Ï³ÝÝ»ñ, Ï»Ýë³·ñ³Ï³ÝÝ»ñ, ѳݹÇëáõÃÇõÝÝ»ñáõ Ýϳñ³·ñáõÃÇõÝÝ»ñ: Ƶñ ÑÙáõï ѳ۳·¿ï, Çñ Ýå³ëïÁ µ»ñ³õ êáõñµ Ô³½³ñ ïåáõ³Í ³ß˳ñѳµ³ñ ²õ»ï³ñ³ÝÇÝ É»½áõ³Ï³Ý ׳߳ÏÇÝ »õ êáõñµ Ô³½³ñÇ Ù¿ç ÉáÛë ã¿ ï»ë³Í áñ»õÇó¿ Ûû¹áõ³Í ϳ٠·Çñù áñ ³Ýó³Í ãÁÉÉ³Û ³Ýáñ ËÙµ³·ñáõÃ»Ý¿Ý áõ ëñµ³·ñáõûݿÝ: ¶ñ»Ã¿ µáÉáñ Ï»³ÝùÁ áõëáõóã³Ï³Ý ³é³ù»ÉáõÃÇõÝÁ Çñ»Ý ÁÝÏ»ñ³ó³õ »õ Çñ»Ý êáõñµ Ô³½³ñÇ »õ Øáõñ³ï è³ý³Û¿É»³Ý í³ñųñ³ÝÇ ³ß³Ï»ñïÝ»ñáõÝ Ñ³Ù³ñ §Ð³Û ì³ñųå»ï¦ ïÇïÕáëÁ »Õ³õ áõ Ùݳó ³Ù»Ý³ëÇñ»ÉÇÝ: êÇñ³Í áõ ¹³ë³õ³Ý¹³Í ÝÇõûñÁ »Õ³Ý ·ñ³µ³ñ »õ ³ß˳ñѳµ³ñ ѳۻñ¿Ý É»½áõÝ»ñÁ, ÇÙ³ëï³ëÇñáõû³Ý å³ïÙáõÃÇõÝ, Ñ³Û ÑÇÝ ·ñ³Ï³ÝáõÃÇõÝ, Ûáõݳñ¿Ý É»½áõ, ÛáÛÝ »õ ɳïÇÝ ·ñ³Ï³Ýáõû³Ý å³ïÙáõÃÇõÝ, »Ï»Õ»ó³Ï³Ý »ñ· »õ »ñ³ÅßïáõÃÇõÝ: Ødzµ³Ýáõû³Ý Ù¿ç í³ñã³Ï³Ý å³ßïûÝÝ»ñÁ »Õ³Ý ÀݹѳÝáõñ ø³ñïáõÕ³ñáõÃÇõÝÁ 1964-76, ÇÝãå¿ë ݳ»õ ËáñÑñ¹³Ï³Ý ²é³çÇÏ³Û ÙÇÝã»õ 1982, êáõñµ Ô³½³ñÇ Ò»é³·ñ³ï³Ý سï»Ý³¹³ñ³Ý³å»ï 1976-82 »õ ÀݹѳÝáõñ ػͳõáñª 1986-91, »õ »ñϳñ ï³ñÇÝ»ñª Èáõë³ñ³ñ³å»ï: êáí»ï³Ï³Ý ØÇáõû³Ý ÷Éáõ½áõÙ¿Ý »ïù, ÚáíѳÝÝ¿ë äûÕáë ´. êñµ³½³Ý ø³Ñ³Ý³Û³å»ïÁ ½³ÛÝ 1997ÇÝ ³Ýáõ³Ý»ó ³é³çÝáñ¹ г۳ëï³ÝÇ, ìñ³ëï³ÝÇ »õ ²ñ»õ»É»³Ý ºõñáå³ÛÇ í»ñ³Ï³½Ù»³É »Ï»Õ»ó³Ï³Ý íÇ׳ÏÇÝ »õ 1992 uáÛ»Ùµ»ñ 17ÇÝ ì³ïÇϳÝÇ êáõñµ ä»ïñáë î³×³ñÇÝ Ù¿ç ½³ÛÝ Ó»éݳ¹ñ»ó ²ñù»åÇëÏáåáë, 껵³ëïÇáÛ Ð³Ûáó ïÇïÕáëáí: 1994 ÚáõÝÇë 22ÇÝ ºñ»õ³ÝÇ ²½·³ÛÇÝ ¶ñ³¹³ñ³ÝÇÝ ÏáÕÙ¿ å³ñ·»õ³ïñáõ»ó³õ §Ú³Ïᵠػճå³ñï¦ ßù³Ýß³Ýáí »õ ÝáÛÝ Ãáõ³Ï³ÝÇ ê»åï»Ùµ»ñÇÝ Çñ ³ÃáéÁ ѳëï³ï»ó ÎÇõÙñÇ: 1995ÇÝ, »ûóݳëáõÝ»õÑÇÝ· ï³ñÇÝ Éñ³óÝ»ÉáõÝ, Ññ³Å³ñ³Ï³ÝÁ Ý»ñϳ۳óáõ ÚáíѳÝÝ¿ë äûÕáë ´. ø³Ñ³Ý³Û³å»ïÇÝ, áñ å³Ñ»ó ½³ÛÝ å³ßïûÝÇ íñ³Û ÙÇÝã»õ 2005 ²åñÇÉ: ä³ßïûÝÁ ³õ³ñï»É¿ »ïù, Ùݳó ÎÇõÙñÇ »õ ß³ñáõݳϻó Ñáíáõ³Ï³Ý »õ Ù³ñ¹³ëÇñ³Ï³Ý ³é³ù»ÉáõÃÇõÝÁ: سÑáõ³Ý ù³é³ëáõÝùÁ åÇïÇ ÛÇß³ï³ÏáõÇ Ødzó»³É u³Ñ³Ý·Ý»ñáõ »õ ø³Ý³ï³ÛÇ Ð³Û Î³ÃáÕÇÏ¿ ²é³çÝáñ¹áõû³Ý »Ï»Õ»óÇÝ»ñáõÝ Ù¿ç Û³é³çÇÏ³Û 4 ö»ïñáõ³ñÇÝ: ²ñ¹³ñÝ»ñáõÝ ÛÇß³ï³ÏÁ ûñÑÝáõû³Ùµ ÁÉɳÛ: