MEHMET GUNDEM: Hepimiz Hrant iz hepimiz Ermeni’yiz turu pankartlari nasil degerlendirdiniz? MESROB II: Bu pankartlari bu melun ve kanli cinayete karsi duyulan isyanin ve zalime karsi birlesmenin ve direnmenin bir sembolu olarak goruyorum ve bunu halkimizin haksizliga karsi ortak hareket etme bilinci olarak degerlendiriyorum.. MEHMET GUNDEM: Milliyetci bir yazar bir Ermeni tarafindan vurulmus olsaydi hepimiz Turkuz hepimiz ….” der cenazeye katilir miydiniz? MESROB II: Bu soruyu Bir yazar milliyetci bir Ermeni tarafindan vurulmus olsaydi…” seklinde sormaniz daha uygun olurdu. Ancak boyle bir sozun ayni onemi tasiyip tasimayacagi bence tartisilir. Toplumun bir kesimi tarafindan kotu anlaminda kullanilan bir kesimi tarafindan yabanci ve hatta bazen kotuluklerin nedeni olarak gorulen bir azinligin adi olan Ermeni’yiz” demekle Turk’uz” demek ayni sey degil. Ama neden demeyelim? Nufus cuzdanlarimizda Turkiye Cumhuriyeti vatandasi oldugumuz yazmiyor mu? Buradaki mesele etnisite ile yakindan uzaktan ilgili bir sey degil diye dusunuyorum. 9. Cumhurbaskanimiz Sn. Suleyman Demirel’in ve Sn. Bakan Mehmet Ali Sahin Beyefendi’nin cok iyi bir sekilde ifade ettikleri gibi ertesi sabah Ermeni kokenli olanlarin disinda hic kimse Ermeni Hristiyan” olarak uyanmadi. Buradaki mesele Turkluk veya Ermenilik meselesi degil ki. Insanlarin dedigi aslinda su: Buyuk bir haksizlik yapildi. Bir vatandas bir insan kahpece arkadan vuruldu. Ben de o haksizligi kendi vucudumda hissediyorum. Kiniyorum. Bu vahseti yasayan dostlarimla ayni safta durdugumu haykirmak istiyorum.” Olay bundan ibaret. Simdi bu sloganlari alip da baska mecralara cekmeye gerek yok. Bunu yapanlar ayip ediyorlar. MEHMET GUNDEM: Suikastin size verdigi bir mesaj var mi? MESROB II: Suikasti isleyen kisi ve azmettiriciler birer birer yakalaniyor ve sagduyulu basin kuruluslari sayesinde herkes bu kisilerin hangi siyasi goruse sahip kisiler oldugunu acik secik goruyor. Bu baglamda soz konusu suikasti genelde ustu kapali olarak verilen siz azinliksiniz sesinizi fazla yukseltmeyin yoksa sonunuz iste boyle olur” mesajinin acik secik verilmesi olarak algilamak mumkun. MEHMET GUNDEM: Dink’in cenazesinin basinda neler hissettiniz? MESROB II: Hepimiz derin uzuntu ve sok icerisindeydik. Dink’in dusunceleri ve etnik kimligi nedeniyle oldurulmus olmasini icimize sindiremedik. Cok aci ic kavuran bir aci ve caresizlik hissettik. Insanlar farkli dusunebilirler. Demokrasi de bu demektir. Farkli dusunebilen insanlarin bir arada yasayabilme kulturu. Bunun bedeli can olmamali boylesine vahsi cinayetler olmamali. MEHMET GUNDEM: Gozyaslariniz sakalinizi islatmis… MESROB II: Hrant Dink’i sahsen yakindan tanirdim. Patrik secimlerinde samimiyetle yanimda oldu. Dusuncelerimiz cok farkli olsa bile ki bu dogaldir ben bir rahibim Hrant ise devrimci sol hareketinden gelen bir kisiydi. Onun davasinda ne kadar samimi oldugunu cok iyi biliyordum. Bu yuzden de dusuncelerini kabul etmesem karsi ciksam bazen kirilip tepki gostersem bile samimiyetine inandigimdan ondan hicbir zaman nefret etmedim. Cunku samimiydi. Hatta cocuksu bir ictenligi vardi. Onu taniyanlar bunu cok iyi bilirler. Boylesine kahpe boylesine hunharca islenen bir cinayetle sona ermemeliydi yasami. MEHMET GUNDEM: Cenazeye genis katilim sagduyu biraz olsun acinizi hafifletti mi? MESROB II: Vatandaslarimizin sagduyusu beni cok duygulandirdi. Sevgili Rakel’in de dedigi gibi sessiz ve kararli yuruyus aslinda buyuk ve kulaklari sagir eden bir sesti. Halk bu sessiz ve kararli yuruyusle bir yerde Yeter artik irkci politikalar ulkeyi daha da boluyor bizi yalnizlastiriyor yoksullastiriyor insani insana karsi dusman yapiyor” diye haykiriyordu. Siyasi partilerimizin her biri halkin verdigi bu mesaji cok iyi degerlendirmeleri gerekir. MEHMET GUNDEM: Dinkin imanini sorguladiniz mi? MESROB II: Ne yazik ki kimler bilmiyorum ama birileri boyle bir dedikodu yaymaya baslamislar. Ben 21 Ocak 2007 Pazar ogleden sonra Hrant Dink’in esine taziyemi sunmak uzere ziyarete gittim. Konusmamiz esnasinda Rakel Hanim kendiliginden: Biliyorum ki Hrant’in yeri Rabb’in yanindadir cunku Rab Isa Mesih’i kisisel Kurtaricisi ve Rabb’i olarak kabul etmisti” dedi. Ben de Kilisedeki konusmamda bu dedigine yer verebilir miyim?” diye sordum. Rakel Nasil dilerseniz” dedi. Bunun uzerine cenazedeki konusmamda Merhumun esine yaptigim taziye ziyareti esnasinda Hrant’in Mesih Isa Efendimiz’i Kurtaricisi ve Rabb’i olarak kabul ettigini memnuniyetle ogrendim” dedim. Olay bundan ibaret.. Ben bir din gorevlisi olarak sadece Hrant Dink’in bir cok solcunun aksine ateist olmadigini vurgulamak istemistim. MEHMET GUNDEM: Sizi sasirtan hic beklemediginiz kesimlerden gelen bassagligi mesaji oldu mu? MESROB II: Nerelerden bassagligi mesaji gelmedi ki? Taziye ziyaretine gelmeyi dileyenlerin inanin buyuk bir bolumune randevu vermek mumkun olmadi. E-mail ve faksla da yuzlerce mesaj geldi. Bu da hem Hrant’in kisiligine duyulan sempatiyi hem de bu menfur cinayet karsisinda halkin duydugu infialin bir gostergesi. MEHMET GUNDEM: Hrant Dink ile patriklik makami arasindaki sorun neydi? MESROB II: Bu konuya girmeyi bir yerde Hrant’in anisina saygisizlik gibi goruyorum. Ancak madem ki sordunuz konuya aciklik getirmek icin su kadarini soyleyebilirim. Sevgili Hrant Patrikligimizin tarihten ve yasalardan gelen yetki ve gorevlerini gozardi eden sivil bir yonetim oneriyordu. Bu oneriyi mevcut yasalar ve teamul cercevesinde sekilendiremiyor teklifin icini dolduramiyor ama buna ragmen surekli gundemde tutuyordu. Iste kisaca sorun bu konulardaki uyusmazlikti diyebiliriz. MEHMET GUNDEM: Yasanan sorun kisisel mi kurumsal mi? MESROB II: Tabii ki kurumsaldi. Patriklik gorevimin bana verdigi sorumluluklarin Hrant’in dunya gorusune uymamasi ile ilgiliydi. Zaten aramizdaki sorunlarin da benim Patrik secilmemden sonra baslamis olmasi bunun en buyuk kanitidir. MEHMET GUNDEM: Patriklik’ten Agos’a koyulan ambargonun kaldirildigi soyleniyor oyle mi? MESROB II: Bu suikast hepimizi gercekten de cok derinden sarsti. Televizyon basinda babama bile aglamadigim kadar Hrant’in arkasindan agladigimi bir Allah bir de ben bilirim. Kilise dusunce farkliligi olan herhangi bir kuruma kaynak aktarmak mecburiyetinde degildir. Ancak bu menfur suikastten sonra cemaatimiz icin birbirimize kenetlenme sevgide daha da artma zamanidir. Bu nedenle kiliselerimize bir genelge yazarak eskiden oldugu gibi Agos’a ve diger bir cemaat gazetesi olan Jamanak’a ilan vermelerini onerdim.. MEHMET GUNDEM: Turkiye Ermenilerinde tedirginlik var mi? MESROB II: Nasil olmasin? Cemaatimiz gazetelerinden birinin genel yayin yonetmeni katledilmis. Bu normal bir durum mu? Hala Agos gazetesine tehdit mektuplari gonderiliyor kiliselerimizin duvarlarina tehdit yazilari yaziliyor. MEHMET GUNDEM: Siz tehdit aliyor musunuz? MESROB II: Emniyet Mudurlugu’nun Bilisim Suclari Subesi bilgisayarimi istegim uzerine kontrol etti. Hrant’a tehdit ve asagilama mesajlari gonderen ayni muglak cevrelerin bana da benzer icerikli iletiler gonderdiklerini tespit ettiler. Baska rahiplerimize de benzer asagilayici iletiler hemen hemen her gun gelmektedir. MEHMET GUNDEM: Hangi kesimlerden…. MESROB II: Sahte isimler kullandiklari icin kimliklerini bilemiyoruz. Bu kisileri ancak emniyet gucleri tespit edebilir. MEHMET GUNDEM: Devlet sizi ne oranda koruyor? MESROB II: Trabzon’da Rahip Santoro’nun katledilmesinden sonra diger ruhani reisler gibi Valilik makami bana da bir yakin koruma memuru tahsis etti. MEHMET GUNDEM: Kimler bu cinayet uzerinden siyaset yapiyorlar? MESROB II: Cinayetin siyasi yonu oldugu icin uzerinde siyaset yapilmasi dogal. Basindan takip edebildigimiz kadariyla her cevreden siyasilerin bu cinayet hakkinda soyledikleri var. Sadece siyasiler degil siyasi partilerle organik bag icerisinde olan yayin kuruluslari da bu konuda yayinlar yapiyor. Bunlarin bazilari ne yazik ki gercekle bagdasmayan yayinlar oldu. Ornegin katilin yakalanmasindan sonra Tercuman gazetesi Katil Ermeni” mansetiyle yayinlandi. MEHMET GUNDEM: Siz katili ne olarak tanimliyorsunuz cehalet mi ultra milliyetcilik mi? MESROB II: Katil resit olmayan bir kisi... Kendisiyle ayni siyasi gorusu paylasan kisiler tarafindan suca yonlendirilmis. Yani tek basina suclu degil. Sevgili Rakel Dink’in soyledikleri bu noktada cok onemli. Katil de bir zamanlar bebekti. Bu bebekten katil cikaran siyasi gorusu sorgulamak gerekiyor. MEHMET GUNDEM: Dink’in yazdiklari 17 yasinda bir cocukta tepki olusturup onu cinayete sevk edebilecek konular mi? Yani katilin okuduklarimdan etkilendim… sozleri size inandirici geliyor mu? MESROB II: Ogun Samast’in Oldurdugum kisinin onemli biri oldugunu aksam televizyonu izledigimde anladim” aciklamasi zaten cok seyi ortaya koyuyor. Hrant’in yazilarinin birini bile okumadigindan eminim. Hrant’in olay yaratan bazi yazilarin carpitilarak bu gence sunuldugundan kuskum yok. Savcilarin bile bazi yazilari anlamamakta kasten direndiklerini dikkate alacak olursak ne diyebiliriz ki? MEHMET GUNDEM: Ermeni dusmanligi hala rant getiriyor mu? MESROB II: Ic ve dis dusman yaratarak bundan rant saglayan siyasi partiler ve cevreler var maalesef... MEHMET GUNDEM: Sizin de soykirim davaniz var mi? MESROB II: 1915’teki olaylardan en buyuk kusurlu ve sorumlu basta donemin Osmanli Hukumetidir. Ancak bu olaylarda herkesin belli olculerde payi vardir. Ermeni siyasi partileri de o zaman cismani meclisi olan Ermeni Patrikligi de. Kimse tum sorumlulugu tamamen otekiler uzerine atamaz. Bu ahlaken dogru degildir. Simdiyse ileriye bakma zamanidir. Zaten rahmetli Hrant da her firsatta bu konunun olmusler degil kalanlar uzerinden konusulmasi gerektigini savunuyordu. Tarihin kiskacinda sikisip kalmak mumkun degildir. Birinci Dunya Savasi’ndaki Fransa ile Almanya gibi Turkiye ile Ermenistan da artik birbirleriyle konusacak dil bulmak zorundadirlar. Allah bu iki ulkeyi ayni cografyaya koymus. Oyleyse barisin yolu tesis edilmelidir. Bunun icin her ne gerekiyorsa taraflar yapmalidirlar. Bu anlasmazlik bu dusmanlik daha ne kadar surecek? Rahmetli Alpaslan Turkes bunu anlamisti. Ermenistan Cumhuriyeti yetkilileriyle yurtdisinda gorusmede bile bulunmustu. Simdi bu cesareti gosterebilecek siyaset adamlarindan yoksun Turkiye. MEHMET GUNDEM: Dink in oldurulmesi uluslararasi iliskileri de hedefliyor dediniz? Bunu biraz acsaniz? MESROB II: Tabii ki Turkiye’nin AB’ye adayligini hazmedemeyen cevreler bu olay olunca once zilleri takmislardir. Ancak halkin kitlesel tepkisi failin cabuk yakalanmasi ayni cevrelerin isine gelmemistir. Nitekim AB yetkilileri Hukumet’e bu konularda ovguler yagdirmistir. En guzel cevabi sagduyulu halk vermistir. MEHMET GUNDEM: Turkiye’nin cenazeye sahip cikmasi Basbakan’in evine ve patrikhaneye taziye ziyaretinde bulunmasi dis dunyada cok daha zorda kalacak olan Turkiye’yi bir parca kurtardi denebilir mi? MESROB II: Bunlar ortak kulturel degerlerimizin icabi yapilan seylerdir Basbakanimizin bu ziyaretleri yurtdisina mesaj vermek kaygisiyla yaptigina sanmiyorum. Elbette bu dogal ziyaret bati tarafindan da hos karsilanacaktir. Politik bir yarari olur mu onu bilemem.. MEHMET GUNDEM: Disaridan gelip cenazeye katilan sahin Ermeniler Turkiye’ye nasil bir ortam buldular cenazeye Turkiye’nin sahip cikmasindan etkilendiler mi? Nasil? MESROB II: Yurtdisindan gelen Ermeniler’in sahin” oldugunu soylemek dogru olmaz. Bir bolumu ozellikle Turkiye kokenliydi. Turkiyeli veya degil hepsi de Turk halkinin Hrant’a sahip cikmasi karsisinda cok duygulandilar. MEHMET GUNDEM: Turkiye ile dunyadaki Ermeniler arasinda yeni ve beyaz bir sayfa acilabilir mi? MESROB II: Insallah bu menfur suikast bir vesile olabilir. Ancak Disisleri Bakanligi’ndan gelen mesajlar hala o gunlerin ozleminin cekilecegini gosteriyor. MEHMET GUNDEM: Bu tur olaylar protestolar azinlik haklarina donuk sorunlar cemaat vakif mallari tartismasi… siz Ermenileri Turkiye’de yabancilastiriyor mu? MESROB II: Kim ne yaparsa yapsin. Kim ne derse desin. Bu topraklarda ucbin yillik tarihi olan bir halki bu ulkeden kimse yabancilastiramaz. Bu gibi girisimlerin bizi rahatsiz etmedigini soylersek yalan olur. Ancak biz bir hukuk devleti olan Turkiye’nin er gec haklarimizi verecegi konusundaki inancimizi yitirmedik. Dilegimiz bu duzenlemelerin bir an once yapilmasidir. MEHMET GUNDEM: Diaspora icin bu cinayet bir firsat mi? MESROB II: Ermeni Diasporasinin her kesimi ayni siyasi goruse sahip degil. Asiri milliyetci kesim bu cinayeti Turkiye aleyhtari bir slogana cevirdi simdiden... MEHMET GUNDEM: Hrant Dink neden Ermeni Protestan Mezarligina gomulmedi Ortodoks mezarligina gomuldu? Sorusu kafalari karistiriyor… MESROB II: Bu konuyu acan sozde Turk Ortodoks Patrikhanesi basin sozcusu Sevgi Erenerol’dur. Bu kisi her dem gundemde kalabilmek icin garip ve asiri milliyetci iddialarla basinda gundem olusturmaya calisiyor. Dunyada hicbir kilise tarafindan taninmayan ve cemaati olmayan garip bir patrikhanenin sozcusu sifatini daima Turkiye’deki diger Hristiyan azinliklari kotulemek amaciyla kullaniyor. Bu hanimefendinin ne yapmak istedigi cok muglak. Maktul Hrant Dink’in annesi ve babasi bizim cemaatimizin uyeleriydiler. Hrant Dink’in Ermeni Protestan okuluna gonderilmis oldugu dogrudur. Bunda da garipsenecek bir sey yoktur. Cemaatimize mensup olan cocuklar Ermeni Katolik veya Ermeni Protestan okullarinda okuduklari takdirde mezhep degistirmis olmazlar. Aksine gecmiste bircok Ermeni veli cocuklarini ucretsiz egitim vermeleri nedeniyle Protestan okullarina kaydettirmislerdir. Hrant Dink Protestan hayat tarzini ve ogretilerini benimsemis olabilir ancak kendisi Ermeni Ortodoks’tu. Hrant’a yakisan cenaze toreninin Patrikligimizin ve tum cemaatimizin imkanlari kullanilarak Patriklik Merkez Kilisemiz’de duzenlenmesi naasinin kendi aile mezarligina defnedilmesi aksi dusunulemeyecek kadar dogaldir. Nitekim ailesi de cenaze toreninin Patriklik Merkez Kilisemiz’de yapilmasini istemis naasinin ise maktulun anne ve babasinin gomulu oldugu Balikli’daki Mezarligimiz’a defnedilmesini dilemislerdir. Sevgi Erenerol acili Dink Ailesi’nin arzusuna da saygisizlik etmistir. Ozur dilemelidir. Saygisizlik etmekle kalmamis ustelik bu utanc verici suikasti bir de siyasi mecraya cekmeye calismistir. Bu tiksinti veren bir davranistir. Kendisinden utanmalidir. Asiri milliyetci cevreler ulkemiz genclerinin dimagini irkci fikirlerle doldurarak cok tehlikeli oyunlar oynamaktadirlar. Bu gibi menfur cinayetlere vatandaslarimizin verdigi kitlesel tepki karsisinda ne yapacaklarini sasirmis durumdadirlar. MEHMET GUNDEM: Bu tur cinayetlere zemin hazirlayan bir yapinin varligindan soz ediliyor. MESROB II: Boyle bir orgutun varligi apacik belli olmuyor mu? Secilen genclerin yaslarindan belli degil mi? MEHMET GUNDEM: Turkiye Ermenileri ile Ermenistan arasinda nasil bir iliski var? MESROB II: Olagan. Onlarla soydaslik ve dindaslik baglarimiz mevcut. Gerek yurtdisindaki gerekse Ermenistan’daki Ermeniler’den Turkiye Ermenileri olarak farkli goruslerimiz gelenek ve goreneklerimiz oldugu da dogrudur. MEHMET GUNDEM: Ermenistan sartsiz gorusmeye haziriz diyor. Bu surec nereye gider? MESROB II: Insallah bir yerlere gider. Ancak Hukumetimiz boyle bir acilima yine hazirliksiz yakalandi. Hukumet’in verdigi mesajlar bariz. MEHMET GUNDEM: Turkiye Ermenileri Turkiye ile Ermenistan arasindaki sorunlarda nasil bir rol ustlenebilir? MESROB II: Biz yasamsal bir cok sorunu olan bir azinligiz. Ne yapabiliriz bunu bilmek oldukca zor. Ancak sunu da belirtmeliyim ki bu konudaki her turlu acilimda bize herhangi bir rol bicildigi takdirde Turkiye Ermenileri Patrikligi ve Turkiye Ermenileri olarak elimizden ne geliyorsa yapmaya her zaman haziriz. Baris ve huzurdan daha guzel bir sey olabilir mi? MEHMET GUNDEM: Ermeniler devlet ve toplum ile ne tur sorunlar yasiyorlar? MESROB II: Toplumla herhangi bir sorun yasamiyoruz. Iste Hrant’i ugurlamak uzere sokaklara dokulen insanlarimiz ortada. Vakiflarimiz okullarimiz kiliselerimiz konularinda ise Devletimiz’den bazi beklentilerimizin oldugu dogrudur. Bu konularda yetkililerle gorusme sureci devam etmektedir. MEHMET GUNDEM: Bilincli bir ermeni dusmanligi var mi ve korukleniyor mu? Bu sorunun cevabi Sedat Lacinere’e verdiginiz roportajda soyle: MESROB II: Son yarim yuzyilda ders kitaplari medya yayinlari ve resmi bildiriler Ermenileri potansiyel dusman ve sabotor olarak gostermis ve Turk halki Ermenilere bu gozle bakmaya baslamistir. Ozellikle son 30 yilda bazi terorist girisimlerin hem medya hem de resmi merciler tarafindan Ermenilere mal edilmesi duyulan kin ve nefreti artirmistir. Once ASALA teror olaylari hem medya hem resmi merciler tarafindan tum Ermenilere mal edilmis bu da yetmezmis gibi amacini ve gercek niyetini bilemedigimiz bir genel vali PKK olaylarini da Ermenilere mal ederek Ermenileri hedef gostermistir. Basta TRT olmak uzere medyanin bu konudaki inanilmaz boyutlara ulasan yayinlari Turk halkinin onemli bir kesiminde Ermenilere karsi kin ve nefret hisleri uyandirmistir. Bu donemlerde Ermeniler acik kapali her resmi mercide tepki gormus Gencler arsinda yapilan arastirmalarda Ermenilere karsi duyulan kin ve nefretin %75 gibi yuksek boyutlara ulastigi gorulmustur. Bu donemlerde Ermeni kilise ve mallarina karsi saldiri girisimlerinin de arttigi gorulmustur. Son iki yilda ozellikle medyanin saldiri ve suclamalarini azaltmasi nedeniyle acik bir iyilesme gorulmektedir. Toplumla uzun yillardan beri herhangi bir sorunumuz olmadi ve bundan sonra da olacagini dusunmuyoruz. Insanlar kendi hallerine birakildiklarinda dostca ve kardesce geciniyorlar. Hatta ortak bir kulturumuz var ve bu kulture katkida bulunmus onemli sayida cemaat mensuplarimiz vardir. Ancak zaman zaman yurtdisindan bazi kiskirtmalar ya da bir kisim basin ve siyasetcinin bizi yanlis degerlendirmeleri ve toplumu yanlis yonlendirmeleri sonucu bir takim olaylar yasaniyor. Ulkenin ivme kazanan demokratiklesme sureci bunlari azaltacaktir. Ote yandan burokrasi ile sorunlari olan tek toplum biz degiliz. Bu ulkede degisik kesimlerin devletten talepleri oldu bizlerin de var ve bunlari degisik vesilelerle Ankara da devleti yonetenlere anlatmak yoluyla cozume ulastirmaya calisiyoruz. Bu sureci devam ettirmek istiyoruz karsilikli diyalogla birbirimizi daha iyi anlayarak sorunlar cozulebilir. Bu konuda yasadigimiz bir sorun var. Ankara da belli bir adresimiz yok. Ankara ile ilgili her zaman bizleri muhatap alacak temasta bulunabilecegimiz tek bir adres olmali diye dusunuyoruz. MEHMET GUNDEM: Amerika’daki ermeni lobisinin soykirim tezi 8 Subat’ta kongrede oylanacak. Bu tur arayislar siz Turkiye Ermenilerini nasil etkiliyor? MESROB II: Turkiye Ermenileri bu konular televizyonlarda islenmeye baslanir baslanmaz tabii ki toplumda sorunlarla karsilasiyor. Cogunluk onunde tabii ki mahcup duruma dusuyor. Halbuki bu olusumlarla Turkiye Ermenilerinin uzaktan yakindan ilgisi yoktur.