Turk ten bosalacak o zehirli kanin yerini dolduracak temiz kan Ermeni nin Ermenistan la kuracagi asil damarinda mevcuttur. Yeter ki bu mevcudiyetin farkinda olunsun. Bu farkindaligin asil sorumlusu ise Diaspora ya yayilmis Ermenilerden ziyade Ermenistan yonetimleridir. Ermenistan hukumetlerinin sorumluluklarinin bilincinde olmalari ve geregini yerine getirmeleri aslolandir. Ne var ki 12 yillik bagimsizlik doneminde Diaspora ile Ermenistan iliskilerine bakildiginda Ermenistan hukumetlerinin henuz bu sorumlulugun bilincine yeterince varmadiklari gorulur. Birkac gosterisli Pan Armenian Bulusmasi disinda islevsel bir Diaspora-Ermenistan bulusmasi mekanizmasi dahi kurulamamistir. Ermenistan in Diaspora ile iliskileri bazen Diaspora nin bazen de Ermenistan in inisiyatifinde agir aksak yurutulmus kalici ve daha ziyade Ermenistan merkezli bir kurumlasmaya gidilememistir. Oysa Ermenistan in coktan ozel ve cok guclu bir Diaspora Bakanligi kurmus olmasi gerekirdi. Bu bakanlik sayesinde de dunyanin en ucra koselerine dahi dagilmis ve dagilacak tek Ermeni bireyinin dahi nasil kucaklanabilecegi temel bir kaygiya donusturulebilir sonrasinda bu kaygi dogrultusunda hareket edilir ve buna gore projeler gelistirilebilirdi. Bunun yapilmamis olmasi hâlâ buyuk bir eksik olarak gozukuyor. Bu kaygisizligiyla Ermenistan kendisinin ne denli bir ana kok oldugunun farkinda degil ki Diasporadakiler e de bunu hissetirebilsin. Bu da gosteriyor ki Ermenistan elbette layik ama Ermenistan yonetimleri henuz Diasporaliya layik degil. Ermenistan in Diasporali bireyle kuracagi birebir iliskinin Diaspora Ermeni sinin kimliginde ve kimligin yeni cumlelerinin kurulusunda oynayacagi rol cok buyuktur ve tartismasizdir. Bugun Diaspora da acik tutulan Ermeni okullarinin dil kurslarinin sosyal ya da kulturel kurumlarin ya da diger tum kollektif faaliyetlerin yegâne amaci Ermeni kimligini yeni kusaklara tasimak korumak ve mumkunse gelistirmektir. Bu amac icin milyonlarca dolar harcanir. Sonucta elde edilen bilinen ama konusul(a)mayan bir dil ile arada bir kilisesine giden ama o kadarla yetinen bir kimliktir. Oysa diger taraftan oyle bir gercek vardir ki bunun geregini yerine getirmek artik kacinilmazdir. O da Ermenistan la Diasporali nin kuracagi moral diyalogun bizatihi kendisinin en dogal okul oldugudur. Diasporali gencin bu okullarda okumamis bu kiliselere gitmemis olsa da bir kez Ermenistan denilen dogal okulla tanismasi kimligi icin cok sey ifade eder. Diaspora gencine on yillar icinde egitimle ve kiliseyle verilen Ermeni kimligiyle o gencin Ermenistan i bir kez ziyaret ederek edinecegi kimlik arasinda ikincisinin lehine agir basan bir kokluluk soz konusudur. Bu dedigimizin ne denli dogru olup olmadigini denemek o denli pahali bir sey degildir. Bir kenara ayirilacak uc bes kurusla bir gencin yillik tatilinin 15 gununu Ermenistan sokaklarinda gecirmesi pekâlâ saglanabilir. Ermenistan i ziyaret eden ve oncesinde Ermeni kimliginden bir hayli de uzak gozuken gencin 15-20 gunluk bu surede edinmis oldugu kimligin nasil damardan absorbe edildigi gorulecektir. Artik o dakikadan itibaren gencin bu kimligini dunyanin neresinde yasiyor olursa olsun unutmasi bir daha olanaksizdir. Gayri o kimlik ona damardan siringalanmistir... Dolayisiyla gencler icin Ermenistan a ozel seyahat turlarinin duzenlenmesi birincil derecede kimlik kazandirici faaliyettir. Bu calismalar ne pahasina olursa olsun her yerde yillik programlarin basina alinmalidir. Ermeni kimliginin dogrudan Ermenistan dan edinilecek cumleleri kelimelerle anlatilamayacak denli zengin kazanimlardir. Bu durum saksida yetistirilmeye calisilan narin bir bitkinin kendi topragi kendi suyu ve kendi gunesiyle tanismasina da benzetilebilir. Denemesi bedavadir... Herkese onerilir.