Ermeni sorunu hakkinda yazmam gerekiyordu. Ama yetisemedim. Dunyada ve ulkemizde o kadar cok sorun var ki yazacak. Ustumuze dusen gorevleri yerine getiremiyoruz. Ve bu gun o yaziyi Hrant in katledilmesinden sonra yazdigim icin utanc duyuyorum. Saat 16:30. Bir arkadasimin resim atolyesinde otururken radyodan duydum aci haberi: Ermeni asilli yazar-gazeteci Hrant Dink i vurdular. Olamaz dedim sadece. Ilk tepkim olamaz kelimesinin bir isyan gibi sikilan dislerimin arasindan firlamasi oldu. Daha bir ay once Istanbul da Ozgur Dusun Dergisi nin duzenledigi Aydinlik Sorgular Sempozyumunda konusmaciydik ikimiz de. Ve ben Hrant Dink i ilk kez orada gormus ve dinlemistim. Iki gun suren onlarca bilim insani sair yazar ve gazetecinin katildigi sempozyum hakkinda izlenimlerimi soran arkadaslara beni en cok etkileyen Hrant Dink in konusmasi oldu demistim. Agri dagini bilirsiniz degil mi arkadaslar demisti Hrant Dink. Dunyanin her yerine zorla dagitilan Ermenilerin evlerinde mutlaka Agri daginin fotografi vardir. Dusunebiliyor musunuz dort bin yillik bir tarihin uygarligin yok edilisini. Agri daginin yerinden sokulusunu tahayyul edebiliyor musunuz? O Agri dagi ki yuksekligi kadar da koku vardir yerin altinda. Ve siz o koku sokup atmayi basardiniz. O halki birlikte yasadiginiz o topraklarin sahiplerini dort bin yillik bir kulturu yok ettiniz. Ya sonra diye devam etmisti Hrant Dink. Hadi o olaylarin sorumlulugunu Osmanli nin uzerine attiniz. Ya sonra ne oldu biliyor musunuz? Cumhuriyetin kurulus asamasinda bu ulkenin nufusu on bes milyondu. Tehcirden sag kurtulup Turkiye de yasamaya devam eden Ermenilerin sayisi ise uc yuz bindi. Bu gun itibariyle artan nufusa paralel olarak Turkiye de bir bucuk milyon Ermeni olmasi gerekiyordu. Oysa kalan Ermenilerin sayisi kirk bes bin. Ne oldu? Kisir miydi bu insanlar? Hayir. Cumhuriyet Turkiye sinde de Ermenilere baskilar devam etti. Ve Ermeniler psikolojik maddi baskilara dayanamayip goc ettiler. Hâlâ da ediyorlar. Gozleri arkada kaliyor. Topraklarinda. Ulkelerinde. Bana gore demisti Hrant Dink sempozyumun konusuna gonderme yaparak Turk aydini sinifta kalmistir. Tarihiyle yuzlesmeyi goze alamamis Ermeni sorununu tartismaya acamamis resmi irkci soylemlerden etkilenmis ya da korkmus susmustur. Birkac istisna disinda. Dinleyicilerden birinin Soykirima inaniyor musunuz? Soykirim yapilmis midir? Yoksa Ermenilerin ihaneti uzerine yasanan ic savasta karsilikli katliamlar mi yasanmistir? sorusu uzerine Hrant Dink iki elini havaya kaldirmis evet demisti: Ne yazik ki evet. Nedenleri ne olursa olsun. Kim hakli kim haksiz tartismasi bir yana savastan sonra cocuk kadin ihtiyar herkes katliama ve tehcire tabi tutulmustur. Soruyu sorana donerek Sen demisti Iyi bir insansin ve inanmak istemiyorsun atalarinin soykirim yaptigina. Ben de istemezdim. Empati yapabiliyorum. Sen soykirimin kotu ve utanc verici oldugunu biliyorsun ve inanmak istemiyorsun... Hrant i vurdular Hrant i vurdular. Hrant Dink i destekleme kampanyasina imzamla destek veren onu uzaktan izleyen ermeni arkadaslari olan ben aci ve utancla kivrandim. Aci duydum cunku Hrant Dink gibi insanlar kolay yetismezdi. Utanc duydum cunku dusunmeme ragmen Ermeni sorununda yazi yazmamistim. Gecenlerde Guney dergisinden arkadaslar benimle roportaj yaparken Bircok konuda duyarlisiniz. Kurt sorununu da cok islediniz. Yazdiniz. Neden Antakya li oldugunuz halde Araplarla veya Ermenilerle ilgili bir yazi yazmadiniz diye ilginc ve yerinde bir soru sormuslardi. Ben de evet demistim. Ermeni sorunu hakkinda yazmam gerekiyordu. Ama yetisemedim. Dunyada ve ulkemizde o kadar cok sorun var ki yazacak. Ve bizim hayatimiz rutin telaslarla geciyor. Is as ask ve cocuk hayatimizin merkezine oturuyor. Ustumuze dusen gorevleri yerine getiremiyoruz. Ve bu gun o yaziyi Hrant in katledilmesinden sonra yazdigim icin utanc duyuyorum. Hrant i vuran-vurduran gozu donmus insanlik dusmanlarindan irkci milliyetcilerin varligindan onlari destekleyen devlet guclerinden ve yasalardan bu ulkenin bir vatandasi ve Turk olarak utanc duyuyorum. Dort bin yillik bir tarihi uygarligi halki yok ettigimiz icin utanc duyuyorum. Sunnet drami Surgun yillarimda Paris te tanistigim sonra aile dostlari oldugum Turkiye Ermeni si Vahan ve Liza yi animsiyorum. Vahan in gunun birinde bana bir sir gibi mahcup ve ofkeli bir bicimde soyledigi sunnet olayini. Biliyor musun Adil demisti Vahan Ben Hristiyanim ve sunnetliyim. Neden sunnet oldum? Turkiye de askerde Ermeni ve Hiristiyan oldugum anlasilip baski gormeyeyim diye babam sunnet ettirmis. Sarsilmistim bunu ogrenince. Bir insani istemedigi inanclarina aykiri oldugu halde sunnet olmaya zorlayan adi konulmamis toplumsal baskiyi dusunebiliyor musunuz! Ermenilerin Ermeni Kurtlerin Kurt Alevilerin Alevi oldugunu goguslerini gere gere soyleyemedigi kimi zamanlar kokenlerini-inanclarini konu komsudan is arkadaslarindan saklamak zorunda kaldiklari bir ulkenin vatandasi (ustelik koken olarak egemen ulus ve mezhepten) olmaktan utanc duymamam mumkun mu? 1915 Tehcirinden sonra geride kalan bir avuc Ermeni yi Suryani yi Keldani yi Rum u Cumhuriyet Turkiye sinde ne tur baskilara maruz biraktik nasil taciz ettik ve kacirdik. Gonullu surgune yolladik. Bellek tazeleyelim: 1942 varlik vergisi 20 kura askerlik uygulamasi 6-7 Eylul 1955 talani 1971 yilindan sonra gayrimuslim vakif mallarina el konulmasi 28 Aralik 1988 tarihli sabotajlara karsi koruma yonetmeliginde potansiyel suclular arasinda yerli yabancilarin yani gayri-Muslimlerin isaret edilmesi politikacilarin agzini actigi zaman Ermeni kelimesini kufurle ozdes tutmasi ve diger toplumsal baskilar. Iste biz kardeslerimiz dedigimiz Hrant lari Vahan lari Liza lari bu uygulamalarla fasist yasalarla saldirilarla yorduk yiprattik psikolojik olarak katlettik ve kacirdik. Hadi 1915 tarihte kaldi diyelim ama cumhuriyet Turkiye sinde basta Ermeniler olmak uzere tum gayrimuslimlere eziyet etmeye devam ettik. Onlari korumadik. Hrant i korumadik. Koruyamadik. Hrant Dink 10 Ocak 2007 tarihli son yazisinda soyle diyordu: Kalmak ve direnmek. Iyi de gidersek nereye gidecektik. Ermenistan a mi? Peki benim gibi haksizliklara dayanamayan biri oradaki haksizliklara ne kadar katlanacakti? Orada basim daha buyuk belalara girmeyecek miydi? Avrupa ulkelerine gidip yasamak ise hic harcim degildi. Sunun surasinda uc gun Bati ya gitsem dorduncu gun Artik bitse de donsem diye sikintidan kivranan ve ulkesini ozleyen biriyim oralarda ne yapardim? Rahat bana batardi! Kaynayan cehennemler i birakip Hazir cennetler e kacmak her seyden once benim yapima uygun degildi. Biz yasadigi cehennemi cennete cevirmeye talip insanlardandik. Turkiye de kalip yasamak hem bizim gercek arzumuz hem de Turkiye de demokrasi mucadelesi veren bize destek cikan binlerce tanidik tanimadik dostumuza olan saygimizin geregiydi. Kalacaktik ve direnecektik. Bir gun gitmek mecburiyetinde kalirsak ama... Tipki 1915 teki gibi cikacaktik yola... Atalarimiz gibi... Nereye gidecegimizi bilmeden... Yuruyerek yurudukleri yollardan... Duyarak cileyi yasayarak izdirabi... Oylesi bir serzenisle iste terk edecektik yurdumuzu. Ve gidecektik yuregimizin degil ama ayaklarimizin goturdugu yere... Her neresiyse. Urkek ve ozgur. Dilerim boylesi bir terk edisi hic ama hic yasamak mecburiyetinde kalmayiz. Yasamamak icin fazlasiyla umudumuz fazlasiyla da nedenimiz var zaten... Ruh halimin guvercin tedirginligi. Hrant Dink (Agos un Merceginden Sayi:564-10 Ocak 2007 ) Hrant in katili silahi kullanan kalles kiralik tetikci degil tek basina. Onun katilleri ve onu yuzlerce defa oldurenler; halki ona-onlara karsi kiskirtan kiralik kalemler irkci-milliyetci-fasistler 301. maddeyi degistirmeyip savunanlar mahkeme kapisinda onu linc etmek isteyen capulcular ordusu yani insanlik dusmanlaridir. Hrant i vurdular. Beni vurdular. 1978 yiliydi Adana da fasist bir pusuda onlarca mermiye hedef olmus ve hastaneye kaldirilmistim. Universiteden arkadaslarim gunlerce nobet tutmuslardi basimda. Ve bir kiz arkadasim agit yakmisti basucumda. Hastane odasinda. Ayni agiti ben Hrant Dink icin yakiyorum bu gun: Hey gidi aslan oglum/ Sana nasil kiydilar/ Seher vakti tan sokende/ Sana nasil kiydilar. Hrant i vurdular. Hrant in katlinde hepimizin sorumlulugu var. Ruhun sen olsun Hrant. Bu gecikmis ozrumu kabul et. Senden ve tum Ermenilerden ozur diliyorum. (AO/KO)